Ο Μητσοτάκης στην Ουάσινγκτον – Κράτος πελάτης ή σύμμαχος;

Η συνάντηση του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο Τραμπ είναι κάτι περισσότερο από σημαντική. Σε μια μεταβατική ιστορική βάση καταιγιστικών στρατηγικών ανακατατάξεων, οι ΗΠΑ είναι η συντριπτικά ισχυρότερη δύναμη του πλανήτη. Η Ελλάδα, επιπλέον, είναι ενταγμένη ως ισότιμο μέλος στις Δυτικές συμμαχίες για το μέλλον των οποίων η στρατηγική της Ουάσιγκτον είναι προσδιοριστική. Οι υποτονικές και ενίοτε αχρείαστα υποτακτικές για την Ελλάδα σχέσεις με τις ΗΠΑ χρειάζονται νέα αφετηρία. Εάν έχουμε στρατηγική, είναι η κατάλληλη συγκυρία.

Κατ’ αρχάς, υπογραμμίζουμε ότι ο προσδιοριστικός ρόλος των ΗΠΑ συμπεριλαμβάνει την Ατλαντική Συμμαχία, την ΕΕ και όλους τους υπόλοιπους δυτικούς θεσμούς και οργανισμούς. Υπό ένα ευρύτερο πρίσμα, επίσης, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στο υπό διαμόρφωση πολυπολικό διεθνές σύστημα των πολλών πλέον μεγάλων δυνάμεων. Καθώς προχωράμε βαθύτερα στον 21ο αιώνα οι ΗΠΑ, ως η ισχυρότερη δύναμη του πλανήτη, φέρει την κύρια ευθύνη και το βάρος να σταθεροποιηθεί ένα νέο σύστημα πλανητικής ισορροπίας δυνάμεων.

Μπορεί η ισχύς και οι στρατηγικές των ΗΠΑ να αποτελούν αποφασιστικής σημασίας παράγοντα, πλην δεν σημαίνει ότι τα λιγότερο ισχυρά κράτη είναι καταδικασμένα σε λογικές κάτσε-σήκω. Τα βιώσιμα πλην λιγότερο ισχυρά κράτη έχουν από καιρό αναπτύξει στρατηγικές επιλογές, ούτως ώστε οι εξ αντικειμένου ασύμμετρες σχέσεις να ισορροπούν προς όφελός τους. Υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που θα μπορούσαν να φωτίσουν αυτή την πτυχή και θα μπορέσουμε να επανέλθουμε.

Η Τουρκία τα τελευταία χρόνια, πάντως, είναι παραδειγματική περίπτωση για το πώς ένα περιφερειακό κράτος μπορεί να συναλλάσσεται στην βάση των ρευστών και, συχνά εκατέρωθεν, αντίθετων συμφερόντων, επί ζητημάτων που το ίδιο θεωρεί σημαντικά σε τοπικό και περιφερειακό επίπεδο. Όπως καθημερινά καταμαρτυρείται στις σχέσεις με όλους τους μεγάλους παίχτες το μείζον είναι οι συναλλαγές πάνω στην εκατέρωθεν πλάστιγγα κόστους-οφέλους.

Τι θα κάνει αξιόπιστη την Ελλάδα

Πρώτον, οι Έλληνες ηγέτες, ιδίως σε τόσο σημαντικές συναντήσεις όπως του Έλληνα πρωθυπουργού τον Ιανουάριο με τον πρόεδρο των ΗΠΑ, οφείλουν να δημιουργούν αξιόπιστες παραστάσεις για το τι θέλει η Ελλάδα. Συγκεκριμένα, ποιους σκοπούς επιδιώκει να εκπληρώσει, δηλαδή, τα ιεραρχημένα εθνικά της συμφέροντα (που πρέπει άμεσα να οριστούν και ιεραρχηθούν επακριβώς).

Δεύτερον, να δείχνουν ότι έχουν γνώση, επίγνωση και θέσεις για τα περιφερειακά και πλανητικά ζητήματα αλλά και το πώς αυτά συμπλέκονται, συγκλίνουν ή αποκλίνουν με τα αντίστοιχα της μεγάλης δύναμης. Τρίτον, να γνωρίζουν –και να είναι ικανοί και εκπαιδευμένοι γι’ αυτό– να κάνουν συναλλαγές συμφερόντων με δεδομένο ότι θεωρούν κόκκινες γραμμές τα έσχατα συμφέροντα (βλ. παρεμβαλλόμενο πίνακα).

Τέταρτον, να δίνουν αξιόπιστη παράσταση ότι διαθέτουν εθνική στρατηγική, ότι η Ελλάδα ως ισχυρό περιφερειακό κράτος ασκεί στρατηγική εποπτεία και κυρίως ότι αποτρέπει τις αναθεωρητικές απειλές. Στην παρούσα συγκυρία ότι η Ελλάδα ασκεί τα δικαιώματα που απορρέουν από τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου στο Αιγαίο. Κάνοντας ταυτόχρονα σαφές ότι η Τουρκία, εάν έχει αντίρρηση, είναι ελεύθερη να προσφύγει στο διεθνές δικαστήριο.

Πέμπτον, να κάνουν σαφές ότι στην Κύπρο, η Ελλάδα, πέραν των εκατοντάδων χιλιάδων ομοεθνών και μέχρι να συμφωνηθεί βιώσιμη διέξοδος, είναι εγγυήτρια δύναμη. Ταυτόχρονα να κάνουν σαφές πως η βιωσιμότητα του κράτους έγκειται στην εφαρμογή της διεθνούς και ευρωπαϊκής νομιμότητας. Μπορεί βέβαια εδώ στην Ελλάδα κάποιοι να λένε η «εσωτερική πτυχή του κυπριακού είναι υπόθεση των Κυπρίων», τουτέστιν, οι Κύπριοι έχουν δικαίωμα να αυτοκτονήσουν, αλλά τέτοια λέγοντας η Ελλάδα για την ηγεσία και τα επιτελεία μιας μεγάλης δύναμης καθίσταται αναξιόπιστη και ευρύτερα αναλώσιμη στα στρατηγικά παίγνια.

