Σχέδιο για τουρκική γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ

«Ένταση ναι, θερμό επεισόδιο όχι». Με την επιγραμματική αυτή φράση απάντησε ανώτατος Κύπριος διπλωματικός παράγοντας στο ερώτημα πού οδηγεί η κλιμάκωση των τουρκικών αντιδράσεων στο πρόγραμμα της Λευκωσίας να αξιοποιήσει τα ενδεχόμενα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Η ανωτέρω εκτίμηση είναι βάσιμη, δεδομένου πως για να προκύψει θερμό επεισόδιο πρέπει να αντιπαρατίθενται δύο δυνάμεις. Στην περίπτωσή μας, στρατιωτικά υφίσταται μόνο η Τουρκία. Η αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της Άγκυρας σ’ αυτό το πεδίο. Γι’ αυτό και κινείται αποκλειστικά στο διπλωματικό επίπεδο.

Υπενθυμίζουμε ότι η θερμοκρασία ανέβηκε τις προηγούμενες ημέρες, λόγω της τουρκικής επιστολής στον ΟΗΕ. Σ’ αυτήν, αναφέρεται ότι η Άγκυρα δεν θα επιτρέψει σε ξένες εταιρείες να πραγματοποιήσουν μη εξουσιοδοτημένες έρευνες υδρογονανθράκων και δραστηριότητες εξόρυξης στην τουρκική υφαλοκρηπίδα.

Όπως, μάλιστα, συνηθίζει, για να κάνει πιο αξιόπιστη την απειλή της, εξέδωσε δύο NAVTEX για ασκήσεις με πραγματικά πυρά σε θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Κύπρου, όπου βρίσκονται τα “οικόπεδα” 1, 6 και 7.

Οι τουρκικές ασκήσεις δεν επηρεάζουν τις προγραμματισμένες έρευνες που πραγματοποιεί στην κυπριακή ΑΟΖ το υπερσύγχρονο νορβηγικό ειδικό σκάφος Ranform Hyperion για λογαριασμό των πετρελαϊκών εταιρειών που έχουν αγοράσει τα σχετικά δικαιώματα.

Το σκηνικό αυτό, άλλωστε, έχει επαναληφθεί και στο παρελθόν, όταν είχαν πραγματοποιηθεί σεισμικές έρευνες και στη συνέχεια γεωτρήσεις σε άλλα “οικόπεδα”. Τότε, τουρκικές φρεγάτες είχαν μεταβεί στη θαλάσσια περιοχή για να κάνουν επίδειξη δύναμης, αλλά δεν είχαν τολμήσει να εμποδίσουν εμπράκτως τις έρευνες.

To “Μπαρμπαρός” σε δράση

Η Άγκυρα έχει επανειλημμένως στείλει το δικό της ερευνητικό σκάφος Μπαρμπαρός (προς τιμή του πειρατή και αργότερα Οθωμανού ναυάρχου του 16^ου αιώνα Χαϊρεντίν Μπαρμπαρόσα) για παράνομες έρευνες στην κυπριακή ΑΟΖ. Αυτές τις ημέρες, το ίδιο σκάφος πραγματοποιεί παράνομες σεισμικές έρευνες στον κόλπο της Αμμοχώστου, ανατολικά της Κύπρου. Αυτές, όμως, δεν δημιουργούν τετελεσμένο.

Η Τουρκία συνειδητοποιεί ότι σταδιακά αλλά σταθερά, η Κυπριακή Δημοκρατία προωθεί επιτυχώς το πρόγραμμά της για την αξιοποίηση των πιθανολογούμενων κοιτασμάτων στο τμήμα της ΑΟΖ της που βρίσκεται νότια της Μεγαλονήσου. Δικαιολογημένα θεωρεί πως εάν επιβεβαιωθούν οι εκτιμήσεις πως εκεί υπάρχουν μεγάλα κοιτάσματα, η Κυπριακή Δημοκρατία θα ενταχθεί στον ενεργειακό χάρτη και θα μετατραπεί σε σημαντικό παίκτη.

