Oι πύραυλοι Meteor αλλάζουν τα δεδομένα στο ελληνοτουρκικό μέτωπο

Εδώ και κάποια χρόνια η ευρωπαϊκή αεροπορική βιομηχανία υπερηφανεύεται ότι ο πύραυλος αέρος-αέρος Meteor της MBDA, εμπλοκής πέρα ​​από οπτικό βεληνεκές (BVR), είναι ο καλύτερος στον κόσμο και ο πιο θανατηφόρος. Είναι όμως αυτό αλήθεια; Και τι κάνει τον Meteor τόσο αποτελεσματικό; Τα ερωτήματα αυτά δεν αποτελούν απλή ακαδημαϊκή συζήτηση, καθώς ο πύραυλος μπαίνει και στο οπλοστάσιο της ελληνικής Πολεμικής Αεροπορίας.

Οι απαρχές του Meteor ανάγονται στα μέσα της δεκαετίας 1990 και προήλθαν από κοινή ευρωπαϊκή ανάγκη για έναν πύραυλο BVR επόμενης γενιάς. Ο νέος πύραυλος έπρεπε να έχει ανώτερη εμβέλεια και καλύτερη απόδοση ελιγμών από το αμερικανικό AIM-120 AMRAAM. Βρετανία, Γαλλία, Σουηδία, Γερμανία, Ιταλία και Ισπανία συμμετείχαν στο πρόγραμμα και παρόλο που οι ευρωπαϊκές κοινοπραξίες αεροδιαστημικής και άμυνας δεν είναι κάτι καινούργιο –συνήθως δεν έχουν τα καλύτερα αποτελέσματα– ο Meteor φαίνεται να είναι κάτι πολύ καινοτόμο και πολύ πετυχημένο.

Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του Meteor είναι η πρόωσή του. Ο Meteor είναι περισσότερο πύραυλος κρουζ αέρος-αέρος παρά παραδοσιακός κατευθυνόμενος πύραυλος αέρος-αέρος. Για την πρόωση, χρησιμοποιεί στερεό καύσιμο, μεταβλητής ροής, που τροφοδοτεί αυλοαεριωθητή, αντί για παραδοσιακό κινητήρα πυραύλων συνεχούς καύσης. Αυτό σημαίνει ότι ο Meteor μπορεί να πετάξει, μεταβάλλοντας την ισχύ του κινητήρα κατά τη διάρκεια διαφορετικών φάσεων πτήσης, ενώ ένας συμβατικός πύραυλος αποδίδει όλη τη δυνητική του ενέργεια με συνεχή καύση, χωρίς ρύθμιση. Αυτό κάνει την τεράστια διαφορά.

Όταν ένας τυπικός πύραυλος αέρος-αέρος εκτοξεύεται εναντίον στόχου, παρέχει την ίδια ποσότητα ώσης για μια συγκεκριμένη περίοδο, ανεξάρτητα από το τακτικό σενάριο. Εάν ο στόχος μπορεί να πληγεί χωρίς να καταναλωθεί όλο το καύσιμο του κινητήρα του πυραύλου ή λίγο μετά από αυτή τη στιγμή, ο πύραυλος θα βρίσκεται σε κατάσταση που έχει ακόμη υψηλή ενέργεια στη φάση επίθεσης. Αυτό θα του επιτρέψει να κάνει πολύ σκληρούς ελιγμούς, αντιμετωπίζοντας εύκολα ένα στόχο που προσπαθεί να αποφύγει τον εισερχόμενο πύραυλο.

Εάν ο στόχος είναι πιο μακριά, ο πύραυλος θα πάρει ύψος, συνήθως αρκετά μεγαλύτερο από το ύψος του στόχου, ενώ ο πυραυλοκινητήρας του ακόμη τροφοδοτείται. Στη συνέχεια θα χρησιμοποιήσει τη συσσωρευμένη ενέργειά του με τη βαρύτητα να βοηθά στην διατήρηση της ορμής μέχρι να φτάσει στην τερματική φάση της πτήσης του, στην τελική φάση επίθεσης.

