Τι προβλέπει και που θίγει την Ελλάδα η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης

Το κείμενο που υπεγράφη μεταξύ Τουρκίας-Λιβύης και εγκρίθηκε με ταχύτατη διαδικασία από την τουρκική Εθνοσυνέλευση είναι διμερής συμφωνία κι όχι μνημόνιο, όπως ονομάσθηκε. Από τη μελέτη του προκύπτουν τα ακόλουθα συμπεράσματα:

Πρώτον, όπως προανέφερα, ο όρος «μνημόνιο συνεργασίας» που υιοθετήθηκε στην ονομασία της είναι εντελώς παραπλανητικός. Δεν πρόκειται για ένα απλό μνημόνιο συνεργασίας που καταγράφει προθέσεις. Έχει καθ’ όλα δεσμευτικές διατάξεις που παράγουν αποτελέσματα. Επιπλέον το ίδιο το κείμενο παραπέμπει σε εσωτερικές διαδικασίες επικυρώσεως, κάτι που προβλέπεται σε συμφωνίες.

Βάσει του διεθνούς δικαίου το σημαίνον για τον χαρακτηρισμό ενός διεθνούς κειμένου ως νομικώς δεσμευτικού είναι η πρόθεση των ενδιαφερομένων μερών και η γλώσσα που χρησιμοποιείται. Είναι, λοιπόν, το περιεχόμενο της συμφωνίας και όχι η ονομασία που χρησιμοποιείται για να την περιγράψει. Επομένως έχουμε μια καθ’ όλα δεσμευτική νομική συμφωνία.

Δεύτερον, το κείμενο αποτελείται από ένα προοίμιο και έξι σύντομα άρθρα. Πρόκειται για το ελάχιστο περιεχόμενο που θα μπορούσε να έχει μία συμφωνία τέτοιου τύπου.

Τρίτον, στο κείμενο τονίζεται το στόχος είναι η «ακριβής και ευθύδικη οριοθέτηση» και η επιθυμία των δύο πλευρών να επιτύχουν ένα «ευθύδικο αποτέλεσμα» (Προοίμιο). Όλα αυτά παραπέμπουν στην τουρκική επιχειρηματολογία περί εφαρμογής της αρχής της ευθυδικίας (αντί της εφαρμογής της γραμμής ίσης αποστάσεως, που επικαλείται η Αθήνα). Όταν όμως έρχεται η στιγμή της οριοθετήσεως, αναφέρεται ρητώς ότι έχει ακολουθηθεί η γραμμή ίσης αποστάσεως (άρθρο 1.3).

Η μη συμπερίληψη των ελληνικών νησιών κατά την οριοθέτηση θα οφείλεται στο ότι τα δύο κράτη αναφέρουν ότι έλαβαν υπ’ όψιν τους κατά την οριοθέτηση όλες τις «σχετικές περιστάσεις» της περιοχής. Προφανώς κατέληξαν ότι τα συγκεκριμένα νησιά δεν υπάγονται σε κάποια κατηγορία σχετικών περιστάσεων που πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν.

Η Τουρκία κηρύσσει εμμέσως ΑΟΖ

Τέταρτον, η συμφωνία οριοθετεί γενικώς όλες τις θαλάσσιες ζώνες μεταξύ των δύο πλευρών. Στο κείμενο, επίσης, αναφέρονται ρητώς υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ. Αυτό σημειώνεται διότι η Τουρκία δεν έχει κηρύξει μέχρι σήμερα ΑΟΖ στο Αιγαίο ή στη Μεσόγειο. Έχει μόνον υφαλοκρηπίδα. Ίσως με την κίνηση αυτή εμμέσως κηρύσσει και ΑΟΖ.

Πέμπτον, η συμφωνία πρέπει να κυρωθεί και από τις δύο πλευρές προκειμένου να τεθεί εν ισχύι (άρθρο 6). Η διαδικασία κυρώσεως ποικίλλει από κράτος σε κράτος. Ο κανόνας είναι ότι οι συμφωνίες, και μάλιστα συμφωνίες οριοθετήσεως, κυρώνονται από τη Βουλή. Αυτό ήταν εφικτό από πλευράς Τουρκίας που έσπευσε να ολοκληρώσει τη διαδικασία. Αντιθέτως, από πλευράς Λιβύης είναι αδύνατον η συμφωνία που υπέγραψε η κυβέρνηση Σαράζ (με έδρα την Τρίπολη) να κυρωθεί από τη Βουλή που βρίσκεται σε σύγκρουση με τον Σαράζ από το 2015.

