Όπως το 2006 έτσι και σήμερα αποδεικνύεται η μοναδική γεωπολιτική θέση της Κύπρου

Το 1878 η Κύπρος πέρασε στους Βρετανούς οι οποίοι ενίσχυσαν σημαντικά τη θέση τους στην περιοχή της Μέσης Ανατολής αφού δυτικότερα έλεγχαν ήδη από το 1713 και τη διέλευση μέσω Γιβραλτάρ και την είσοδο στην Μεσόγειο από τον Ατλαντικό. Η σπουδαιότητα της Κύπρου εδραιώθηκε στην παγκόσμια σκακιέρα ήδη από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο με τους Βρετανούς να αξιοποιούν όλα τα πλεονεκτήματα που παρέχει η θέση της στο σταυροδρόμι τριών ηπείρων όταν αργότερα με τις Συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου το 1959 εξασφάλισαν κυρίαρχες στρατιωτικές βάσεις στο νησί τις οποίες χρησιμοποιούν για εξυπηρέτηση αλλότριων συμφερόντων.

Παρά τις αντιξοότητες των καιρών, ακόμα και μετά το 1974, η Κύπρος ήταν ένα ασφαλές καταφύγιο και κατάφερνε να διαδραματίζει, στο μέτρο των δυνατοτήτων της, θετικό ρόλο στις κρίσεις της περιοχής. Στην κρίση του Λιβάνου το 1976, η Κύπρος δέχτηκε χιλιάδες Λιβανέζους που εγκατέλειψαν τη χώρα τους αναζητώντας ασφαλές καταφύγιο. Το ίδιο συνέβη και το 1982, 1983 και τη χαώδη περίοδο εχθροπραξιών που ακολούθησε μέχρι το 1990 όπως και κατά καιρούς μετέπειτα. Η σημασία και ο ρόλος της Κύπρου έφτασαν στην κορύφωση τους το 2006, όταν λόγω της κρίσης στον Λίβανο έπρεπε να εκκενωθούν χιλιάδες Ευρωπαίοι και άλλοι πολίτες από την χώρα.

Η κρίση του 2006

Όταν το αεροδρόμιο της Βηρυτού τεθεί εκτός λειτουργίας, η προσφορότερη έξοδος από το Λίβανο είναι δια θαλάσσης και αμέσως ο ρόλος της Κύπρου καθίσταται κομβικός. Κατά την κρίση του Ιουλίου 2006 το αεροδρόμιο της Βηρυτού ήταν από τους πρώτους στόχους που επλήγησαν και η χρήση του ακυρώθηκε εξ’ αρχής. Η Γαλλία ήταν η πρώτη χώρα που κατάφερε να ναυλώσει πλοίο για εκκένωση πολιτών της στο οποίο μεταφέρθηκαν και άλλοι πολίτες χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης με προορισμό την Λάρνακα. Ενώ μαίνονταν οι εχθροπραξίες, Ευρωπαίοι πολίτες όπως και Αμερικανοί που εγκατέλειπαν τον εμπόλεμο Λίβανο έφταναν κατά εκατοντάδες στην Κύπρο καθημερινά.

Η πόλη της Λάρνακας αν και διέθετε ικανοποιητικό αριθμό ξενοδοχείων, ήταν όλα υπερπλήρη λόγω τουριστικής περιόδου. Η Λάρνακα όμως έχει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα. Διαθέτει λιμάνι, μαρίνα και αεροδρόμιο, όλα σε μια απόσταση εννέα χιλιομέτρων, και όπως όλο το νησί διαθέτει και σύγχρονο οδικό δίκτυο με απρόσκοπτη σύνδεση με το λιμάνι Λεμεσού και το αεροδρόμιο Πάφου δυτικότερα. Ως εξελίσσονταν τα πράγματα με τις συνεχείς αφίξεις, το κλειδί της επιτυχίας ήταν η σύντμηση του χρόνου παραμονής στην Κύπρο. Στήθηκαν πρόχειρα καταλύματα υποδοχής, οργανώθηκε ένα πρόγραμμα ναυλωμένων πτήσεων σε συνεργασία με τις εμπλεκόμενες πρωτεύουσες και οι διαφεύγοντες αναχωρούσαν για τις χώρες τους συντομεύοντας όσον το δυνατόν περισσότερο το χρόνο παραμονής τους στην Κύπρο.

Στα λιμάνια αναχώρησης από το Λίβανο όπως και στο λιμάνι Λάρνακας και το αεροδρόμιο λειτουργούσαν προξενικά κλιμάκια των εμπλεκομένων χωρών για έλεγχο και διευκόλυνση της διέλευσης. Οι προκλήσεις ήταν πολλές και μεγάλες αλλά πετύχαμε σύντομα έναν εύρυθμο συντονισμό αφίξεων με κατάπλουν στη Λάρνακα, μεταφορά στο αεροδρόμιο και αναχώρηση.