Το γεγονός αυτό θα έχει δύο συνέπειες:

• Πρώτον, θα αναβαθμίσει δραστικά τη γεωοικονομική και κατ’ επέκτασιν και τη γεωπολιτική θέση της, με αποτέλεσμα να την καταστήσει πολύ λιγότερο ευάλωτη στις τουρκικές πιέσεις.
• Δεύτερον, θα ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Λευκωσίας στις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού.

Απειλή στρατιωτικής βίας

Για να αποτρέψει ακριβώς μία τέτοια εξέλιξη, η Άγκυρα καταφεύγει στην έμμεση απειλή άσκησης στρατιωτικής βίας. Στόχος της είναι να τορπιλίσει τις συμφωνίες της Λευκωσίας με τις μεγάλες πετρελαϊκές εταιρείες και να “γκριζάρει” την κυπριακή ΑΟΖ. Δεν είναι, όμως, εύκολο να επιτύχει τον σκοπό της.

Απέναντι στην Άγκυρα δεν είναι απλώς το διεθνές δίκαιο και η αμυντικά αδύναμη Κυπριακή Δημοκρατία. Από τη στιγμή που η Λευκωσία κατάφερε και ενέπλεξε πετρελαϊκές εταιρείες- κολοσσούς, ο Ερντογάν έχει απέναντί του κι αυτές τις εταιρείες και τα κράτη που βρίσκονται πίσω τους. Δεν είναι μόνο η κορεατική KOGAS. Είναι και η γαλλική ΤΟΤAL, και η ιταλική ΕΝΙ και η αμερικανική ΕΧΧΟΝ, επικεφαλής της οποίας ήταν μέχρι πρότινος ο σημερινός υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Τίλερσον.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν αυτή τη φορά οι Τούρκοι θα κάνουν το άλμα στο κενό και θα επιχειρήσουν να εμποδίσουν με στρατιωτικά μέσα τη διεξαγωγή των σεισμικών ερευνών και ίσως της γεώτρησης που έχει προγραμματίσει να πραγματοποιήσει η TOTAL στις 13 Ιουλίου.

Η γεώτρηση θα γίνει στο “οικόπεδο” 11 που βρίσκεται πολύ κοντά στο γιγαντιαίο αιγυπτιακό κοίτασμα Zor. Ας σημειωθεί ότι τα δικαιώματα για τις έρευνες στο αμφισβητούμενο από την Άγκυρα “οικόπεδο” 6 έχουν από κοινού η TOTAL και η ΕΝΙ.

Κανονικά θα έπρεπε να αποκλείσουμε το ενδεχόμενο τουρκικής στρατιωτικής δράσης, επειδή μία τέτοια ενέργεια θα είχε τεράστιο πολιτικό κόστος και υψηλό ρίσκο για την Άγκυρα. Υπάρχει, ωστόσο, και ένας πρόσθετος λόγος που οδηγεί προς αυτή την κατεύθυνση και ο οποίος δεν έχει επισημανθεί.

Στην επιστολή που κατέθεσε ο Τούρκος μόνιμος αντιπρόσωπος στον ΟΗΕ Σινιρλίογλου χαρακτηρίζει τουρκική υφαλοκρηπίδα μόνο ένα τμήμα του “οικοπέδου” 6, κοντά στην περιοχή που –θεωρητικά– γειτνιάζουν οι θαλάσσιες ζώνες της Κυπριακής Δημοκρατίας, της Αιγύπτου, της Τουρκίας και της Ελλάδας. Αποφεύγοντας, όμως, να προβάλει τον ίδιο ισχυρισμό για τα υπόλοιπα “οικόπεδα” εμμέσως πλην σαφώς αποδέχεται το κυριαρχικό δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Οι πειρασμοί του Ερντογάν

Παρόλα αυτά, υπάρχουν λόγοι που επιβάλλουν να αποφύγουμε μία κατηγορηματικά αρνητική απάντηση στο ερώτημα εάν η Άγκυρα θα υποκύψει στον πειρασμό να εμποδίσει με στρατιωτικά μέσα τις σεισμικές έρευνες και τις γεωτρήσεις. Οι λόγοι είναι οι εξής:

