Οι φρεγάτες Istanbul αναβαθμίζουν περαιτέρω το τουρκικό Ναυτικό

Η κλάση Istanbul έχει σχεδιαστεί για να εκτελεί ευρύ φάσμα αποστολών, από επιτήρηση έως αντιαεροπορικό και ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Το πιο αξιοσημείωτο είναι το υψηλό ποσοστό εξαρτημάτων τουρκικής κατασκευής, ιδιαίτερα όσον αφορά οπλισμό, ηλεκτρονικό πόλεμο και σουίτες αισθητήρων. Συνολικά, περίπου 220 τουρκικές εταιρείες συμμετείχαν στην κατασκευή της φρεγάτας, η οποία περιλάμβανε 80 υπεργολάβους που παρέδωσαν περισσότερα από 150 συστήματα, αναφέρει το Naval News.

Παρόντες στην τελετή ήταν ο Ερντογάν και μεγάλος αριθμός αξιωματούχων. Το TCG Istanbul κατασκευάστηκε από την εταιρεία STM (Savunma Teknolojileri Mühendislik ve Ticaret A.Ş.) υπό τη διεύθυνση του τουρκικού Οργανισμού Αμυντικής Βιομηχανίας. Η σύμβαση για την κατασκευή υπογράφηκε τον Απρίλιο 2019 και δρομολογήθηκε τον Ιανουάριο 2021. Τα πλοία κλάσης Istanbul είναι προϊόν του προγράμματος πολεμικών πλοίων MILGEM, που δημιουργήθηκε για την απόκτηση εγχώρια σχεδιασμένων, κατασκευασμένων και εξοπλισμένων πλοίων, από κορβέτες έως αντιτορπιλικά.

Άλλες επτά αδελφές φρεγάτες πρόκειται να παραδοθούν στο τουρκικό Ναυτικό. Η δεύτερη, τρίτη και τέταρτη (İzmir, İçel και İzmit) βρίσκονται σε διάφορες φάσεις κατασκευής στα Ναυπηγεία Anadolu, Sedef και Sefine αντίστοιχα. Αυτά τα ναυπηγεία αποτελούν συλλογικά την κοινοπραξία TAIS, που μαζί με την STM επιλέχθηκαν για την κατασκευή των εν λόγω τριών φρεγατών. Η κατασκευή της πέμπτης, έκτης και έβδομης φραγάτας εγκρίθηκε από την Εκτελεστική Επιτροπή της Τουρκικής Αμυντικής Βιομηχανίας, με τη συμμετοχή του Ερντογάν, στις αρχές Ιανουαρίου. Ενώ το χρονοδιάγραμμα για την παράδοση των τελευταίων φρεγατών παραμένει ασαφές, οι επόμενες τρεις (İzmir, İçel και İzmit) αναμένεται να παραληφθούν από το Τουρκικό Ναυτικό ίσως και μέχρι τις αρχές του 2026. Μαζί με την Istanbul θα αντικαταστήσουν τις τέσσερις παλιές φρεγάτες γερμανικής κατασκευής κλάσης Yavuz. Η πρώτη Yavuz ξεκίνησε υπηρεσία τον Ιούλιο 1987.

Η φρεγάτα Istanbul

Οι φρεγάτες κλάσης Istanbul αποτελούν παραλλαγή της ανθυποβρυχιακής κορβέτας κλάσης Ada, που κατασκευάστηκε στην πρώτη φάση του προγράμματος MILGEM. Σε σύγκριση με το εκτόπισμα 2.400 τόνων των Ada, το Istanbul έχει εκτόπισμα 3.100 τόνων. Αυτή είναι στο ίδιο επίπεδο με τις τέσσερις φρεγάτες πολλαπλών ρόλων, γερμανικής κατασκευής κλάσης Barbaros που κατασκευάστηκαν μεταξύ 1997-2000, οι οποίες έχουν τυπικό εκτόπισμα 3.100 τόνων και πλήρες 3.350 τόνων. Η Istanbul έχει και το ίδιο περίπου μήκος με τις φρεγάτες Barbaros (116,7 m, ενώ h Istanbul 113,2 m).

