Οι “Πρέσπες”, τα σύνορα, η γλώσσα και το μέλλον των Βαλκανίων

Αυτό που κάνει εντύπωση στη διαμάχη για το Μακεδονικό ζήτημα, είναι η παντελής άγνοια της ιστορίας και των γεγονότων, που διαμόρφωσαν τον σύγχρονο χάρτη της Ευρώπης και των Βαλκανίων. Οργισμένοι πολίτες διαδηλώνουν για πράγματα που δεν είναι έτσι, αλλά θα ήθελαν να είναι έτσι και όποιος διαφωνεί, κακό του κεφαλιού του κυριολεκτικά και μεταφορικά.

Μπορεί ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος που φιλοδοξεί να ανακάμψει, να προοδεύσει και να πρωταγωνιστήσει, να αντιδρά σαν τον σκαντζόχοιρο που σε κάθε δυσκολία μαζεύεται, αναπτύσσοντας τα αγκάθια του για να αμυνθεί; Μπορεί ένα έθνος εγκλωβισμένο στα προπαγανδιστικά ιστορικά κλισέ, εκπαιδευμένο από τα θρησκευτικά ιερατεία να πιστεύει και να μην ερευνά;

Φωνάζουν ότι η Μακεδονία είναι μία και ελληνική. Είναι έτσι; Στις διεθνείς σχέσεις και στα Βαλκάνια, η Μακεδονία καθορίζεται με βάση το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878, που όριζε μία συμβατική μείζονα Μακεδονία. Με βάση αυτόν τον χάρτη έγινε ο διαχωρισμός των μακεδονικών εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, μετά τους Βαλκανικούς πολέμους.

Η Ελλάδα κέρδισε το μεγαλύτερο κομμάτι μετά τον πόλεμο, το λεγόμενο 51% (39% στην τότε Σερβία, 9,5% στη Βουλγαρία και 0,5% στην Αλβανία) με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 (με την οποία δόθηκε τέλος στον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο).

Αυτή η Συνθήκη είναι που όρισε την ελληνική Μακεδονία. Σε όλο τον 20ο αιώνα, η Ελλάδα αποδεχόταν τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου και μιλούσε για γιουγκοσλαβική και βουλγαρική Μακεδονία. Η διπλωματία μας το αποδεχόταν και δεν είπε ποτέ ότι η Μακεδονία είναι μία κι ελληνική, γιατί αλλιώς θα αναιρούσε τη Συνθήκη, πάνω στην οποία είχε βασιστεί η ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος.

Το βασίλειο των Μακεδόνων

Το βασίλειο των Μακεδόνων μετά την παρακμή του, είχε πολλούς κατόχους και κατακτητές. Η Μακεδονία ήταν ελληνική το 354 π.Χ. Το 111 μ.Χ. ήταν ρωμαϊκή. Το 397 μ.Χ. πέρασε στους Βησιγότθους. Μετά το 478 μ.Χ στην ανατολική Ρώμη, στο Βυζάντιο. Το 637 μ.Χ έγινε σλαβική. Το 844 μ.Χ. έγινε βουλγαρική. Το 1020 μ.Χ. ξαναπερνά στον έλεγχο των Βυζαντινών. Μετά έχουμε την κυριαρχία από το 1422 μ.Χ. των Οθωμανών μέχρι τους Βαλκανικούς πολέμους που απελευθερώθηκε το ελληνικό τμήμα της Μακεδονίας και καθορίστηκαν τα μέρη της, όπως είναι σήμερα.

Όπως καταλαβαίνει κανείς, στη διάρκεια 20 και πλέον αιώνων, μετά τη διάλυση του βασιλείου των Μακεδόνων, τεράστιες μεταναστευτικές ροές δημιούργησαν μικτούς πληθυσμούς σε όλη την ιστορική μακεδονική επικράτεια και όχι μόνον, όταν τα σλαβικά φύλα μετά τον 7ο αιώνα έφτασαν μέχρι και τη νότια Πελοπόννησο. Ακόμα και η αρχαία Μακεδονία στην ακμή της μέσα στα κατακτημένα εδάφη της, δεν είχε μόνον Ελληνομακεδόνες υπηκόους.