• Πρώτον, η πολιτική ανάγκη του Ερντογάν για μία εύκολη νίκη, σε συνδυασμό με τον τυχοδιωκτισμό του.
• Δεύτερον, η σχετική αδυναμία της Ελλάδας.
• Τρίτον, η γεωπολιτική ρευστότητα που επικρατεί στην ευρύτερη περιοχή. Είναι ενδεικτικό ότι οι Τούρκοι βομβάρδισαν επανειλημμένως τους Κούρδους, παρά την αντίθετη σύσταση της Ουάσιγκτον. Οι Αμερικανοί δεν έκρυψαν τη δυσαρέσκειά τους, αλλά –με βάση όσα έχουν γίνει γνωστά– δεν έστειλαν τελεσίγραφο για να αποτρέψουν τον δεύτερο βομβαρδισμό κοντά στο Καμισλί της βορειοανατολικής Συρίας.
• Τέταρτον, η –έστω και τακτικού χαρακτήρα– ρωσοτουρκική σύμπλευση. Η συνάντηση Πούτιν-Ερντογάν στο Σότσι τις προηγούμενες ημέρες την επιβεβαίωσε. Η Μόσχα πήρε σημαντικά ανταλλάγματα στη Συρία για να πει ότι οι σχέσεις της με την Άγκυρα αποκαταστάθηκαν πλήρως. Εκτός αυτού, στο τραπέζι μπήκαν και μεγάλες συμφωνίες, όπως η κατασκευή του αγωγού Turkish Stream και η αγορά από την Τουρκία του προηγμένου αντιαεροπορικού συστήματος S-400.
• Πέμπτον, η ασάφεια που ακόμα επικρατεί όσον αφορά την αμερικανική πολιτική έναντι της Τουρκίας. Η επίσκεψη του Ερντογάν στις ΗΠΑ την επόμενη εβδομάδα και οι συνομιλίες του με τον Τραμπ θα δείξουν πως θα διαμορφωθούν εφεξής οι αμερικανοτουρκικές σχέσεις. Αν και ο Τούρκος πρόεδρος θα κάνει ό,τι μπορεί για να εξασφαλίσει τη στήριξη του Αμερικανού ομολόγου του, ή τουλάχιστον ένα modus vivendi, είναι δεδομένο ότι στην Ουάσιγκτον είναι ιδιαιτέρως ενοχλημένοι γενικά με τους νεοοθωμανούς και ειδικά με τις γέφυρες που έχουν ρίξει προς τη Ρωσία.

Αντικίνητρο το κόστος

Αν ο Ερντογάν θεωρήσει πως μπορεί με στρατιωτική ενέργεια και χωρίς μεγάλο κόστος να τορπιλίσει τα ενεργειακό πρόγραμμα της Λευκωσίας θα έχει τον πειρασμό να το πράξει. Στην πραγματικότητα, οι μόνοι που μπορούν εμπράκτως να τον εμποδίσουν είναι οι Αμερικανοί και οι Ρώσοι. Ασφαλείς ενδείξεις για τη στάση τους δεν έχουμε.

Οι Γάλλοι θα χαλάσουν τον κόσμο, αλλά δεν είναι πολύ πιθανό να αντιδράσουν δυναμικά, παρότι το αεροπλανοφόρο τους “Σαρλ Ντε Γκωλ” είναι σχετικά κοντά στην περιοχή. Ακόμα μικρότερες είναι οι δυνατότητες της Ρώμης. Όσοι δε είχαν ελπίδες ότι θα βοηθήσει το Ισραήλ, η δήλωση του γενικού διευθυντή Ενέργειας όχι μόνο τους διέψευσε, αλλά και εμμέσως νομιμοποίησε τις παράνομες έρευνες του Μπαρμπαρός.

Δεν είναι, ωστόσο, μόνο οι στρατιωτικές αντιδράσεις που οφείλει να υπολογίσει ο νεο-σουλτάνος. Αν επιχειρήσει με δυναμικό τρόπο να εμποδίσει τις σεισμικές έρευνες και τη γεώτρηση θα βρεθεί σε εξαιρετικά δυσμενή θέση στο πολιτικό-διπλωματικό επίπεδο. Δεδομένου ότι στα τέλη Μαΐου είναι προγραμματισμένη σύνοδος του ΝΑΤΟ και στη συνέχεια ΕΕ-Τουρκίας είναι απίθανο ακόμα και για τον Ερντογάν να πάρει τέτοιο ρίσκο.

