Σε αντίστροφη πορεία τουρκική και ελληνική αμυντική βιομηχανία

Συχνά πυκνά τους τελευταίους μήνες, ο πρόεδρος Ερντογάν επισκέπτεται τις αμυντικές βιομηχανίες της χώρας του, για να επιβεβαιώσει τα νέα επιτεύγματα. Οι επισκέψεις αυτές, αφενός επιβεβαιώνουν το κύρος της Τουρκίας, αφετέρου όμως διαλαλούν την πραμάτεια προς άγρα πελατών. Η τουρκική Αμυντική Βιομηχανία έχει κάνει άλματα και ο Ερντογάν δεν τα επισημαίνει τυχαία. Είναι μέρος των ψυχολογικών επιχειρήσεων που συνεπικουρούν τα στρατηγικά σχέδια της Τουρκίας. Για τον λόγο αυτό, ο πρωθυπουργός θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένος σχετικά, πριν πραγματοποιήσει την επίσκεψη στην Τουρκία.

Συγκρίνοντας μακροσκοπικά την εξέλιξη της Αμυντικής Βιομηχανίας, τόσο της Ελλάδας όσο και της Τουρκίας, διαπιστώνεται με θλίψη η στέρηση ανάπτυξης από την ελληνική πλευρά. Η τουρκική Αμυντική Βιομηχανία είναι σε σταθερή τροχιά ανάπτυξης την τελευταία εικοσαετία, σε αντίθεση με την ελληνική που μετά βίας επιβιώνει. Άραγε είναι τυχαίο γεγονός η αντίστροφη δυναμική των Αμυντικών Βιομηχανιών των δύο χωρών; Αξίζει τον κόπο να συγκριθεί θεσμικά η εξέλιξη στις δύο πλευρές του Αιγαίου.

Σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στα πλαίσια της έκθεσης αμυντικού υλικού IDEX-01 στα μακρινά Αραβικά Εμιράτα, ο γράφων, εκπροσωπώντας το υπουργείο Εθνικής Άμυνας, συναντήθηκε με τον υφυπουργό Αμυντικής Βιομηχανίας της γείτονος χώρας. Κατά τις συστάσεις, ο Τούρκος αξιωματούχος είπε: «επειδή είσαι Έλληνας και σύμμαχος, θέλω να έχεις το συμβολικό έμβλημα του υφυπουργείου μας». Λέγοντας αυτά, παρέδωσε στον γράφοντα το έμβλημα που στην ουσία ήταν μία γυάλινη κόκκινη πασχαλίτσα με έξι μαύρα στίγματα και ένα μεγάλο μάτι στην πλάτη. Ο υφυπουργός συνέχισε λέγοντας «η επιδίωξή μας είναι σε είκοσι χρόνια να είμαστε αυτάρκεις σε αμυντικό υλικό και κύρια οπλικά συστήματα».

Γνωρίζοντας τη σημειολογία που είναι μέρος της τουρκικής κουλτούρας, επιβεβαιώνεται ότι ο συμβολισμός της πασχαλίτσας με τα έξι μαύρα στίγματα στην πλάτη, σημαίνει «καλή τύχη και βοήθεια στην κατανόηση της νέας γνώσης». Εντυπωσιακά συμβολικό το έμβλημα του υφυπουργείου Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας, αποκαλύπτοντας τον αντικειμενικό σκοπό και τη σκόπευση του υφυπουργείου.

Το κυριότερο όλων είναι ότι ο σκοπός αυτός υπηρετήθηκε πιστά μέχρι σήμερα, με συνέπεια και χωρίς παρεκκλίσεις, τόσο από την πολιτική όσο και τη στρατιωτική ηγεσία της Τουρκίας. Αποτέλεσμα της συνέπειας και σταθερότητας είναι τα σημερινά εντυπωσιακά επιτεύγματα της τουρκικής Αμυντικής Βιομηχανίας, ειδικά στην κατανόηση της νέας γνώσης, δηλαδή της τεχνολογίας.

Η Τουρκία συλλέγει τεχνολογία

Συνεργάστηκε με την Ουκρανία και πήρε νέα γνώση σχετικά με τους κινητήρες πυραύλων. Συνεργάστηκε με το Ισραήλ και πήρε νέα γνώση σχετικά με τα ηλεκτρονικά, τους αισθητήρες και τα τηλεκατευθυνόμενα αεροχήματα. Συνεργάστηκε με το Πακιστάν σε επιστημονικό επίπεδο και απέκτησε γνώσεις περί πυρηνικών όπλων. Συνεργάζεται με τη Ρωσία και εκπαιδεύει επιστήμονες σε θέματα ατομικής ενέργειας.