Η διοίκηση λειτούργησε άψογα

Η αλυσίδα διοίκησης της Λευκωσίας, τόσον η πολιτική όσον και η διοικητική, λειτούργησε άψογα όπως και η συνεργασία με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και κυβερνήσεις. Όλοι λειτούργησαν με εξωστρέφεια, αυτοπεποίθηση, αποφασιστικότητα και εστίαση στο ουσιώδες. Μέσα σε λίγες εβδομάδες η Κύπρος λειτούργησε αποτελεσματικά ως μια περιστρεφόμενη πλατφόρμα και διακίνησε με επιτυχία 78.000 πολίτες που εγκατέλειπαν εμπόλεμη περιοχή. Και αυτό, με περιορισμένα μέσα. Από το 2008 η Λάρνακα διαθέτει σύγχρονο αεροδρόμιο και περισσότερες υποδομές, ενώ ως αποτέλεσμα των εμπειριών και των διδαγμάτων από την διαχείριση της κρίσης του 2006 δημιουργήθηκαν νέες δομές ή εκσυγχρονίσθηκαν υφιστάμενες οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν έκτοτε αρκετές φορές ενώ χρησιμοποιούνται αποτελεσματικά και σήμερα στην επιχείρηση ‘‘Αμάλθεια’’ για παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα.

Η όλη διαχείριση έγινε σε εθνικό επίπεδο με την Κύπρο να ηγείται και να συντονίζει σε άμεση συνεργασία με τις εθνικές πρωτεύουσες. Η Αρχή Λιμένων, η Πολιτική Αεροπορία, το Τελωνείο, η Πολιτική Άμυνα, οι Υπηρεσίες Υγείας, το Υπουργείο Άμυνας, οι Αρχές ασφαλείας, το Υπουργείο Εξωτερικών, ο Ερυθρός Σταυρός, όπως και άλλες υπηρεσίες του κράτους ή του ιδιωτικού τομέα υπερέβησαν εαυτούς και ανταποκρίθηκαν με επιτυχία σε μια δύσκολη και απαιτητική διαχείριση κρίσεως.

Η διαχείριση της κρίσης του 2006 είχε και μια άλλη, λιγότερη γνωστή πτυχή. Το Συμβούλιο Ασφαλείας μέσα στα πλαίσια του ψηφίσματος 1701 (2006), κατόπιν αιτήματος του Λιβάνου, ενίσχυσε την UNIFIL (Ειρηνευτική δύναμη των ΗΕ στον Λίβανο) με ναυτικό βραχίονα, (MTF – Maritime Task Force), για επιτήρηση της θαλάσσιας περιοχής του. Ήταν η πρώτη φορά στα χρονικά του ΟΗΕ που μια ειρηνευτική δύναμη ενισχυόταν με ναυτικές δυνατότητες. Δεν υπήρχε προηγούμενο, ούτε εμπειρία. Όλες οι ενέργειες ήταν πρωτογενείς. Λόγω της εμπόλεμης κατάστασης τα πλοία αδυνατούσαν να ναυλοχήσουν στον Λίβανο.

Η Κύπρος πήρε πρωτοβουλίες, βγήκε μπροστά και τα φιλοξένησε με ασφάλεια στα λιμάνια Λεμεσού και Λάρνακας ενώ η διοίκηση της UNIFIL παρέμεινε στον Λίβανο. Η Γερμανία ηγήθηκε αρχικά της MTF συμμετέχοντας με 5 πλοία. Και τότε η Τουρκία επεχείρησε να ματαιώσει τους σχεδιασμούς της Λευκωσίας όπως και να εμπλέξει το κλειστό λιμάνι Αμμοχώστου αλλά το αποτρέψαμε.

Αδιαμφισβήτητη η στρατηγική αξία της Κύπρου

Ενθυμούμαι χρόνια αργότερα όταν υπηρετούσα στο Παρίσι, Γάλλος αξιωματούχος μου αποκάλυψε ότι, ‘‘… à ce moment là nous avons réalisé que Chypre est incontournable … ’’ (…συνειδητοποιήσαμε πως ήταν αδύνατον να παρακαμφθεί η Κύπρος …), και πως ο πρόεδρος Σιράκ εξέφρασε την ευαρέσκεια του για την επιτυχή διαχείριση της κρίσης το καλοκαίρι του 2006 γεγονός που συνέβαλε, με τους κατάλληλους χειρισμούς και της Λευκωσίας, στην αναθεώρηση επί του θετικότερου της πολιτικής του Παρισιού έναντι της Λευκωσίας.

Η Κύπρος ήταν ήδη μέλος της ΕΕ από το 2004 (σαν σήμερα την 1η Μαϊου) και έκτοτε ξεκίνησε μια στενή συνεργασία με τη Γαλλία η οποία συνεχίζεται και εξελίσσεται επιτυχώς μέχρι σήμερα. Η Κύπρος απέκτησε πολύτιμη τεχνογνωσία και εμπειρία από τη διαχείριση της κρίσης του 2006 η οποία αποτέλεσε και περίπτωση μελέτης. Κύπριοι διπλωμάτες και άλλοι υπηρεσιακοί προσκαλούνταν για διαλέξεις και διαμοιρασμό γνώσεων και εμπειριών σε Ινστιτούτα μελετών, σε ευρωπαϊκούς ή άλλους κρατικούς θεσμούς, ενώ το 2007 διοργανώθηκε από το υπουργείο Εξωτερικών και σχετικό διεθνές Σεμινάριο στη Λευκωσία.

Και καταλήγοντας ήθελα να επισημάνω το αυτονόητο, ότι δηλαδή η στρατηγική αξία της Κύπρου είναι πρόδηλη και αδιαμφισβήτητη και αυτό δεν πρέπει να λησμονείται ποτέ και από κανέναν.