Όσον αφορά την πρόωση, η νέα τουρκική φρεγάτα διαθέτει δύο κινητήρες ντίζελ που κατασκευάζονται από τη γερμανική εταιρεία MTU Friedrichshafen, έναν αεριοστρόβιλο General Electrics LM2500 και δύο άξονες με έλικες ελεγχόμενου βήματος. Μπορεί να φτάσει ταχύτητα 30 κόμβους και έχει εμβέλεια 5.700 ναυτικών μιλίων με ταχύτητα 14 κόμβων. «Οι φρεγάτες TCG Istanbul, MİLGEM İstif-Class έχουν πάρει τη θέση τους ανάμεσα στις πέντε πιο προηγμένες φρεγάτες στον κόσμο χάρη στο σχεδιασμό και τις τεχνολογίες τους», δήλωσε ο Γενικός Διευθυντής της STM, Οζγκιούρ Γκιουλεριούζ, προσθέτοντας: «Ο στόχος για το ποσοστό τουρκικής συμμετοχής στη φρεγάτα Istanbul ήταν 75%, αλλά καταφέραμε να το αυξήσουμε στο 80%».

Όντας το ηγετικό πλοίο στην κλάση του, η παραγωγή του TCG Istanbul παρουσίασε αυξημένη πολυπλοκότητα. Περιλάμβανε την ανάπτυξη πολυάριθμων όπλων και αισθητήρων από τουρκικές εταιρείες, που ενσωματώνονται για πρώτη φορά σε ναυτική πλατφόρμα. Άρα δεν γνωρίζουμε πόσο επιτυχημένα είναι και πόσο καλά “δένουν” μεταξύ τους. Αναμένονται αρχικά προβλήματα, τα οποία όμως θα επιλυθούν κάποια στιγμή.

Στην αρχή του έργου, σχεδιάστηκε να ανατεθούν σε εξωτερικούς συνεργάτες ορισμένα συστήματα, όπως το σύστημα κάθετης εκτόξευσης Mk 41 (VLS), το RAM PDMS [Rolling Airframe Missile Point Defense Missile System]. Ωστόσο, λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από τις ΗΠΑ, έγιναν αλλαγές και αντί γι’ αυτά κατασκευάστηκαν και τοποθετήθηκαν στο πλοίο αντίστοιχα τουρκικά συστήματα. Για παράδειγμα, αντί για το Mk 41 VLS, εγκαταστάθηκε το MIDLAS και αντί για το RAM εγκαταστάθηκε το οπλικό σύστημα Gokdeniz (CIWS).

Η Istanbul είναι εξοπλισμένη με το σύστημα διαχείρισης μάχης ADVENT, που αναπτύχθηκε από τη Havelsan, επιτρέποντας προηγμένες δυνατότητες στον δικτυοκεντρικό πόλεμο. Επιπλέον, το τουρκικό ναυτικό καλωσορίζει την τεχνολογία AESA με την εγκατάσταση του ραντάρ CENK-S που μαζί με τους 16 αντιπλοϊκούς πυραύλους Atmaca συνιστούν ισχυρότατο οπλισμό για ναυμαχίες επιφανείας. Αν κι ο αρχικά περιορισμένος αριθμός 16 κυψελών κάθετης εκτόξευσης (VLS) επικρίθηκε ως ανεπαρκής, η Roketsan σχεδιάζει έκδοση τετραπλής συσκευασίας για τους πυραύλους αεράμυνας κατηγορίας Hisar. Αυτή η εξέλιξη υποδηλώνει τη δυνατότητα για έναν ενισχυμένο πύραυλο Sea Sparrow (ESSM) ή ισοδύναμο σύστημα στο εγγύς μέλλον. Στη πρύμνη της φρεγάτας βρίσκεται κατάστρωμα προσγείωσης και ένα υπόστεγο που μπορεί να φιλοξενήσει ελικόπτερο Sikorsky S70 Seahawk, ή παρόμοιο. Μπορεί επίσης να φιλοξενήσει δύο φουσκωτά σκάφη με άκαμπτο κύτος (RHIB). Το πλήρωμα της φρεγάτας είναι περίπου 123 άτομα.