Πίεση για λύση τύπου Ανάν

Στην πραγματικότητα, οι τουρκικές πιέσεις και οι απειλές έχουν και ως στόχο να σύρουν τον πρόεδρο Αναστασιάδη να αποδεχθεί το επόμενο διάστημα τις τουρκικές θέσεις στο πλαίσιο ενός σχεδίου τύπου Ανάν για τη λύση του Κυπριακού. Στην προσπάθειά τους αυτή έχουν πολύτιμο σύμμαχο τον ειδικό εκπρόσωπο του γενικού γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών.

Ο Άιντα ζητάει το πάγωμα των ερευνών και γεωτρήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ με τον ισχυρισμό ότι εμποδίζουν τη λύση του Κυπριακού! Πρόκειται για έναν ισχυρισμό που έχουν υιοθετήσει, εάν όχι επινοήσει, και το Φόρεϊν Όφις και το Στέητ Ντηπάρτμεντ, τουλάχιστον όσο έκανε εκεί κουμάντο η Νούλαντ.

Λόγω και των προεδρικών εκλογών στην Κύπρο, όμως, οι πιθανότητες συμφωνίας τις επόμενες εβδομάδες συρρικνώνονται. Δεδομένου ότι οι Τούρκοι δεν θέλουν να εδραιωθεί η άποψη διεθνώς πως η Κυπριακή Δημοκρατία ασκεί το κυριαρχικό δικαίωμά της να εκμεταλλευθεί τα όποια κοιτάσματα στην ΑΟΖ της, αντιδρούν. Είναι πολύ πιθανόν, μάλιστα, να μην περιορισθούν στην διεξαγωγή σεισμικών ερευνών στην κυπριακή ΑΟΖ με το Μπαρμπαρός.

Τουρκική γεώτρηση στην κυπριακή ΑΟΖ

Σύμφωνα με πληροφορίες, συζητείται το ενδεχόμενο να πραγματοποιήσουν και γεώτρηση στο “οικόπεδο” 6. Επειδή, όμως, καμία μεγάλη πετρελαϊκή εταιρεία δεν δέχεται να συμπράξει σε μία τόσο κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου, στην Άγκυρα σκέπτονται ή να ενοικιάσουν ή ακόμα και να αγοράσουν γεωτρύπανο και να το εγκαταστήσουν εντός της κυπριακής ΑΟΖ.

Με άλλα λόγια, αντί να είναι αυτοί που θα δράσουν επιθετικά για να εμποδίσουν το κυπριακό ενεργειακό πρόγραμμα, να δημιουργήσουν τετελεσμένο, πετώντας το μπαλάκι στην Κυπριακή Δημοκρατία, η οποία θα πρέπει με κάποιον τρόπο να αντιδράσει.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Τουρκία δεν έχει κανένα δικαίωμα στη θαλάσσια περιοχή νοτίως της Κύπρου. Μια ματιά στον χάρτη το δείχνει. Ακόμα και οι πιο τραβηγμένες από τα μαλλιά ερμηνείες του διεθνούς δικαίου δεν μπορούν να της δώσουν νομικό έρεισμα. Γι’ αυτό και όσον αφορά τα άλλα “οικόπεδα” (εκτός του 6) εμφανίζεται να δρα για λογαριασμό των Τουρκοκυπρίων. Για την ακρίβεια, προβάλλει δύο ισχυρισμούς:

• Πρώτον, ότι η κυπριακή κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να συνάπτει καμία διεθνή συμφωνία (όπως η οριοθέτηση ΑΟΖ με την Αίγυπτο και το Ισραήλ) πριν λυθεί το Κυπριακό.
• Δεύτερον, ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο (και στην ΑΟΖ νοτίως της Μεγαλονήσου) και δεν παραιτούνται απ’ αυτά.