Εάν ο στόχος δεν είναι πολύ μακριά και ο πύραυλος εξακολουθεί να βρίσκεται σε μεγαλύτερο ύψος, θα βουτήξει στον στόχο σε μια προσπάθεια να μεγιστοποιήσει την ικανότητά του να κάνει σκληρούς ελιγμούς. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση βολής, τόσο λιγότερη ενέργεια θα έχει ο πύραυλος για την κρίσιμη τερματική φάση της πτήσης του. Αυτό μειώνει την αποτελεσματικότητά του και αυξάνει την πιθανότητα του στόχου να τον αποφύγει.

Πρόωση Ramjet

Ο Meteor, που λειτουργεί με σύστημα πρόωσης ramjet, αντί να καίει όλο το καύσιμο σε συνεχή σταθερή ροή αμέσως μετά την εκτόξευση, μπορεί να μειώσει την τροφοδοσία του κινητήρα του κατά τη διάρκεια της πτήσης, εξοικονομώντας καύσιμα. Καθώς πλησιάζει τον στόχο του, μπορεί να ανεβάσει ταχύτητα, κάνοντας τελικά την τερματική του επίθεση ενώ βρίσκεται στην υψηλότερη δυνατή ενεργειακή του κατάσταση, με ταχύτητα περίπου 4,5 mach, ακόμη και όταν εκτοξεύεται από μεγάλες αποστάσεις.

Αυτό δεν σημαίνει μόνο ότι ο Meteor έχει περισσότερη ενέργεια για ελιγμούς κατά τη διάρκεια της τερματικής φάσης της εμπλοκής, αλλά αυτή η ικανότητα αυξάνει επίσης δραστικά το μέγεθος της “ζώνης απαγόρευσης διαφυγής” του αεροσκάφους-στόχου από τον πύραυλο. Βασικά, ο Meteor έχει πολύ μεγαλύτερη ικανότητα να κυνηγήσει και να πλήξει εχθρικά αεροσκάφη σε μεγάλες αποστάσεις. Ο Meteor, λοιπόν, δεν είναι απλά ένας καλύτερος πύραυλος για εμπλοκή πέραν οπτικού βεληνεκούς (BVR) μέσω αισθητήρων υψηλών προδιαγραφών και ενός ισχυρότερου και καλύτερου κινητήρα. O Meteor έχει εντελώς διαφορετικό –και πολύ πιο έξυπνo– σύστημα πρόωσης, που όχι μόνο αυξάνει και την εμβέλεια και την αποτελεσματικότητά του.

Ο Meteor έχει και άλλα πλεονεκτήματα. Είναι εφοδιασμένος με έναν αισθητήρα-ραντάρ ενεργής αναζήτησης στη Χ μπάντα για κλείδωμα των στόχων κατά τη τερματική φάση της πτήσης του, τη στιγμή δηλαδή που ο πύραυλος γίνεται όπλο fire and forget, τον εκτοξεύεις και τον ξεχνάς. Με άλλα λόγια, το αεροσκάφος που τον εκτοξεύει δεν χρειάζεται να τον καθοδηγήσει περισσότερο προς τον στόχο του για να διασφαλίσει ότι θα τον “κλειδώσει”. Ο πύραυλος μπορεί να κάνει μόνος του την τελική επίθεση.

Το μειονέκτημα του AIM-120

Υπάρχει μια παρανόηση σχετικά με τους περισσότερους σύγχρονους πυραύλους BVR, ειδικά τους αμερικανικούς AIM-120 AMRAAM που υπάρχουν εδώ και χρόνια στις δυτικές Πολεμικές Αεροπορίες και βέβαια εκατέρωθεν του Αιγαίου. Θεωρείται κι αυτός πύραυλος που μπορείς να εκτοξεύσεις και να τον ξεχάσεις. Ενσωματώνει μια λειτουργία για να κάνει ακριβώς αυτό. Παίρνει τα δεδομένα στόχευσης από το ραντάρ του αεροσκάφους και υπολογίζει πού πρέπει να βρίσκεται ο στόχος όταν φτάσει στην περιοχή του.