Το θέμα της γλώσσας

Στη διαδρομή των 20 αιώνων και ζύμωσης των μεταναστευτικών ρευμάτων, η γλώσσα που χρησιμοποιούσαν οι διάφορες βαλκανικές περιοχές εξελισσόταν, δανειζόμενη πολλά από τις γειτονικές γλώσσες. Το ίδιο συνέβη άλλωστε και στην Ελλάδα, που ουσιαστικά οφείλει τη σημερινή της γλώσσα στον Αδαμάντιο Κοραή που κατάλαβε ότι μετά την Επανάσταση του 1821, το νέο ελληνικό κράτος θα χρειαζόταν μια γλώσσα σύγχρονη και πρακτική.

Στην τελική της διαμόρφωση, η σλαβομακεδονική γλώσσα που δημιουργήθηκε στήριξε την υπόσταση του νέου κράτους. Όπως είπε πρόσφατα σε μια ομιλία του ο υπουργός Γιώργος Σταθάκης: “Η Βουλγαρία από το 1880 και μετά ισχυριζόταν ότι η γλώσσα που ομιλούν οι Σλαβομακεδόνες είναι βουλγαρική”.

Η διαφωνία είχε ιδιαίτερη πολιτική σημασία, καθώς η μη ύπαρξη διαφορετικής γλώσσας στήριζε την ιδέα της Μεγάλης Βουλγαρίας. Η ελληνική πλευρά για πάνω από 100 χρόνια υποστήριζε, σιωπηλά ή ηχηρά, ότι η γλώσσα των Σλαβομακεδόνων είναι διακριτή. Και όταν τελικά αυτή η γλώσσα εμφανίζεται επισήμως μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ίδρυση της ομόσπονδης «Δημοκρατίας της Μακεδονίας» στο γιουγκοσλαβικό κράτος, η ελληνική θέση ήταν υποτονικά σιωπηλή ή αποδοχής με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Ιστορικές μαρτυρίες

Σε ένα σημείο του μυθιστορήματος «Τα Μυστικά του βάλτου» η Πηνελόπη Δέλτα σημειώνει: «Ήταν ένα κράμα όλων των βαλκανικών εθνοτήτων τότε η Μακεδονία. Έλληνες, Βούλγαροι, Ρουμούνοι, Σέρβοι, Αλβανοί και Μουσουλμάνοι, ζούσαν φύρδην μίγδην κάτω από τον βαρύ ζυγό των Τούρκων. Η γλώσσα τους ήταν η ίδια, μακεδονίτικη, ένα κράμα και αυτή από σλαβικά και ελληνικά, ανακατωμένα με λέξεις τούρκικες. Όπως και στα Βυζαντινά χρόνια, οι πληθυσμοί ήταν ανακατωμένοι τόσο, που δύσκολα χώριζες Έλληνα από Βούλγαρο–τις δύο φυλές που κυριαρχούσαν».

Ενδιαφέρον έχει και μια επιστολή του Παύλου Μελά -απελευθερώνοντας τα ελληνικά μακεδονικά εδάφη από την κατοχή των Βουλγάρων- προς τη σύζυγό του Ναταλία. (Από το βιβλίο της Ναταλίας Δραγούμη, «Παύλος Μελάς», Σύλλογος προς διάδοσιν των Ελληνικών Γραμμάτων, Αθήναι 1964):

«Ανερχόμεθα και ημείς εις το χαγιάτι και τα ‘ντόμπρο βέτσερ’ των γυναικών (δεν γνωρίζουν λέξιν ελληνικά) και τα ‘καλώς ορίσατε αδέλφια’ των ανδρών δίδουν και παίρνουν. Το απόγευμα περί τας 5 μμ, κατόπιν προσκλήσεως του Κώτα, συγκεντρώθηκαν εις το δωμάτιόν μας 12 προύχοντες. Εις αυτούς, ζωηρότατα, ευγλωττότατα και πειστικότατα -μετέφραζεν ο Πύρζας- ωμίλησε, μακεδονικά, ο Κώτας…».