Πλοία υποστήριξης και μη επανδρωμένο

Εκτός από το Istanbul, τρία άλλα σκάφη εντάχθηκαν σε υπηρεσία στις 19 Ιανουαρίου. Οι εταιρείες TAIS και STM κατασκεύασαν τα δύο εξ αυτών: το πετρελαιοφόρο στόλου νέας γενιάς TCG Derya και το πλοίο υποστήριξης logistics TCG Ütğm Arif Ekmekçi. Η ναυπήγηση του Derya ξεκίνησε τον Ιούλιο 2018 και είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σκάφος της Τουρκίας μετά το Anadolu. Είναι κυρίως σκάφος ανεφοδιασμού – μπορεί να μεταφέρει 10.000 τόνους καυσίμων, 750 τόνους γλυκό νερό και 270 κυβικά μέτρα φορτίου. Επίσης μπορεί να διεξάγει ποικιλία άλλων αποστολών, όπως διοίκησης και ελέγχου για την υποστήριξη πολεμικών επιχειρήσεων.

Η παράδοση του Ütğm Arif Ekmekçi από την STM έρχεται μετά την παράδοση του πλοίου υποστήριξης logistics TCG Yzb. Güngör Durmuş τον Δεκέμβριο 2021. Η STM υπέγραψε αρχικά συμβόλαιο με τον Οργανισμό Αμυντικής Βιομηχανίας στις αρχές 2021 για την παράδοση δύο πλοίων logistics ως μέρος σχετικού προγράμματος. Και τα δύο πλοία κατασκευάστηκαν στο ναυπηγείο Ada. Το Ütğm. Arif Ekmekçi έχει εκτόπισμα λίγο λιγότερο από 8.500 τόνους.

Επιπλέον, το ναυπηγείο Sefine και η εταιρεία Aselsan παρέδωσαν το μη επανδρωμένο σκάφος επιφανείας Marlin SİDA, το οποίο παρουσιάστηκε κατά τη διάρκεια ασκήσεων του ΝΑΤΟ τον Σεπτέμβριο 2022. Το Marlin SIDA έχει εκτόπισμα περίπου 21 τόνων και μήκος 49 πόδια. Αυτό που κάνει το σκάφος αξιοσημείωτο είναι η σουίτα ηλεκτρονικού πολέμου (EW), που περιλαμβάνει τα συστήματα ASELSAN ARES-2NC R-ES και ASELSAN AREAS-2NC Compact R-EA.

Σύμφωνα με τον Ισμαήλ Ντεμίρ, πρώην κορυφαίο στέλεχος προμηθειών της Τουρκίας, το σκάφος αποτελεί το «πρώτο μη επανδρωμένο σκάφος επιφανείας στον κόσμο με δυνατότητες ηλεκτρονικού πολέμου». Ο ισχυρισμός είναι ανακριβής, αλλά είναι σαφές ότι το πλοίο εστιάζει στον ηλεκτρονικό πόλεμο. Το πλοίο μπορεί να διαμορφωθεί ποικιλοτρόπως με κατευθυνόμενους πυραύλους εναντίον στόχων επιφανείας (ASUW) και με τορπίλες για ανθυποβρυχιακό πόλεμο.

