Τί λέει το State Department για την Ορθόδοξη Εκκλησία στην Αλβανία

Η Ετήσια Έκθεση για τις ανά τον κόσμο Θρησκευτικές Ελευθερίες που το Στέιτ Ντιπάρτμεντ (Office of International Religious Freedom) υποβάλει στο Κογκρέσο, είναι ένα λεπτομερές καλά ενημερωμένο ντοκουμέντο για τον ευαίσθητο τομέα των θρησκευτικών ελευθεριών στα διάφορα κράτη. Η Έκθεση έχει συνταχθεί υπό το πρίσμα αφενός της αντίληψης των ΗΠΑ επί του θέματος, αφετέρου επικαιροποιημένη με μια καιροσκοπική ανά περίπτωση και σκοπιμότητα μέθοδο.

Δεν παύει, ωστόσο, να επηρεάζει την πολιτική στάση των παραληπτών των κρατών που πρέπει να προσαρμόσουν τις πολιτικές τους ώστε να συμμορφωθούν στις απαιτήσεις διατήρησης και ανάπτυξης σχέσεων με τις ΗΠΑ, αλλά και των θρησκευτικών ομάδων που υφίστανται διακρίσεις. Η Έκθεση, που αναφέρεται στο  2021, δόθηκε στη δημοσιότητα από τον υπουργό Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν στις 2 Ιουνίου 2022.

Η αναφορά στην Αλβανία παρουσιάζει ενδιαφέρον. Τούτο διότι η επιβίωση της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας συσχετίζεται άμεσα με την θέση και την πορεία της Ορθοδόξου Εκκλησίας, αλλά και διότι η σταθερή διαθρησκευτική ειρηνική συνύπαρξη έχει σπουδαία σημασία για την χώρα και την περιοχή. Εξ άλλου η ευαίσθητη αυτή παράμετρος αποτελεί κριτήριο στον τρόπο πως οι αρμόδιες αμερικανικές υπηρεσίες συλλέγουν, επεξεργάζονται και εν τέλει αποτυπώνουν στην Έκθεση την κατάσταση που επικρατεί.

Tα προηγούμενα χρόνια στο κεφάλαιο για την δημογραφία των θρησκευτικών κοινοτήτων και τη διαστρωμάτωση της κοινωνίας στην Αλβανία, αποτυπώνονταν απλά τα στοιχεία που παρείχε η αλβανική Στατιστική Υπηρεσία INSTAT από την Απογραφή του 2011. Στην Έκθεση για το 2021 (Report in International Religious Freedom: Albania) είναι ευδιάκριτη μια άλλη προσέγγιση.

Σύμφωνα με το αλβανικό κράτος η Απογραφή του 2011 δείχνει 60% Ισλάμ και 18% Χριστιανούς, ενώ για το υπόλοιπο του πληθυσμού υιοθετούνται περίεργης υφής στατιστικές προσεγγίσεις. Ειδικά σε ότι αφορά τους Ορθόδοξους Χριστιανούς η Στατιστική Υπηρεσία της Αλβανίας τους εμφανίζει να ανέρχονται στο 7% του πληθυσμού. Η Ορθόδοξη Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας έχει απορρίψει κατηγορηματικά την επίσημη θέση, εκτιμώντας με βάσιμα επιχειρήματα ότι τα μέλη της αποτελούν το 25-30% της αλβανικής κοινωνίας.

Αποκλίσεις από τα διεθνή πρότυπα

Η Έκθεση για το 2021 προσθέτει στο συγκεκριμένο σημείο τα αποτελέσματα έγκυρης μεθοδικής έρευνας του Boston University που ενσωματώνεται στα World Religion Database. Για την Αλβανία αναφέρει: 59% του πληθυσμού ή 1.710.000 άτομα είναι μουσουλμάνοι, 38% ή 1.010.000 είναι χριστιανοί και 2,5% ή 73.000 είναι αγνωστικιστές. Δεδομένου ότι φέτος προγραμματίζεται Απογραφή Πληθυσμού στην Αλβανία και με ερωτήματα που αφορούν στην θρησκευτική και εθνική ταυτότητα των πολιτών τούτο το δεδομένο αποκτά ειδική βαρύτητα.

