Πού η Αίγυπτος καταπατάει δυνάμει ελληνική ΑΟΖ
01/03/2021
Στις 18 Φεβρουαρίου 2021 η Αίγυπτος, μέσω των κρατικών εταιριών πετρελαίου EGPC (Egyptian General Petroleum Corporation) και φυσικού αερίου EGAS (Εgyptian Natural Gas Holding Company) ανακοίνωσε την προκήρυξη νέου διεθνούς γύρου παραχωρήσεων για έρευνα υδρογονανθράκων σε 24 θαλάσσια “οικόπεδα” που θεωρεί ότι βρίσκονται στην επικράτεια και στην ΑΟΖ της.
Τα οικόπεδα αυτά χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες: Εννιά οικόπεδα βρίσκονται στην θαλάσσια περιοχή της αιγυπτιακής ΑΟΖ, έντεκα οικόπεδα βρίσκονται στην Δυτική έρημο και τέσσερα βρίσκονται στον κόλπο του Σουέζ (Σχήμα 1). Η διαδικασία αυτή είναι συνηθισμένη στην Αίγυπτο αλλά και διεθνώς, η οποία μέχρι σήμερα έχει προκηρύξει πολλούς γύρους παραχωρήσεων, που προσέλκυσαν πολλές πετρελαϊκές εταιρίες, οι οποίες και έκαναν σημαντικές ανακαλύψεις.
Η προκήρυξη όμως αυτή, αποκτά για εμάς ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αφενός γίνεται μετά την πρόσφατη συμφωνία μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας-Αιγύπτου στις 6 Αυγούστου 2020 (μεταξύ 26ου και 28ου μεσημβρινού) και αφετέρου διότι φαίνεται ότι στην υποομάδα των εννέα θαλασσοτεμαχίων (εκ των 24), αυτά ορίζονται σε θέσεις οι οποίες, χωρίς να θίγουν την μεταξύ μας οριοθέτηση της ΑΟΖ, εν τούτοις δημιουργούν μεγάλα ερωτήματα, δεδομένου ότι επεκτείνονται και πέραν των ορίων της συμφωνίας μας, δηλαδή δυτικά του 26ου μεσημβρινού και ανατολικά του 28ου.
Που χωρίζονται τα εννέα θαλασσοτεμάχια
Παρά τις πολλές ανακοινώσεις του γεγονότος στον τύπο, εν τούτοις με δυσκολία εντόπισα έναν κατάλληλο χάρτη που να συνοδεύει την παραπάνω προκήρυξη (Σχήμα 1). Σ’ αυτόν παρατηρούμε ότι δεν αναγράφεται το γεωδαιτικό σύστημα στο οποίο αναφέρεται και εκτός από ένα δίκτυο γεωγραφικών συντεταγμένων ανά μοίρα (σε άγνωστο Datum) που έχει περιφερειακά, δεν έχει περισσότερα στοιχεία. Τα εννιά θαλασσοτεμάχια που μας ενδιαφέρουν, χωρίζονται σε δύο υποομάδες: Τρία εξ αυτών με τoυς κωδικoύς EG-MED-W1,17,18 (μάλλον Egypt-Mediterannean-West) βρίσκονται δυτικά, τα δε υπόλοιπα έξι με κωδικούς EG-MED-E1,2,3,4,5,6 (μάλλον Egypt-Mediterannean-East) βρίσκονται ανατολικά.
Παράλληλα τα θαλασσοτεμάχια αυτά φέρονται απομονωμένα και δεν συσχετίζονται με τις υπάρχουσες άλλες οριοθετήσεις στην Μεσόγειο και με άλλες παραχωρήσεις στην περιοχή. Έτσι, ο μη ειδικός παρατηρητής δεν μπορεί εύκολα να εντοπίσει ακριβώς την θέση τους οπτικά και να αντιληφθεί την συσχέτισή τους με άλλα δεδομένα στην περιοχή. Σε άλλες περιπτώσεις προκηρύξεων και της Αιγύπτου, υπήρχαν σαφείς αναφορές (Σχήμα 2). Επίσης οι ονομασίες των οικοπέδων με τα αντίστοιχα εμβαδά βρίσκονται και πέριξ του χάρτη αυτού, ώστε να υπάρχει και μια αίσθηση του μεγέθους των (Σχήμα 2).