Τελικά, το ταπεινό κολεόπτερο, ο συμβολισμός της κόκκινης πασχαλίτσας με τις έξι κουκίδες ήταν πολύ επιτυχημένη επιλογή για το υφυπουργείο Αμυντικής Βιομηχανίας της Τουρκίας. Η σημερινή ανάπτυξη της Αμυντικής Βιομηχανίας σε όλους τους τομείς βασίστηκε στη διαχρονική σταθερότητα, στον αντικειμενικό στόχο που είχε τεθεί και τηρήθηκε αμετάκλητα από την πολιτική και στρατιωτική ηγεσία της Τουρκίας.

Σήμερα, καλύπτεται με εγχώρια συμμετοχή ύψους 65% των αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων της γείτονος που υπολογίζεται σε 7 δισ. δολάρια, ενώ υπάρχουν αναφορές για 12 δισ. δολάρια εγχώρια συμμετοχή Sτη διετία 2016-17. Παράλληλα, οι εξαγωγές αυξάνονται: από μηδέν το 1990, σε 248 εκατομμύρια το 2002 και σε δύο δισεκατομμύρια το 2018.

Ο στόχος της εικοσαετίας για την πλήρη κάλυψη των αμυντικών αναγκών από την εγχώρια παραγωγή, που είχε αναφέρει ο Τούρκος υφυπουργός στην INDEX-01, συμπίπτει με τη συμπλήρωση των 100 ετών από την ίδρυση του νεώτερου τουρκικού κράτους το 2022. Η οικονομική κατάσταση στην Τουρκία είναι πιθανόν να μην επιτρέψει την πλήρη επιτυχία του αντικειμενικού στόχου μέχρι το 2022, αλλά σίγουρα θα είναι πολύ κοντά.

Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία

Την ίδια χρονική περίοδο, οι στόχοι και η πρόοδος της ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας είχαν διαφορετική κατεύθυνση. Σε μελέτες αναφορικά με τη σχέση «αστικής τάξης και οικονομίας», μεταξύ άλλων αναφέρονται εκτιμήσεις ειδικών επιστημόνων για την κακοδαιμονία της βιομηχανίας στη χώρα μας, συμπεριλαμβανόμενης βεβαίως και της Αμυντικής Βιομηχανίας. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, η κακοδαιμονία τις προηγούμενες δεκαετίες οφείλεται στο γεγονός ότι οι δημόσιοι υπάλληλοι ήταν κατά βάση αγροτικής προέλευσης, γεγονός που ενδόμυχα τους έστρεφε ενάντια στην εκβιομηχάνιση της χώρας.

Η γενική αυτή προσέγγιση, κατ’ εκτίμηση του γράφοντος, δεν αποτυπώνει την πραγματικότητα στην πρόοδο της αμυντικής βιομηχανίας που κυρίως βασίζεται σε πολιτική-στρατιωτική μακροπρόθεσμη στόχευση και στρατηγική. Είναι βασικός πυλώνας που υποστηρίζει την πολιτική εθνικής άμυνας και επίσης λειτουργεί υποστηρικτικά στο πλαίσιο του στρατηγικού σχεδιασμού και την ασφάλεια εφοδιασμού των Ενόπλων Δυνάμεων. Πρέπει να είναι εθνική προτεραιότητα και δεν πρέπει επομένως να επαφίεται σε ενδόμυχες ή άλλες τάσεις δημοσίων υπαλλήλων, ή άλλων άσχετων με το αντικείμενο.

Εξετάζοντας θεσμικά τη διαχείριση των θεμάτων σχετικά με την Αμυντική Βιομηχανία, πρέπει να επισημανθούν τα ακόλουθα γεγονότα:

• Τη δεκαετία του ’70 ιδρύεται η Υπηρεσία Πολεμικής Βιομηχανίας (ΥΠΟΒΙ) με σκοπό να επιλύει θέματα προμηθειών και Αμυντικής Βιομηχανίας. Ορισμένες προμήθειες παραμένουν στη δικαιοδοσία των Γενικών Επιτελείων.
• Τη δεκαετία του ’80 ιδρύεται η Γενική Διεύθυνση Εξοπλισμών (ΓΔΕ), παρεμφερής με την Υπηρεσία Πολεμικής Βιομηχανίας. Η Γενική Διεύθυνση Αμυντικής Βιομηχανίας και Έρευνας (ΓΔΑΒΕ) ή και Τεχνολογίας (ΓΔΑΒΕΤ) αυτονομείται για ένα διάστημα.
• Το 2004 ιδρύεται η Γενική Γραμματεία Οικονομικού Σχεδιασμού και Αμυντικών Επενδύσεων (ΓΓΟΣΑΕ). Η Γενική Διεύθυνση Αμυντικής Βιομηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας επανακάμπτει υπό τη Γενική Γραμματεία Οικονομικού Σχεδιασμού και Αμυντικών Επενδύσεων.
• Το 2006 η Γενική Γραμματεία Οικονομικού Σχεδιασμού και Αμυντικών Επενδύσεων διαλύεται σε ημιανεξάρτητες Γενικές Διευθύνσεις, μεταξύ των οποίων και η Γενική Διεύθυνση Αμυντικών Επενδύσεων και Έρευνας (ΓΔΑΕΕ).
• Το 2015-2017 η Αμυντική Βιομηχανία χαροπαλεύει. Ας θυμηθούμε εν παραδείγματι την αναβάθμιση των αεροσκαφών P-3 ναυτικής συνεργασίας, την πώληση πυρομαχικών με τη διαμεσολάβηση εκπροσώπου της Αμυντικής Βιομηχανίας.