Οι ΗΠΑ έχουν πάντα εναλλακτικές

Σε μια συνάντηση με τον ηγέτη και τα επιτελεία μιας μεγάλης δύναμης αποτελεί προϋπόθεση αξιοπιστίας να ξέρεις εσύ τι θέλεις για τα εθνικά σου συμφέροντα. Να διαθέτεις στρατηγική εθνικής ασφάλειας για την εκπλήρωσή τους. Να θέτεις όρους και κόκκινες απαραβίαστες γραμμές στις απειλές, ιδιαίτερα στην παρούσα ιστορική συγκυρία που ο αναθεωρητισμός της Τουρκίας είναι πασίδηλος σε όλους.

Χωρίς εθνικό σκοπό-συμφέρον και χωρίς γνωστοποίηση της στρατηγικής τους, οι συζητήσεις είναι όχι μόνο άσκοπες αλλά και επικίνδυνες. Πρέπει να θυμούνται ότι τα κρατικά επιτελεία μιας μεγάλης δύναμης, όπως οι ΗΠΑ, έχουν πάντα πλήθος εναλλακτικών αποφάσεων πάντα πάνω στο τραπέζι του προέδρου πριν τέτοιες συναντήσεις. Εάν εσύ δεν ζητήσεις και δεν κάνεις συναλλαγές, σου ζητούν να δεχθείς την επαχθέστερη.

Πάντως, με δεδομένη την γνωστή ρήση «βιώσιμο είναι εκείνο το κράτος που έχει επαρκή ισχύ και στρατηγική να εφαρμόσει τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου για την επικράτειά του» ακόμη και παραμικρή ταλάντευση της Ελλάδας για το δίκαιο της θάλασσας την καθιστά αναξιόπιστη. Εξ ου και η θέση ότι απαιτείται να προχωρήσει άμεσα στην πλήρη εφαρμογή του.

Ο παρεμβαλλόμενος πίνακας είναι οι τομείς και η ιεράρχησή τους. Κάθε χρόνο, για παράδειγμα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, αλλά και άλλων σοβαρών και βιώσιμων κρατών, ορίζουν και ιεραρχούν τα συμφέροντα που προασπίζεται και προάγει η εθνική στρατηγική. Είναι ιεραρχημένα αλλά και αλληλένδετα. Για παράδειγμα, η άμυνα και η ασφάλεια που αφορά την επιβίωση και την ακεραιότητα της Επικράτειας, συναρτώνται άμεσα με την φιλοπατρία των πολιτών, την ποιότητα της διπλωματίας, την δυνατότητα και ετοιμότητα δέσμευσης πόρων για τις αμυντικές δαπάνες, την πνευματική ευρωστία της κοινωνίας και την κοινωνική στήριξη της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας των πολιτών.

Τι σημαίνει υπεύθυνη πολιτική ηγεσία

Δεν θα επεκταθούμε στην περαιτέρω ανάλυση αυτής της τυπολογίας των εθνικών συμφερόντων που όλοι χρησιμοποιούν και κυρίως δεν θα τα ορίσουμε εμείς. Ένας αναλυτής μπορεί να διατυπώσει άποψη αλλά ο ορισμός και η ιεράρχηση είναι υπόθεση του κοινωνικοπολιτικού συστήματος και της ηγεσίας. Όταν λέμε ότι πρέπει επιτέλους να γίνουμε κράτος και μάλιστα σοβαρό, αυτό βασικά σημαίνει.

Στα πιο πάνω προσθέτουμε και τα εξής: Η πολιτική ηγεσία εκπροσωπεύει τα μέλη της κοινωνίας που στην ημέτερη ελληνική δημοκρατική παράδοση είναι και οι εντολείς. Οι πολίτες δεν είναι ετερόκλητος όχλος, όπως υβριστικά και δεσποτικά ειπώθηκε για τις διαδηλώσεις αναφορικά με την συμφωνία των Πρεσπών.

Η πολιτική ηγεσία ενός κράτους, επίσης, ποτέ δεν συμπεριλαμβάνει παντογνώστες. Εξ ου και η ανάγκη για ενισχυμένα κρατικά επιτελεία και όχι διαβρωμένα με στελέχη ΜΚΟ και μάλιστα βεβαρημένα με άγνοια, μυστηριώδη αντιπάθεια στην εκπλήρωση κάθε ελληνικού στρατηγικού σχεδίου και μυστήριες διασυνδέσεις με διεθνικούς και άλλους δρώντες του εξωτερικού.

Ολοκληρώνουμε, λέγοντας ότι οι Αμερικανοί διαθέτουν ένα τεράστιο σύστημα ανάλυσης, στάθμισης και εκτίμησης των πραγμάτων. Έξη μήνες μετά τον πρωθυπουργό που δεν ήξερε ότι υπάρχουν θαλάσσια σύνορα και θεωρούσε την ελληνική κοινωνία ετερόκλητο όχλο, ο νυν πρωθυπουργός αξίζει να προχωρήσει στα ουσιώδη και στοιχειώδη. Εκτίμηση πολλών είναι ότι, στην παρούσα φάση, η Ελλάδα διαθέτει αξιόμαχες Ένοπλες Δυνάμεις.