Παράδεισος δουλεμπόρων η Λιβύη – Αυξάνονται οι ροές προς Κρήτη

Ανάλογα αυξημένη ροή καταγράφτηκε και τον Ιανουάριο. Όμως, όλα δείχνουν πως δεν πρόκειται για κάτι πρόσκαιρο καθώς ισχυρά «κυκλώματα» έχουν καταστήσει τη Λιβύη κέντρο παράνομης διακίνησης μεταναστών και εμπορίας ανθρώπων, εκμεταλλευόμενα την πολιτική αστάθεια και τα διάτρητα σύνορα της χώρας μετά τη πτώση του καθεστώτος Καντάφι. Μόνο το 2024 βρίσκονταν στη Λιβύη- σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης- περίπου 787.000 άνθρωποι, μετανάστες και πρόσφυγες, που περιμένουν, μέσα σε άθλιες και επικίνδυνες συνθήκες, να ξεκινήσουν το ταξίδι τους για την Ευρώπη.

Να σημειωθεί ότι την περυσινή χρονιά άρχισε η αύξηση των ροών από τη Λιβύη προς τη Κρήτη και τη Γαύδο, που συνεχίζεται το πρώτο δίμηνο του 2025. Σύμφωνα με στοιχεία, που παρέθεσε στη Βουλή (27/1/2025) ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου Νίκος Παναγιωτόπουλος έφτασαν- στη διάρκεια του 2024- στην Κρήτη και στη Γαύδο 4.796 παράτυπα εισερχόμενα πρόσωπα (ΠΕΠ), αριθμός σχεδόν εξαπλάσιος από τα 815 άτομα που έφτασαν στα δύο αυτά νησιά το 2023, σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.

Επίσης, τελευταία στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας δείχνουν ότι από την αρχή του 2025 μέχρι και τις 23 Φεβρουαρίου έφθασαν στη Κρήτη (και στη Γαύδο) 1.013 άνθρωποι. Εάν συνυπολογιστούν και οι 444 του τελευταίου διημέρου του μήνα, τότε σε Κρήτη και Γαύδο καταγράφονται από την αρχή του έτους 1.457 αφίξεις, πολύ περισσότερες από τη Σάμο, όπου έφτασαν από τα τουρκικά παράλια, 1.257 άνθρωποι.

Ένα επικίνδυνο ταξίδι

Οι αναχωρήσεις από τη Λιβύη γίνονται, κατά κανόνα, από την περιοχή του Τομπρούκ, όπου εδρεύουν τα «κυκλώματα» καθώς υπάρχει φυσικό λιμάνι και βρίσκεται κοντά στα σύνορα με την Αίγυπτο. Η απόσταση μεταξύ Τομπρούκ και νότιας Κρήτης είναι περίπου 180 ναυτικά μίλια και συνήθως καλύπτεται σε δύο μέρες. Θεωρείται ως ένας από τους πιο επικίνδυνους θαλάσσιους δρόμους στη Μεσόγειο, που γίνεται δυσκολότερος καθώς οι μετανάστες/ πρόσφυγες είναι υποχρεωμένοι να ταξιδέψουν στριμωγμένοι, σε παλιές άθλιες αλιευτικές βάρκες ή μικρά σκάφη.

Όμως, δεν έχουν άλλη επιλογή, καθώς δεν υπάρχουν για αυτούς νόμιμες και ασφαλείς οδοί προς την Ευρώπη. Έτσι, υποχρεώνονται να επιβιβαστούν στις μικρές βάρκες καταβάλλοντας στους διακινητές πολύ μεγάλα ποσά, που κυμαίνονται από 150.000 έως 200.000 λίρες Αιγύπτου (περίπου 2.800€- 3.800€). Για να πληρώσουν αυτό το ποσό ξεπουλάνε όλα τα υπάρχοντά τους. Εφόσον αυτά δεν επαρκούν για την πληρωμή των διακινητών, έχει αποδειχτεί ότι παραμένουν όμηροι των «κυκλωμάτων» δουλεύοντας για λογαριασμό τους ή μέχρι να καταβάλουν τα χρήματα συγγενείς τους.

Μετά από την πρόσφατη ανακάλυψη δύο ομαδικών τάφων σε περιοχές της Λιβύης και παρότι δεν έχουν γίνει γνωστές οι συνθήκες θανάτου των πολυάριθμων θυμάτων που βρέθηκαν εκεί, εκτιμάται ότι πρόκειται για μετανάστες που εκτελέστηκαν επειδή δεν μπόρεσαν να εξοφλήσουν τα τις οφειλές τους προς τα «κυκλώματα». Άλλωστε, όπως έγινε γνωστό από τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης οι τάφοι στη Τζαχάρα (περίπου 400 χλμ. νότια της Βεγγάζης) και στην έρημο Αλκούφρα στα νοτιοανατολικά της χώρας ανακαλύφθηκαν μετά από επιδρομή της αστυνομίας, κατά την οποία εκατοντάδες μετανάστες διασώθηκαν από διακινητές.

«Η απώλεια αυτών των ζωών είναι μια ακόμη τραγική υπενθύμιση των κινδύνων που αντιμετωπίζουν οι μετανάστες που ξεκινούν επικίνδυνα ταξίδια», δήλωσε η Nicoletta Giordano, αρχηγός της αποστολής του ΔΟΜ στη Λιβύη. «Πολλοί μετανάστες σε αυτά τα ταξίδια υφίστανται σοβαρή εκμετάλλευση, βία και κακοποίηση, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να δοθεί προτεραιότητα στα ανθρώπινα δικαιώματα και να προστατεύονται όσοι κινδυνεύουν».