Η Συμφωνία των Πρεσπών

Μετά την πολιτική αλλαγή στη γειτονική χώρα και την απομάκρυνση του δεξιού υπερεθνικιστή Γκρουέφσκι από την εξουσία, η νέα κεντροαριστερή κυβέρνηση του Ζόραν Ζάεφ αντιλαμβανόμενη την κόπωση και το κόστος της απομόνωσης, δήλωσε πρόθυμη να έρθει σε συμφωνία και έτσι ενεργοποιήθηκε και πάλι ο ειδικός διαπραγματευτής του ΟΗΕ, Μάθιου Νίμιτς.

Κατά ευτυχή συγκυρία, στην Αθήνα υπήρχε η κυβέρνηση Τσίπρα που δεν χρησιμοποιούσε τα εθνικά θέματα για εκλογικούς σκοπούς. Τα Σκόπια τόλμησαν και δέχτηκαν τις πάγιες ελληνικές θέσεις, σε ό,τι αφορά το όνομα και την εθνότητα. Οι σκόπελοι που ταλαιπώρησαν το ελληνικό πολιτικό σύστημα ξεπεράστηκαν.

Ωστόσο, για καθαρά εκλογικούς σκοπούς, σχεδόν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, παρότι οι ενστάσεις που προέβαλαν καταρρίφτηκαν από τα επίσημα κείμενα της Συμφωνίας, επέλεξαν την κάθετη διαφωνία διχάζοντας και φανατίζοντας τους Έλληνες. Με τι στοιχεία όμως κρίνεται μια συμφωνία; Μεγιστοποιώντας το κόστος και αποσιωπώντας το όφελος.

Ποιο είναι λοιπόν το κόστος; Υπάρχει κίνδυνος αλυτρωτισμού από το μικρούλι κρατίδιο της Βόρειας Μακεδονίας; Και ποιος είναι αυτός ο κίνδυνος; Τα οφέλη όμως; Το νέο προνομιακό πεδίο για την ελληνική οικονομία να ξεδιπλώσει τη δυναμική της στη βαλκανική οντότητα ως δύναμη προόδου και συνεργασίας, δεν μετράει καθόλου; Δεν υπάρχει όραμα για το μέλλον αυτής της χώρας;

Νίκος Αλιβιζάτος

Ο επίτιμος καθηγητής του Συνταγματικού Δικαίου, Νίκος Αλιβιζάτος, που είχε αναλάβει και την οργάνωση δημιουργίας του ΚΙΝΑΛ, έγραψε σε άρθρο του στην «Καθημερινή»: «Η συμφωνία Τσίπρα-Ζάεφ δεν είναι ‘ταπεινωτική’ για τη χώρα μας, όπως με απίστευτο θράσος υποστηρίχθηκε. Παρότι ορισμένες διατάξεις της δεν ικανοποιούν ελληνικές διεκδικήσεις, στο σύνολό της είναι ικανοποιητική, γιατί ενσωματώνει πάνω από το 80% των πάγιων ελληνικών θέσεων.  Και το κυριότερο. Η σύναψη της Συμφωνίας αυτής τερματίζει μια σοβαρή γεωπολιτική εκκρεμότητα στην περιοχή. Διότι ανοίγει τον δρόμο στην ΠΓΔΜ να διεκδικήσει την ένταξή της στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Θα προτιμούσαν άραγε οι πολέμιοί της να γίνουν τα Σκόπια προγεφύρωμα του κ. Ερντογάν ή έστω του κ. Πούτιν;»