Στη συνέχεια πετάει προς την περιοχή, χρησιμοποιώντας το δικό του σύστημα αδρανειακής πλοήγησης. Μόλις φτάσει εκεί, το μικρό ραντάρ του πυραύλου, ο οποίος έχει πολύ μικρότερη εμβέλεια και ικανότητα σάρωσης από το ραντάρ του μαχητικού που τον εκτόξευσε, αρχίζει να ψάχνει για τον “εχθρό”. Εάν ο στόχος βρίσκεται εντός του κώνου ανίχνευσης του ραντάρ του AIM-120, τότε μπορεί να τον “κλειδώσει” και να επιτεθεί.

Το πρόβλημα είναι ότι σε ενδιάμεσες και μεσαίες αποστάσεις, η απόδοση του “κλειδώματος” είναι σχεδόν ανύπαρκτη. Εάν ο στόχος δεν είναι εκεί που νόμιζε ο πύραυλος (μέσα σε έναν περιορισμένο κώνο), θα αστοχήσει καθώς δεν θα τον δει καν. Ως εκ τούτου, αυτή η λειτουργία είναι πιο αποτελεσματική για αμυντικές βολές, όπως οι μικρότερου βεληνεκούς πύραυλοι ή για βολές που γίνονται από κοντινές αποστάσεις, όπου ο χρόνος πτήσης είναι μικρότερος και ο στόχος δεν έχει μεγάλες δυνατότητες να αλλάξει πορεία, ύψος, ή να ελιχθεί.

Ο πύραυλος AIM-120 όταν χρησιμοποιείται εναντίον αεροσκαφών σε μεγάλη απόσταση, το μαχητικό που τον εκτόξευσε τον ενημερώνει καθώς πετά προς τον στόχο. Όσο προχωρά και η απόσταση του πυραύλου από τον στόχο μειώνεται, η ικανότητά του να προβλέπει πού θα βρίσκεται ο στόχος βελτιώνεται, καθώς έχει πολύ πιο πρόσφατη τηλεμετρία στην οποία μπορεί να βασιστεί. Στην ιδανική περίπτωση, το μαχητικό που τον εκτόξευσε θα ενημερώνει τον πύραυλο μέχρι αυτός να “κλειδώσει” με το δικό του ραντάρ τον στόχο.

Κυνηγώντας περισσότερες πιθανότητες ο πύραυλος AIM-120 να πετύχει το αεροσκάφος-στόχο, ο πιλότος που τον αυξάνει τον κίνδυνο για το δικό του αεροσκάφος. Κρατώντας το ραντάρ του στραμμένο προς τον στόχο και συνεχίζοντας να στέλνει δεδομένα στον πύραυλο για να αυξήσει τις πιθανότητές του να πλήξει τον στόχο, εκτίθεται στο εχθρικό αεροσκάφος-στόχο, με την έννοια ότι μπορεί να δεχθεί επίθεση.

Παροχή δεδομένων από άλλη πηγή

Όπως και ο AIM-120, ο Meteor έχει λειτουργία fire-and-forget, αλλά οι ενημερώσεις στη μέση της πορείας δεν είναι ο μόνος τρόπος να πληγεί επιτυχώς ο στόχος. Επειδή ο πύραυλος μπορεί να ρυθμίζει την ώση, ο αυτόματος πιλότος μπορεί να παρέχει το πιο αποτελεσματικό προφίλ πτήσης προς τον στόχο σε βολές μεγάλης εμβέλειας. Η μεγαλύτερη απόσταση σημαίνει μικρότερη βεβαιότητα για το πού θα βρίσκεται ο στόχος τη στιγμή που ο πύραυλος θα είναι αρκετά κοντά για να τον εντοπίσει ο ίδιος.

Ο Meteor, όμως, μπορεί να λαμβάνει την κρίσιμη καθοδήγηση στο μέσο της πορείας του όχι μόνο από το μαχητικό που τον εκτόξευσε, αλλά και από τρίτες πηγές. Αυτές μπορεί να είναι άλλα μαχητικά, αεροσκάφη έγκαιρης προειδοποίησης και ελέγχου (AEW&C), ραντάρ και συστήματα ηλεκτρονικής επιτήρησης ξηράς και θάλασσας που παρέχουν τις δικές τους “εικόνες αισθητήρα” στο αεροσκάφος που εκτοξεύει πυραύλους, μέσω σύνδεσης δεδομένων. Τα πολλά στοιχεία συμβάλλουν στη σύνθεση κοινής τακτικής “εικόνας” δικτύου μέσω κοινής κυματομορφής και γλώσσας σύνδεσης δεδομένων. Έτσι, παρέχονται πληροφορίες που οποιαδήποτε συνδεδεμένη πλατφόρμα μπορεί να εκμεταλλευτεί. Αυτό ισχύει και για το αεροσκάφος που εκτόξευσε τον Meteor, αλλά και για τον ίδιο τον Meteor.