Προς το σκοπό αυτό η Βουλή μεταφέρθηκε εδώ και χρόνια στο Τομπρούκ που είναι η έδρα της άλλης κυβερνήσεως. Επειδή, όμως, στη Λιβύη επικρατεί εκτός από εμφύλιος πόλεμος και θεσμικό χάος, είναι πολύ πιθανόν ο Σαράζ να επικαλεσθεί απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας του που θεώρησε ότι η εκλογή της Βουλής ήταν παράνομη. Κατ’ ακολουθίαν, θα κλείσει ο ίδιος με συνοπτικούς τρόπους τη διαδικασία κυρώσεως.

Εκτός διεθνούς δικαίου η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης

Έκτον, αφ’ ής στιγμής κυρωθεί η συμφωνία, το κείμενο της θα καταχωρηθεί στη γραμματεία του ΟΗΕ και θα δημοσιευθεί. Αυτή είναι η καθιερωμένη διαδικασία που ακολουθείται. Η Τουρκία δεν είναι συμβαλλόμενο μέρος στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας που έχει ειδική υπηρεσία για την καταχώρηση συνθηκών που χαράσσουν θαλάσσια σύνορα. Ίσως το κάνει αργότερα, ή ίσως το κάνει η Λιβύη. Με αυτόν τον τρόπο η Τουρκία θα δώσει τη μέγιστη δυνατή δημοσιότητα στη Συμφωνία.

Έβδομον, η συμφωνία καθορίζει μία οριοθετική γραμμή σε δύο σημεία. Το όριο αφορά αντικειμενικά μία πολύ μικρή περιοχή. Έχει μήκος περίπου 19 ναυτικά μίλια [35 χιλιόμετρα]. Το πρόβλημα δεν είναι το μήκος του ορίου αλλά το σημείο στο οποίο βρίσκεται. Έχει τοποθετηθεί σε απόσταση 182 ναυτικών μιλίων (342 χιλιομέτρων) από τις τουρκικές ακτές. Την ίδια στιγμή η Κρήτη απέχει 43 ναυτικά μίλια (80 χιλιόμετρα). Είναι καταφανώς παράνομη η συμφωνία υπό την έννοια ότι αντίκειται στο διεθνές δίκαιο της Θάλασσας.

Εκεί ορίζεται ότι για να γίνει θαλάσσια οριοθέτηση πρέπει να υπάρχει γειτνίαση των περιοχών. Οι ακτές δύο κρατών πρέπει να είναι είτε παρακείμενες είτε αντικείμενες (αντικριστές). Οι αντικριστές ακτές έναντι της Λιβύης είναι αυτές της Κρήτης. Η συμφωνία αντίκειται και στο διεθνές δίκαιο και στη γεωγραφία της περιοχής και στην λογική.

Μία συμφωνία εναντίον της Ελλάδας

Όγδοον, το όριο της συμφωνίας σταματά στο σημείο ακριβώς που είναι τα δημοσιευμένα όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, όπως παρουσιάσθηκαν το 2014 και αφορούν στις περιοχές του Λιβυκού και της Κρήτης. Είναι οι περιοχές που χωρίστηκαν σε τεμάχια για να δοθούν προς έρευνα και εκμετάλλευση. Τυπικώς, η Τουρκία με αυτή την κίνηση (να σταματήσει λίγο πριν το όριο) θα εμφανίζεται ότι σεβάστηκε και τις ελληνικές θέσεις!

Ένατον, η συμφωνία Τουρκίας-Λιβύης δημιουργεί ένα τείχος που θεωρητικώς εμποδίζει την Ελλάδα, μέσω των νησιών της Ρόδου, Καρπάθου, Κάσου και Κρήτης, να αναπτύξει τα κυριαρχικά της δικαιώματα στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολικής Μεσογείου. Υπ’ αυτή την έννοια συνιστά κίνηση στρατηγικής σημασίας για την Τουρκία. Προσπαθεί να μεταφέρει το σημείο αντιπαραθέσεως από την υφαλοκρηπίδα του Καστελλορίζου στην υφαλοκρηπίδα της Κρήτης. Έως τώρα συζητούσαμε εάν το Καστελλόριζο έχει ή δεν έχει υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία ξεπερνά το πρόβλημα, λέγοντας ότι δεν έχει υφαλοκρηπίδα ούτε η Κρήτη!

Δέκατον, η συμφωνία στρέφεται αποκλειστικώς εναντίον της Ελλάδας. Δεν αφορά στο ελάχιστο τις θαλάσσιες περιοχές της Κύπρου. Αυτό αναφέρεται εν σχέσει προς όσους θεωρούν ότι η Τουρκία αντιδρά με αυτόν τον τρόπο διότι αισθάνεται ότι η Κύπρος την έχει αποκόψει από την εκμετάλλευση του υποθαλάσσιου πλούτου της Ανατολικής Μεσογείου. Η Ελλάδα μέχρι τώρα δεν έχει προβεί σε καμία κίνηση που να ενοχλεί έστω και τις ακραίες διεκδικήσεις της Τουρκίας στην περιοχή.