Γραφική απεικόνιση των θαλασσοτεμαχίων
Λόγω της έλλειψης περισσοτέρων αξιόπιστων στοιχείων (ακριβείς συντεταγμένες, συσχετίσεις με άλλες παραχωρήσεις κλπ) έγινε προσπάθεια μιας κατά προσέγγιση γραφικής απεικόνισης των θαλασσοτεμαχίων αυτών σε έναν γενικότερο χάρτη που περιλαμβάνει περισσότερα στοιχεία και στον οποίο παρατηρούμε τα εξής στα Σχήματα 3 και 4:
- Το βόρειο άκρο των τριών δυτικών θαλασσοτεμαχίων (EG-MED-W1,17,18) συμπίπτει με την γραμμή μερικής οριοθέτησης των ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου (σημεία A,B,C,D,E), που πρόσφατα συμφωνήσαμε μεταξύ του 26ου και του 28ου μεσημβρινού.
- Το θαλασσοτεμάχιο EG-MED-W18 και στην βόρεια πλευρά του φαίνεται ότι επεκτείνεται πέραν του 28ου μεσημβρινού (διέρχεται από το σημείο Α) με κατεύθυνση νοτιοανατολική. Το βόρειο αυτό τμήμα της επέκτασης του, συμπίπτει με την γραμμή οριοθέτησης που αυθαίρετα όρισε στο παρελθόν η Τουρκία σαν σύνορο μεταξύ αυτής και της Αιγύπτου για να την δελεάσει, αγνοώντας την εν δυνάμει ΑΟΖ της Ελλάδας, η οριοθέτηση της οποίας φαίνεται στο σχήμα 3 νοτιότερα (με γαλάζιο χρώμα). Η επέκταση αυτή του θαλασσοτεμαχίου ανατολικά, θίγει το εν δυνάμει κομμάτι της ελληνικής ΑΟΖ ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, συνολικής έκτασης 3.654 τετρ. χλμ. (Σχήμα 3-περιοχή με γαλάζιες κουκίδες) κατά ένα σημαντικό μέρος (Σχήμα 3 κόκκινος κύκλος).
- Το θαλασσοτεμάχιο EG-MED-W1 επεκτείνεται δυτικά του 26ου μεσημβρινού (διέρχεται από το σημείο Ε) και θίγει αφενός ένα κομμάτι της εν δυνάμει ελληνικής ΑΟΖ αλλά και ένα κομμάτι της εν δυνάμει λιβυκής ΑΟΖ (Σχήμα 3-μπλε κύκλος). Τα όρια των ΑΟΖ στην περιοχή αυτή (μεταξύ Ελλάδας-Λιβύης) έχουν ως γνωστόν ορισθεί μονομερώς από την Ελλάδα, βάσει του άρθρου 156 του Νόμου 4001/11 (ΦΕΚ Α’ 179/22-8-2011) με βάση την μέση γραμμή σαν μια πρώτη προσέγγιση (προσωρινά), για να προχωρήσει η ανακήρυξη των ελληνικών θαλασσοτεμαχίων νότια της Κρήτης (προβλεπόμενη διαδικασία).
- Για τα υπόλοιπα πέντε θαλασσοτεμάχια με τους κωδικούς EG-MED-E1,2,3,4,5 που βρίσκονται δυτικά, φαίνεται ότι το βόρειο σύνορό τους συμπίπτει (και δεν την παραβιάζει) με την οριοθετηθείσα γραμμή ΑΟΖ μεταξύ Κύπρου και Αιγύπτου το 2003, που είχε συμφωνηθεί στην τότε υπογραφείσα συμφωνία.
- Το έκτο θαλασσοτεμάχιο με κωδικό EG-MED-E6 βρίσκεται νότια στις ακτές της Αιγύπτου και προς το παρόν δεν θα μας απασχολήσει (όχι επιτυχημένη ακριβής εφαρμογή λόγω γραφικών προσεγγίσεων, Σχήμα 3).
Η Αίγυπτος παραβιάζει την συμφωνία
Βάσει της πιο πάνω ανάλυσης που στηρίζεται στα στοιχεία της νέας προκήρυξης οικοπέδων της Αιγύπτου, προκύπτουν τα εξής: Η Αίγυπτος με την διαδικασία αυτή, παραβιάζει έμμεσα το άρθρο 1 παράγραφος α’ της κοινής συμφωνίας (Ν. 4717-ΦΕΚ 164/28-8-20), που λέει ότι η ολοκλήρωση της οριοθέτησης πέραν των σημείων Α και Ε ( 28ου και 26ου μεσημβρινού αντιστοίχως), θα γίνεται με κοινή διαβούλευση και στην βάση του διεθνούς δικαίου. Μια διαδικασία που, όπως φαίνεται, δεν έγινε αφού η Αίγυπτος προκήρυξε μονομερώς τα 24 οικόπεδα με την πιο πάνω διαδικασία.