Νίκος Μέρτζος

Ο βετεράνος δημοσιογράφος και συγγραφέας πρόεδρος της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (2006-2015) και σύμβουλος των Κωνσταντίνου Καραμανλή, Ευάγγελου Αβέρωφ και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έγραψε: «Ασφαλώς η Συμφωνία είναι ένας επώδυνος συμβιβασμός. Έθιξε βαθιά το αίσθημα των Ελλήνων, αλλά δεν αφήνει ανοικτές πληγές στο σώμα της Ελλάδος. Αντίθετα κλείνει πολλές, εξοικονομεί πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο για άλλα πολύ σοβαρότερα μέτωπα, διασφαλίζει τη ρευστή βαλκανική ενδοχώρα μας, ανοίγει ευρύ πεδίο σε ήδη προγραμματισμένα διεθνή δίκτυα ενέργειας και μεταφορών σε ενιαίο πλέον ευρωατλαντικό χώρο και αναβαθμίζει κατακόρυφα τη γεωπολιτική αξία της Ελλάδος. Κλειδί η Θεσσαλονίκη».

Γιώργος Λιάνης

Ο καταγόμενος από τη Φλώρινα δημοσιογράφος και πρώην βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Λιάνης, σε τηλεοπτική του συνέντευξη σημείωσε: «Η Συμφωνία αυτή είναι μακράν η καλύτερη από όλες που προτάθηκαν κατά καιρούς στις διμερείς ή πολυμερείς συζητήσεις, στους διεθνείς οργανισμούς, ευρωπαϊκούς ή ξένους, όπως ο ΟΗΕ», δήλωσε σε τηλεοπτική του συνέντευξη στην ΕΡΤ ο πρώην βουλευτής Φλώρινας και πρώην υπουργός του ΠΑΣΟΚ, Γιώργος Λιάνης.

Ο πρώην βουλευτής Φλώρινας σημείωσε ακόμα ότι «και στο Βουκουρέστι το 2008, το όνομα ήταν το ‘Βόρεια Μακεδονία’, αλλά δεν είχε όλα τα άλλα» και συνέχισε λέγοντας: «Εδώ εξασφαλίστηκαν κάποια πολύ σοβαρά πράγματα. Για μένα, που ζω στα σύνορα και έχω ζήσει το θέμα μετωπικά, το να λυθούν αυτά τα θέματα ήταν καίριο. Ουσιαστικά λύθηκε το θέμα του ονόματος καθότι ‘Βόρεια Μακεδονία’ είναι διαφορετικό από το ‘Δημοκρατία της Μακεδονίας’ και με τη ρηματική διακοίνωση αποσαφηνίζεται εντελώς. Λύνεται και το θέμα του αλυτρωτισμού που ήταν καίριο. Όταν σου λύνει το θέμα της γλώσσας, σου λύνει το θέμα του αλυτρωτισμού».

Πώς θα κυβερνήσουν ΝΔ και ΚΙΝΑΛ, Κυριάκος και Φώφη, στην περίπτωση που δεν περάσει η Συμφωνία από την ελληνική Βουλή; Και πώς θα τη χρησιμοποιήσουν προς όφελος της χώρας, αν γίνουν κυβέρνηση; Πόσο διπλωματικό κεφάλαιο και σοβαρότητα ξόδεψαν, με τα κόμματά τους απομονωμένα και δακτυλοδεικτούμενα από εταίρους και συμμάχους, ως δυνάμεις αναχρονιστικές;

Ποιοι επενδυτές θα σπεύσουν στο κάλεσμα του Κυριάκου να επενδύσουν σε μια εσωστρεφή χώρα που πήρε τη σκυτάλη του αλυτρωτισμού από τη Δεξιά του εθνικιστή Γκρουέφσκι; Σε ποιες πρωτοπόρες δυνάμεις του ελληνισμού θα στηριχτούν για την πρόοδο της χώρας; Σε αυτούς που είδαμε στο Σύνταγμα;