Ισχυρισμοί τραβηγμένοι από τα μαλλιά

Η κυπριακή κυβέρνηση αναγνωρίζεται από τον ΟΗΕ ως νόμιμη κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και έχει όλα τα σχετικά δικαιώματα. Η κατοχή του βόρειου τμήματος της Κύπρου από τουρκικά στρατεύματα δεν επιτρέπει στη Λευκωσία να ασκεί την εξουσία της εκεί, αλλά δεν της περιορίζει τα άλλα δικαιώματά της.

Κατά συνέπεια, ο ισχυρισμός ότι δεν μπορεί να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες είναι αυθαίρετος σε βαθμό γελοιότητας. Η επίλυση του Κυπριακού είναι μια τελείως ανεξάρτητη διαδικασία από την τρέχουσα άσκηση της κυριαρχίας.

Ας πάμε τώρα στον δεύτερο τουρκικό ισχυρισμό. Η διατύπωση «οι Τουρκοκύπριοι έχουν δικαιώματα σε ολόκληρη την Κύπρο» είναι παραπλανητική. Σε αντίθεση με τη διεθνή κοινότητα που αναγνωρίζει ένα κράτος στην Κύπρο, η Άγκυρα και οι Τουρκοκύπριοι ισχυρίζονται ότι από το 1983, οπότε ανακήρυξαν την “Τουρκική Δημοκρατία Βορείου Κύπρου”, στην Κύπρο υπάρχουν δύο κράτη.

Σύμφωνα, λοιπόν, με την ίδια την τουρκική θέση, οι Τουρκοκύπριοι έχουν πλήρη δικαιώματα στη βόρεια Κύπρο, άρα και στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί. Δεν έχουν, όμως, κανένα δικαίωμα στην ελεύθερη Κύπρο και κατ’ επέκτασιν στην ΑΟΖ που της αντιστοιχεί.

Σε δύο ταμπλό

Η Άγκυρα και η τουρκοκυπριακή ηγεσία παίζουν σε δύο ταμπλό. Αναλόγως με το τι κάθε φορά τις βολεύει, άλλοτε επικαλούνται τη δική τους επίσημη θέση για ύπαρξη δύο κρατών κι άλλοτε τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου (συμφωνίες ίδρυσης της συνεταιρικής Κυπριακής Δημοκρατίας), τις οποίες κατέλυσαν με την ανακήρυξη του ψευδοκράτους.

Ας σημειωθεί ότι μπορούν και παίζουν αυτό το παιχνίδι, επειδή και η Λευκωσία και η Αθήνα αποφεύγουν να καταγγείλουν αυτή την αντίφαση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, φοβούμενες καθ’ υπερβολή μήπως θεωρηθεί έμμεση αναγνώριση του ψευδοκράτους.

Εάν από τις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό προκύψει ένα κοινό κράτος, τότε, βεβαίως, οι Τουρκοκύπριοι θα έχουν τα δικαιώματα που θα προβλέπονται από το νέο Σύνταγμα. Μέχρι τότε, όμως, δεν έχουν κανένα δικαίωμα.

Ο ενεργειακός πλούτος, άλλωστε, ανήκει στο νόμιμο κράτος και όχι σε κάθε πολίτη ξεχωριστά. Γι’ αυτό και ήταν απολύτως λάθος οι δηλώσεις ότι οι Τουρκοκύπριοι έχουν μέρισμα απ’ αυτό τον πλούτο.

Ακόμα και τον καιρό που στις δυτικές πρωτεύουσες υπήρχαν πολλοί υποστηρικτές της Τουρκίας, αυτοί ποτέ δεν αμφισβήτησαν ευθέως το δικαίωμα της Κυπριακής Δημοκρατίας να εκμεταλλευθεί τα όποια κοιτάσματα στην ΑΟΖ της. Είχαν προσπαθήσει, όμως, να υπονομεύσουν αυτό το δικαίωμα, σχετικοποιώντας το, μετατρέποντάς το σε διαφορά και διασυνδέοντάς το με άσχετες διπλωματικές διελκυστίνδες, όπως η λύση του Κυπριακού. Πολύ περισσότερο σήμερα που στη Δύση φυσούν άλλοι άνεμοι για την Τουρκία του Ερντογάν…