Να σημειωθεί σε μια άλλη επιχείρηση, που έγινε τον περασμένο Αύγουστο, σε ένα αγρόκτημα στην περιοχή Al-Khuwair, νότια του Τομπρούκ, ένοπλοι αστυνομικοί και στρατιώτες μετά από πολύωρη μάχη με μέλη του «κυκλώματος» κατάφεραν να μπουν στο αγρόκτημα και να απελευθερώσουν 100 μετανάστες, που κρατούνταν όμηροι μέχρι να τους δώσουν τα χρήματα για το αντίτιμο του ταξιδιού τους στην Ευρώπη

Οι συνθήκες διαβίωσης στη Λιβύη

Οι αποκαλύψεις για τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ξεριζωμένων ανθρώπων στη Λιβύη έρχονται με το…. σταγονόμετρο αλλά είναι αποκαλυπτικές μιας φρικτής πραγματικότητας ανομίας σε ένα διχασμένο κράτος και εξηγούν γιατί επιλέγουν να κάνουν αυτό το επικίνδυνο ταξίδι. «(…) ζουν σε επισφαλείς συνθήκες και υφίστανται βία και κακοποίηση, τόσο εντός όσο και εκτός των κέντρων κράτησης της χώρας. Απήχθησαν, υποβλήθηκαν σε εκβιασμούς και πρακτικές εμπορίας, επιθέσεις ή σεξουαλική κακοποίηση, η πρόσβασή τους στην υγειονομική περίθαλψη παρεμποδίζεται σοβαρά σε μια περίοδο που την χρειάζονται απεγνωσμένα», αποκάλυψε, προ ημερών, η οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα.

«Οι άνθρωποι που ζουν χωρίς έγγραφα στη Λιβύη δεν έχουν καμία προστασία, ούτε νομικά ούτε από τα εύθραυστα ιδρύματα της χώρας, κάτι που τους εμποδίζει να έχουν πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη», λέει ο Steve Purbrick, επικεφαλής των προγραμμάτων των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Λιβύη. Και προσθέτει: «Είναι εκτεθειμένοι σε βία σε καθημερινή βάση. Βλέπουμε ανθρώπους που έχουν πέσει θύματα εμπορίας, άλλους που έχουν βασανιστεί, βιαστεί».

Αιφνιδιασμός από τη δημιουργία της νέας θαλάσσιας οδού

Η αύξηση των μεταναστευτικών/ προσφυγικών ροών νότια της Κρήτης και στη Γαύδο, σε επίπεδα παρόμοια με αυτά των νησιών του Αιγαίου δημιούργησε νέα δεδομένα για τις ελληνικές αρχές. Μέχρι το 2023 οι σποραδικές αφίξεις στα δύο νησιά επέτρεπαν να εξασφαλίζεται μια ολιγοήμερη παραμονή σε πρόχειρα κέντρα, με τη διατροφή να καλύπτεται από την Αυτοδιοίκηση και στη συνέχεια να γίνεται μεταγωγή σε Δομές στην ενδοχώρα. Ωστόσο, αυτό δεν είναι πλέον λειτουργικό.

Για αυτό, όπως είπε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου απαντώντας σε επίκαιρη ερώτηση στη Βουλή «είναι υπό σχεδιασμό η δημιουργία ενός χώρου ελεγχόμενης διαμονής και φύλαξης των εισερχομένων, υπό την εποπτεία της Ελληνικής Αστυνομίας, (…) μέχρι τη μεταφορά τους στην ενδοχώρα». «(…) εκτιμώ ότι θα ήταν προτιμότερο να κρατούνται σε έναν εποπτευόμενο από την Αστυνομία χώρο, με αξιοπρεπείς συνθήκες, ελεγχόμενα και οργανωμένα», είπε ο κ. Παναγιωτόπουλος για να προσθέσει πως «προτεινόμενες τοποθεσίες, είναι υπό συζήτηση, δεν έχει αποφασιστεί κάτι».

Πάντως, οι Λιμενικές Αρχές της περιοχής φαίνεται να έχουν ενισχυθεί σε μέσα, πλωτά και χερσαία, αλλά μετά το τελευταίο «εκρηκτικό» διήμερο η Ένωση Προσωπικού Λ.Σ Δυτικής Κρήτης με ανακοίνωσή της τονίζει την ανάγκη ενίσχυσης με προσωπικό των λιμενικών αρχών, ιδιαίτερα των Χανίων και του Ρεθύμνου. «Η Κρήτη έχει καταστεί πλέον ως πρώτη πύλη εισόδου Π.Ε.Π. στην Ελλάδα, με αυξητική τάση σύμφωνα με τις ενδείξεις και έτσι θα πρέπει να αντιμετωπιστεί πλέον», αναφέρει η Ένωση. Και προσθέτει:

«Οι όποιες προσπάθειες ενίσχυσης των υπηρεσιών μας ωχριούν μπροστά στο πραγματικό μέγεθος των αναγκών που απαιτούνται για την διαχείριση ενός τόσου μεγάλου αριθμού μεταναστευτικών ροών, λαμβάνοντας υπόψη ότι η διαχείριση ξεκινάει αρκετά μίλια νότια της Ν. Γαύδου και τελειώνει με την μεταγωγή σε δομή στην Αθήνα». «Πρέπει άμεσα να παρθούν μέτρα ανάλογα με το πραγματικό μέγεθος του προβλήματος και όχι αποσπασματικές – επικοινωνιακές κινήσεις», σημειώνεται στην ανακοίνωση.