Θα διολισθήσει ο Μητσοτάκης σε διαπραγμάτευση με τον Ερντογάν;

Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και ο υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης πράττουν ορθά, ρισκάροντας ακόμα έναν γύρο συνομιλιών με την τουρκική ηγεσία, την προσεχή εβδομάδα, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους. Η εναλλακτική της διακοπής των καναλιών επικοινωνίας θα τροφοδοτούσε την ένταση και θα εμφάνιζε διεθνώς την ελληνική πλευρά σαν αρνούμενη τον διάλογο.

Όμως, τα πραγματικά ερωτήματα είναι τι, πώς και πότε θα δρομολογηθεί, με αφετηρία τη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον πρόεδρο Ερντογάν. Οι εξελίξεις των τελευταίων μηνών, πριν και μετά τη θριαμβευτική επανεκλογή τους (που νομιμοποιεί αμφοτέρους να κινηθούν δραστήρια στο αμέσως προσεχές διάστημα), συνθέτουν μια αντιφατική εικόνα. Συγκεκριμένα:

Πρώτον, ο αρχικός προγραμματισμός προβλέπει ότι ο πρωθυπουργός θα συνοδεύεται από τον Γιώργο Γεραπετρίτη και την υφυπουργό Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου ή τη διπλωματική του σύμβουλο Άννα Μαρία Μπούρα. Αν και ουδείς-ουδεμία εκ των τριών διατηρεί διαφορετικές αντιλήψεις από τον πρωθυπουργό, η υποστηρικτική παρουσία τους είναι χρήσιμη. Η αντίθετη επιλογή του Μητσοτάκη, δηλαδή να συζητήσει μόνος με τον Ερντογάν άνευ συμβούλων και πρακτικογράφων, τον Μάρτιο του 2022, κατέληξε στο ναυάγιο του Βοσπόρου. Αντί του ήρεμου καλοκαιριού και της φθινοπωρινής σύγκλησης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, που πρόβλεψε δημόσια ο πρωθυπουργός, ακολούθησαν πολλαπλάσιες παραβιάσεις και υπερπτήσεις και το τρίτο τουρκολιβυκό μνημόνιο.

Δεύτερον, μετά την ίδια συνάντηση της Κωνσταντινούπολης, ο κ. Ερντογάν έκρινε (ή δηλώνει ψευδέστατα) ότι ο κ. Μητσοτάκης δεν απέκλεισε τις απευθείας διαπραγματεύσεις τους, χωρίς προϋποθέσεις και χωρίς τις ασφαλιστικές δικλίδες του ΝΑΤΟ ή της ΕΕ. Δεν υπάρχει απολύτως κανένα στοιχείο που να θεμελιώνει ότι ο πρωθυπουργός άλλαξε την εθνική γραμμή (και προτρέχουν όσοι ισχυρίζονται το αντίθετο), αλλά και ουδέποτε διέψευσε τον Τούρκο πρόεδρο. Η συνάντηση του Βίλνιους προσφέρει στον κ. Μητσοτάκη την ευκαιρία να ξεκαθαρίσει δημόσια ότι μοναδική διμερής διαφορά παραμένει η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ. Χωρίς φραστικές παρεκτροπές περί θαλάσσιων ζωνών (που περιλαμβάνουν το εύρος των ελληνικών χωρικών υδάτων) και χωρίς τη διπλή ορολογία περί στρατιωτικοποίησης και αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.

Η περιρρέουσα ατμόσφαιρα 

Τρίτον, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα στο υπουργείο Εξωτερικών είναι ότι η προ εβδομάδος τηλεφωνική συνομιλία του κ. Γεραπετρίτη με τον ομόλογό του Χακάν Φιντάν «πήγε καλά» και όντως ανοίγει δρόμους συνεννόησης. Ωστόσο, κανένα πρακτικό βήμα της Άγκυρας, ως τώρα τουλάχιστον, δεν δίνει αξιοπιστία στα λεγόμενα του κ. Φιντάν. Είναι περίεργο ότι ο Γεραπετρίτης διέγνωσε χθες «ιστορική ευκαιρία» επίλυσης του Κυπριακού, αν και η Άγκυρα εμμένει στην κυριαρχική ισότητα των δύο κοινοτήτων της Μεγαλονήσου και στη λύση των δύο κρατών. Επιπλέον, ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς έχουν παραπέμψει στις ευρωπαϊκές καλένδες τις προτάσεις της Λευκωσίας για πιο ενεργό ρόλο της ΕΕ.

Τέταρτον, η Άγκυρα φημολογείται ότι θα προτείνει στο Βίλνιους, αφενός την επανάληψη των συναντήσεων για τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), αφετέρου την αναβάθμιση των διερευνητικών συνομιλιών σε επίπεδο ανώτερο του υφιστάμενου υπηρεσιακού. Οι προτάσεις αυτές, όμως, δεν είναι καινούργιες! Προ 20ημέρου ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ ζήτησε από τον υπηρεσιακό υπουργό Εθνικής Άμυνας Αλκιβιάδη Στεφανή (ο οποίος, φυσικά, “δεν τσίμπησε”) την πραγματοποίηση νέου γύρου για τα ΜΟΕ στην Άγκυρα. Ο Γκιουλέρ δεν διευκρίνισε γιατί δεν αρκούν τα ΜΟΕ του μνημονίου Παπούλια-Γιλμάζ του 1988 και τα πρόσθετα της περιόδου 2006-2008.

Η δε πρόταση για αναβαθμισμένες διερευνητικές επαφές κατατέθηκε για πρώτη φορά τον Μάιο του 2021, από τον τότε υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου, χωρίς να δικαιολογήσει πώς θα διατηρηθεί ο άτυπος χαρακτήρας τους, υπό την προεδρία ανώτερων αξιωματούχων. Είναι δυνατόν η κυβέρνηση Μητσοτάκη να πέσει στην παγίδα που η ίδια απέφυγε προ διετίας; Παράλληλα, η άλλη εκδοχή πιθανών εξελίξεων φέρει τις δύο κυβερνήσεις να αποφασίζουν, μέσω των υπουργών Γεραπετρίτη και Φιντάν, την ακριβή ατζέντα διαλόγου μετά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, τον Σεπτέμβριο.

Είναι νωρίς να αξιολογηθεί αυτό το ενδεχόμενο, αλλά –προς αποφυγή ψευδαισθήσεων–  η τουρκική διπλωματία έχει μεταδώσει το μήνυμα ότι, παρά την περίοδο ύφεσης από τον Φεβρουάριο ως σήμερα, δεν αλλάζει (και δεν θα αλλάξει) η ατζέντα της: casus belli για τα 12 ναυτικά μίλια, αμφισβήτηση κυριαρχίας και εξοπλισμού των νησιών, γκρίζες ζώνες μη οριζόμενης κυριαρχίας, Θράκη, υποστήριξη σε φερόμενους τρομοκράτες.