Η αμερικανική Έκθεση για το 2021 έχει κι άλλες διαφορές από προηγούμενες που αφορούν στην αλβανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Επισημαίνει με κομψό τρόπο ότι υφίσταται διακρίσεις στη μεταχείριση της από το κράτος κατά την διαδικασία αναγνώρισης και επιστροφής περιουσίας που είχε δημευθεί από το κομουνιστικό καθεστώς. Υπογραμμίζει ότι ο λόγος πρωτίστως είναι για τους χώρους λατρείας αλλά επεκτείνεται και για άλλα περιουσιακά στοιχεία όπως κειμήλια, ιερές εικόνες, ιερά σκεύη, αγία λείψανα, αρχεία, βιβλία κ.α.

Σε ό,τι αφορά δε τους ιερούς ναούς και τα μοναστήρια που έχουν χαρακτηριστεί (χωρίς τη συμμετοχή της Εκκλησίας) ως μνημεία πνευματικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και παρακρατούνται από το κράτος, η Έκθεση φέρνει στο φως της δημοσιότητας την υποκρισία της αλβανικής Πολιτείας. Ας σημειωθεί ότι η Συμφωνία μεταξύ του Υπουργικού Συμβουλίου της Αλβανίας και της Ορθοδόξου Αυτοκεφάλου Εκκλησίας της Αλβανίας (Νόμος 100057/2009) τυπικά αναγνωρίζει κι αυτούς τους ναούς και μοναστήρια ότι ανήκουν στην Εκκλησία. Στην πράξη, όμως, ισχύουν άλλα.

Προφάσεις εν αμαρτίαις

Η Έκθεση αναφέρει συγκεκριμένα ότι αξιωματούχοι του Υπουργείου Πολιτισμού της Αλβανίας ανέφεραν στους Αμερικανούς ερευνητές ότι η Εκκλησία αρνείται την παραλαβή των ναών διότι δεν διαθέτει πόρους συντήρησης και αποκατάστασης τους! Η Εκκλησία απορρίπτει κατηγορηματικά τον ψευδή αυτόν ισχυρισμό, ο οποίος προβάλλεται για να δικαιολογήσει την άρνηση του αλβανικού κράτους να επιστρέψει άνευ όρων το σύνολο της δημευμένης περιουσίας της Ορθοδόξου Εκκλησίας.

Η παράδοση και η δομή της, η διάθεση των κοινοτήτων των πιστών για δωρεές και αφιερώματα, τα κληροδοτήματα, τα προνόμια από προηγούμενες ιστορικές συγκυρίες κ.α. καθιστούν την Ορθόδοξη Εκκλησία κληρονόμο μεγαλύτερης περιουσίας από τις άλλες θρησκευτικές κοινότητες και την πλέον αδικημένη. Η Έκθεση το αναφέρει και προτρέπει την αλβανική Κυβέρνηση να συγκροτήσει ad hock φορέα και νομική διαδικασία για οριστική επίλυση του ευαίσθητου αυτού ζητήματος.

Αναφέρει βέβαια και την αγωνία εκπροσώπων της Ορθοδόξου Εκκλησίας που συνάντησαν οι αξιωματούχοι της Πρεσβείας των ΗΠΑ για τα γραφειοκρατικά προσκόμματα και τα νομότυπα τερτίπια που προβάλουν οι δικαστικοί επιμελητές και υπάλληλοι του Κτηματολογίου για να μην εφαρμόσουν άμεσα το νόμο και να μην εγγράψουν τα δικαιώματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας σε ιδιοκτησίες που παρουσιάζουν επενδυτικό ενδιαφέρον.

Η σχετική παράγραφος είναι εύγλωττη: «η Ορθόδοξος Αυτοκέφαλος Εκκλησία της Αλβανίας ανέφερε ότι ενώ είχε κερδίσει ορισμένες υποθέσεις ιδιοκτησίας στο δικαστήριο, οι εκπρόσωποι της δήλωσαν ότι η αθέμιτη επιρροή στα γραφεία δικαστικών επιμελητών από εμπλεκόμενα συμφέροντα, συμπεριλαμβανομένων επιχειρήσεων, ιδιωτών ή κυβερνητικών αξιωματούχων, επιβράδυνε την εκτέλεση δικαστικών αποφάσεων από τους δικαστικούς επιμελητές και ότι αυτή η επιρροή συχνά προϋποθέτει διαφθορά».