Παράλληλα οι παράγραφοι του άρθρου 1 γ’ και δ’ ομιλούν για πιθανή τροποποίηση των σημείων Α και Ε όταν πρόκειται να γίνει νέα οριοθέτηση ΑΟΖ. Όμως στην πραγματικότητα, η με τον τρόπο αυτό οριοθέτηση των εννέα θαλασσοτεμαχίων, έστω και αν δεν έχει συμφωνηθεί κάποια διαδικασία οριοθέτησης ΑΟΖ, δεσμεύει οιαδήποτε μελλοντική συμφωνία να κινηθεί πάνω σε αυτή την γραμμή, πολύ περισσότερο δε (την δεσμεύει) όταν παραχωρηθεί το οικόπεδο αυτό σε πετρελαϊκές εταιρίες, που θα είναι τότε πολύ δύσκολο να τροποποιηθούν τα όρια αυτά.
Η επέκταση του θαλασσοτεμαχίου EG-MED-W18 ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, εκτός του ότι θίγει τμήμα της ελληνικής ΑΟΖ, φαίνεται ότι ακολουθεί την από την Τουρκία προταθείσα γραμμή οριοθέτησης με την Αίγυπτο ανατολικά του πιο πάνω μεσημβρινού και έμμεσα συμφωνεί με αυτήν. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώνει μια υπόθεση που είχε αναφερθεί σε παλαιότερη εργασία μου για την διεύθυνση της πιθανής επέκτασης της γραμμής μερικής οριοθέτησης ΑΟΖ Ελλάδας-Αιγύπτου (A,B,C,D,E) πέραν του σημείου Α (διεκδικούμενο σημείο 8, σχήμα 4 – μαύρος κύκλος), στην οποία η παρούσα επέκταση είχε προβλεφθεί σαν μια πιθανή εκδοχή.
Επείγει η αντίδραση της Ελλάδας
Συγχρόνως θεμελιώνει υποψίες ότι προοδευτικά υλοποιούνται ενέργειες που έχουν ήδη προσυμφωνηθεί για την χωροθέτηση των θαλασσίων ζωνών ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, μακριά από τις προβλέψεις του διεθνούς δικαίου. Επιπλέον, το θαλάσσιο διάστημα μεταξύ των δυτικών τριών θαλασσοτεμαχίων και των πέντε ανατολικών, στο οποίο δεν έχουν οριοθετηθεί (για την ώρα) θαλασσοτεμάχια, εκλαμβάνεται ότι ίσως είναι μια προσπάθεια να μελετηθούν οι αντιδράσεις της Ελλάδας, από την πρώτη αυτή καταφανή πρωτοβουλία επέκτασης ανατολικά του 28ου μεσημβρινού, που γίνεται με αυτή την προκήρυξη.
Εάν η Ελλάδα δεν αντιδράσει, πιθανόν σε αμέσως μεταγενέστερο χρόνο να καλυφθεί και αυτό το κενό με νέα προκήρυξη θαλασσοτεμαχίων, ολοκληρώνοντας με τον τρόπο αυτό την απώλεια και του υπολοίπου τμήματος της ελληνικής ΑΟΖ. Ταυτόχρονα περιορίζονται και οι μελλοντικές διεκδικήσεις της Ελλάδας από την ΑΟΖ του Καστελόριζου, μέσα στον χώρο που πρόσφατα η Τουρκία διεξήγαγε παράνομες έρευνες μέσω εκδοθέντων εννέα NAVTEX και επιτρέπει στην Τουρκία να έχει (έστω σε ένα τμήμα ανατολικά του 28ου μεσημβρινού), κοινά θαλάσσια όρια με Αίγυπτο, διακόπτοντας στην ουσία την ένωση της ελληνικής και κυπριακής ΑΟΖ.
Όλες οι παραπάνω διαπιστώσεις οδηγούν αρκετούς να θέτουν το ερώτημα «μήπως το παιγνίδι είναι στημένο;». Η Ελλάδα εν όψει του γεγονότος αυτού οφείλει να εκδηλώσει άμεσα την αντίθεσή της, τουλάχιστον όσον αφορά στην οριοθέτηση των τριών δυτικών θαλασσοτεμαχίων (ιδιαίτερα των δύο EG-MED-W 1,18) που προφανώς επεκτείνονται ένθεν και ένθεν των μεσημβρινών 26 και 28 και να απαιτήσει την άμεση διόρθωση των ορίων τους, πριν ακόμη εκδηλωθεί το ενδιαφέρον από τις πετρελαϊκές εταιρίες και υπογραφούν συμβάσεις, διότι τότε θα είναι αργά.