Η Αμυντική Βιομηχανία χαροπαλεύει

Στις συχνές αυτές αλλαγές, ολόκληρα τμήματα, γραφεία ή αρμοδιότητες εξαφανίζονται, με αποτέλεσμα φάκελοι υποθέσεων να χάνονται ή να αποθηκεύονται στα υπόγεια. Οι υπηρεσίες που δημιουργούνται από τις συχνές αλλαγές λειτουργούν επί μακρόν, ακόμα και για χρόνια, χωρίς κανονισμό οργάνωσης και λειτουργίας και χωρίς συγκεκριμένη περιγραφή θέσεων εργασίας (Job Description). Είναι προφανές ότι αυτό έχει αρνητικές επιπτώσεις για την εύρυθμη λειτουργία της υπηρεσίας προς όφελος της Αμυντικής Βιομηχανίας. Θύμα κυρίως η -ιδιωτικών συμφερόντων- Αμυντική Βιομηχανία που προσπαθεί να επιβιώσει σε αντίξοο περιβάλλον.

Αξιοσημείωτο, επίσης, είναι το γεγονός ότι στα κείμενα των νομοθετημάτων για τις αλλαγές των υπηρεσιών, σημαίνουσα θέση περιλαμβάνουν φράσεις, που κάθε ενδιαφερόμενος μπορεί να εντοπίσει στους νόμους και τα διατάγματα, που αναφέρονται στη μετακίνηση προσωπικού, από και προς τις υπηρεσίες που με κάθε νόμο δημιουργούνται. Προκαλείται ασυνέχεια παρακολούθησης των θεμάτων και έλλειψη ειδικής γνώσης και εμπειρίας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση σοβαρών προβλημάτων που βιώνει και πληρώνει η Αμυντική Βιομηχανία. Υπάρχουν πλείστα όσα παραδείγματα που ο γράφων από εμπειρία γνωρίζει και επομένως αναφέρεται μετά λόγου γνώσεως.

Την κακοδαιμονία για την Αμυντική Βιομηχανία που προκλήθηκε από τις συχνές αλλαγές του θεσμικού πλαισίου, επιπλέον επιβάρυναν πρακτικές απόδοσης Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων σε εταιρείες. Η ανάληψη έργου από εταιρείες που δεν είχαν τη δυνατότητα υλοποίησης, είχε ως αποτέλεσμα είτε να απευθύνονται σε υποκατασκευαστές, λειτουργώντας ως ενδιάμεσοι, είτε να μην αποδίδουν τα προβλεπόμενα από τις συμβάσεις. Αυτά και άλλα πολλά δυστυχώς επαναλαμβάνονται μέχρι σήμερα.

Σχολιάζοντας διαχρονικά την πρόοδο της Αμυντικής Βιομηχανίας στην Ελλάδα, επισημαίνεται συμπερασματικά ότι η έλλειψη σταθερού θεσμικού πλαισίου και μακρόπνοης στρατηγικής σκόπευσης είναι οι θεμελιώδεις διαφορές που οδήγησαν την ελληνική Αμυντική Βιομηχανία σε αντίστροφη πορεία από την αντίστοιχη τουρκική.

Σχετική ενημέρωση για την πρόοδο της ελληνικής Αμυντικής Βιομηχανίας, είναι δυνατόν να λάβει ο πρωθυπουργός πριν το ταξίδι του στην Τουρκία, από τον συνταγματολόγο Γιάννη Δρόσο πρώην Γενικό Διευθυντή της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικής Βιομηχανίας, Έρευνας και Τεχνολογίας (1998-2001) που παραιτήθηκε, όταν ανέλαβε υπουργός ο κ. Παπαντωνίου. Σήμερα ο κ. Δρόσος εκτελεί χρέη διευθύνοντος συμβούλου της ΕΡΤ.