Άλματα ναυπηγικής

Ενώ το κόστος των τεσσάρων πλοίων, συμπεριλαμβανομένου του Istanbul, παραμένει ασαφές, η κατασκευή τους είναι αποτέλεσμα σημαντικών επενδύσεων από την Άγκυρα για τη δημιουργία εκσυγχρονισμένου στόλου πλοίων τουρκικής σχεδίασης και κατασκευής. «Δεν πραγματοποιούμε μόνο την κατασκευή… –δήλωσε ο Ερντογάν για τη ναυτική παραγωγή της χώρας– Είμαστε επίσης σε θέση να παράγουμε τους αισθητήρες, τα ωφέλιμα φορτία, τα όπλα και τα πυρομαχικά που χρειάζονται σε όλα τα πλοία που κατασκευάστηκαν σε εγχώριο επίπεδο… Η ναυτική μας δύναμη αυξάνεται με τα πλοία μας. Πιστεύω ολόψυχα ότι θα έχουμε νέες επιτυχίες την επόμενη περίοδο».

Αν και το Anadolu τελικά απέβη “άσπρος ελέφαντας” χωρίς κατάλληλα αεροσκάφη, λόγω άστοχων πολιτικών χειρισμών, οι Τούρκοι έχουν πραγματοποιήσει άλματα, την ώρα που η Ελλάδα μένει πίσω. Μέχρι την ένταξή του στο Ναυτικό τον Απρίλιο 2023, το Anadolu φέρεται να κόστισε πάνω από 1 δισ. δολάρια. Κατά τον Ερντογάν περίπου το 70% των εξαρτημάτων και ανταλλακτικών του πλοίου κατασκευάστηκαν στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των όπλων, των συστημάτων μάχης, των ραντάρ, της ικανότητας αναζήτησης και παρακολούθησης υπέρυθρων και της σουίτας ηλεκτρονικού πολέμου.

Η Άγκυρα έχει αυξήσει κάθετα τις αμυντικές δαπάνες το 2024 (40 δισ. από 16 δισ. δολάρια του 2023) για να προωθήσει τους στόχους για μεγαλύτερη τουρκική παραγωγή οπλικών συστημάτων. Στόχος είναι να η αυτάρκεια της Τουρκίας να αυξηθεί από 80% το 2023 σε 85% το 2024. Όλα αυτά δείχνουν έμπρακτα την πρόθεση της Τουρκίας για ανεξαρτησία στην προμήθεια στρατιωτικού υλικού, που τροφοδοτείται από τεράστια προσπάθεια εκσυγχρονισμού. Αποτέλεσμα είναι ότι οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις φαίνονται εντυπωσιακά διαφορετικές από ό,τι πριν από μόλις 5-10 χρόνια.

Ενώ στην Ελλάδα βαυκαλιζόμαστε για την αγορά Rafale, F-35 και Belarra και δεχόμαστε παραχωρήσεις μεταχειρισμένου υλικού, οι Τούρκοι κάνουν άλματα στην πολεμική τους βιομηχανία, με σοβαρές εξαγωγικές επιτυχίες. Το αποκαλούμενο “near-shoring”, η μετεγκατάσταση πολυεθνικών από την Κίνα εγγύτερα στις δυτικές αγορές ευνοεί περαιτέρω την ανάπτυξη της τουρκικής βιομηχανικής οικονομίας, ενώ το σιδηρούν χέρι του καθεστώτος αποκλείει διαφωνίες και εργατικές διεκδικήσεις.

Αν η Τουρκία δεν ολισθήσει στον κατά την Τεχεράνη “άξονα αντίστασης”, ή στον κατά τις ΗΠΑ “άξονα του κακού”, πράγμα που ο “επιτήδειος ουδέτερος” μέχρι τώρα επιμελώς αποφεύγει, η Τουρκία είναι ήδη σε τροχιά να μετατραπεί σε περιφερειακή δύναμη σε λίγα χρόνια. Το πρόβλημά της θα παραμείνει ότι οι θάλασσες που την περιστοιχίζουν ελέγχονται από άλλους, με τους οποίους αργά ή γρήγορα θα έλθει σε σύγκρουση. Οπότε ας προετοιμαζόμαστε και ας μην εθελοτυφλούμε, καθώς υπάρχει βάση στο «θα έρθουμε μια νύχτα ξαφνικά»…