Στην πραγματικότητα, ο πιλότος του μαχητικού που τον εκτόξευσε μπορεί να μην χρειαστεί ποτέ να χρησιμοποιήσει το δικό του ραντάρ και άρα να εκτεθεί. Απλώς αναθέτει στον Meteor έναν στόχο στην οθόνη του. Στη συνέχεια, ο πύραυλος λαμβάνει συνεχείς ενημερώσεις από άλλες πηγές κι όχι από το μαχητικό που τον εκτόξευσε, μέχρι την τελική φάση επίθεσης. Ακόμα κι αν η σύνδεση δεδομένων δεν παρέχει υψηλής πιστότητας “ίχνη στόχων”, δίνονται αρκετά στοιχεία στον πύραυλο, καθώς αυτός πρέπει μόνο να έχει τον στόχο εντός του κώνου ανίχνευσης του δικού του ραντάρ για να ξεκινήσει την επίθεση. Αυτό σημαίνει ότι η καθοδήγηση είναι χρήσιμη ώστε ο Meteor να φτάσει πλησίον του στόχου.

Rafale και Meteor

Η αποστολή δεδομένων προς τον Meteor έχει δυνατότητα κι αντίστροφης κατεύθυνσης, οπότε ο πιλότος μπορεί να αλλάξει δεδομένα για τον στόχο, όσο ο πύραυλος βρίσκεται καθοδόν. Ο πιλότος μπορεί επίσης να βλέπει τα καύσιμα, την ενέργεια και την κατάσταση του πυραύλου σε πραγματικό χρόνο. Αυτό είναι απαραίτητο για τη λήψη γρήγορων αποφάσεων σχετικά με το εάν θα εκτοξευθεί ή όχι ένας ακόμη πύραυλος προς τον στόχο ή να απεμπλακεί εφόσον ο πύραυλος έχει “κλειδώσει” τον στόχο.

Οι δυνατότητες του Meteor αξιοποιούνται ακόμη περισσότερο με τη χρήση του ραντάρ AESA (ενεργή ηλεκτρονικά σαρωμένη συστοιχία) του Rafale που προσφέρει ανώτερη εμβέλεια ανίχνευσης και παρακολούθησης, ευελιξία ηλεκτρονικής σάρωσης και δυνατότητα παρακολούθησης στόχων εντός ή εκτός του τομέα αναζήτησης και χαρτογράφηση εδάφους πολύ υψηλής ανάλυσης με λειτουργίες ραντάρ συνθετικού διαφράγματος (SAR).

Το ραντάρ RBE2 που αναπτύχθηκε από την THALES και ενσωματώνεται στο Rafale το καθιστά το πρώτο –και μέχρι στιγμής το μοναδικό– ευρωπαϊκό μαχητικό που χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό ραντάρ σάρωσης. Σε σύγκριση με τα ραντάρ με συμβατικές κεραίες, επιτυγχάνουν πρωτόγνωρα επίπεδα επίγνωσης της κατάστασης με προγενέστερο εντοπισμό και παρακολούθηση πολλαπλών στόχων.

Με την υπεροχή σε ευελιξία δέσμης και την τεράστια υπολογιστική του ισχύ, το RBE2 προσφέρει εξαιρετική απόδοση που δεν μπορεί να αναπαραχθεί από μηχανικά ραντάρ σάρωσης. Αυτό δίνει στο Rafale που εκτοξεύει τον Meteor να βλέπει σε πολύ μεγαλύτερη απόσταση από αεροσκάφη που δεν έχουν ραντάρ AESA, όπως τα μη αναβαθμισμένα σε επίπεδο Viper F-16.