Το δόγμα για άμυνα στον αστικό ιστό

Μολονότι κανένα σχέδιο δεν επιζεί μετά την πρώτη σφαίρα, σύμφωνα με τη ρήση του Μόλτκε, υπάρχουν διάφορα στοιχεία στη σχεδίαση και εκτέλεση της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία που είναι δύσκολο μέχρι στιγμής να ερμηνευτούν. Οι Ρώσοι φυσικά ακολουθούν το δόγμα Μοντγκόμερυ, ο οποίος υποστήριζε ότι ακόμα και οι ήττες ήταν μέρος του σχεδίου.

Ωστόσο, η ρωσική προέλαση έχει καθυστερήσει, είναι αδικαιολόγητα τα τόσα εγκαταλειμμένα οχήματα παντός είδους, ενώ ο συνωστισμός φαλάγγων σε κεντρικές οδούς είναι δυσεξήγητος, πέρα από τα προβλήματα επιμελητείας. Επίσης δεν έχουμε εικόνα τι ακριβώς κάνει ο ουκρανικός στρατός, πού και πώς αμύνεται, πέρα από συγκινητικές σκηνές ενόπλων πολιτών αποφασισμένων να αντισταθούν στο Κίεβο. Θα περιοριστούμε μόνο σε τρία επιχειρησιακά στοιχεία: τον αγώνα σε κατοικημένους τόπους, τη χρήση βαρέων και ελαφρών δυνάμεων και τους οπλίτες θητείας.

Ο αγώνας σε κατοικημένους τόπους έχει αλλάξει από τον προηγούμενο αιώνα σε δύο σημεία: Πρώτον, εκεί που ο αγώνας σε αστικό περιβάλλον τον 20ο αιώνα ήταν η εξαίρεση και έπρεπε να αποφεύγεται, σήμερα είναι ο κανόνας. Δεύτερον, στον αστικό χώρο η μάχη έχει εξελιχθεί σε μία σειρά “μικρών πολιορκιών” μέσα στις πόλεις. Οι σύγχρονες πόλεις έχουν γίνει πολύ μεγάλες και σημαντικές, ώστε να τις αγνοήσουν οι αντιμαχόμενοι.

Επιπλέον, η αυξημένη φονικότητα των όπλων έχει καταστήσει ανέφικτο τον πόλεμο στο ανοιχτό πεδίο για τεχνολογικά ή αριθμητικά κατώτερους αντιπάλους. Ο αγώνας σε κατοικημένους τόπους είναι χρονοβόρος. Για την ανακατάληψη της Μοσούλης στο Ιράκ το 2017 χρειάστηκαν εννέα μήνες. Ο πόλεμος στην Ουκρανία δείχνει να “συριοποιείται”, όπως ο πόλεμος στη Συρία που κατέληξε στην καταστροφή των κυριοτέρων πόλεων, χωρίς να προκληθεί και μεγάλη συγκίνηση στη Δύση.

Βαριές και ελαφρές δυνάμεις

Η Ουκρανία συνιστά ένα ευρύ αστικό δίκτυο, υπάρχει μια πόλη 10.000 κατοίκων κάθε 20 χιλιόμετρα και μια πόλη 100.000 κατοίκων ή και περισσοτέρων κάθε 100 χιλιόμετρα. Ο ελιγμός στο σύγχρονο πεδίο μάχης έχει καταστεί δύσκολος, πόσο μάλλον σε χώρο όπως αυτός της Ουκρανίας. Οι Ρώσοι έχουν εμπλέξει σχεδόν όλες τις χερσαίες τους δυνάμεις και εφόσον δεν κατάφεραν από την αρχή να εφαρμόσουν τον ελιγμό τους, τώρα διεξάγεται ένας πόλεμος φθοράς που ευνοεί τους Ουκρανούς.

Οι επιθετικές επιχειρήσεις εναντίον κατοικημένων τόπων απαιτούν ακριβή συντονισμό: τεθωρακισμένων δυνάμεων, πεζικού ελαφρού και μηχανοκινήτου, μηχανικού, ελικοπτέρων και αεροπορίας. Το κυριότερο βέβαια ποσοτικά και ποιοτικά είναι το καλό πεζικό. Οι Ρώσοι εκτιμάται ότι επιχείρησαν αρχικά να ενεργήσουν με επίλεκτες δυνάμεις ελαφρού πεζικού με σκοπό να καταλάβουν πόλεις της Ουκρανίας. Όταν απέτυχαν, επειδή οι ελαφρές δυνάμεις δεν είχαν την απαιτούμενη μάζα, χρησιμοποίησαν μηχανοκίνητες δυνάμεις.

Αποδείχθηκε, ωστόσο, μέχρι τώρα ότι το μηχανοκίνητο πεζικό δεν είχε την απαιτούμενη εκπαίδευση, για την γρήγορη και αποτελεσματική διεξαγωγή του αγώνα σε κατοικημένους τόπους. Έχουμε αναφερθεί σε παλιότερο άρθρο στην κατάσταση του ελληνικού πεζικού, κατά βάση μηχανοκινήτου. Η κατάσταση δεν πρόκειται να βελτιωθεί αν η στρατιωτική ηγεσία θεωρεί ότι πρόκειται για ένα “ταπεινό” ζήτημα τακτικού επιπέδου, που υπάγεται στην αρμοδιότητα των λοχαγών ή των συνταγματαρχών.

Πρόκειται για τόσο σοβαρό ζήτημα που απαιτεί την επέμβαση της πολιτικής ηγεσίας, η οποία χρειάζεται να αναγνωρίσει ότι δεν πρόκειται για ένα καθαρά στρατιωτικό πρόβλημα, που δεν την αφορά, αλλά για στρατηγικό ζήτημα που απαιτεί τη δική της εμπλοκή. Και για να μην νομίσει ότι είναι μοναδική, το 2018 ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ εγκαινίασε ένα φαραωνικό πρόγραμμα με ποικίλες δραστηριότητες για την αναβάθμιση των ομάδων πεζικού.

Άμυνα και οπλίτες θητείας

Η Ρωσία μείωσε την υποχρεωτική θητεία μετά το 2008 στο ένα έτος και προσπάθησε στη συνέχεια να επαγγελματοποιήσει τον στρατό της. Ωστόσο, η επαγγελματοποίηση δεν ήταν ιδιαίτερα επιτυχής. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα στον σημερινό πόλεμο στην Ουκρανία να χρησιμοποιεί και κληρωτούς, οι οποίοι, όπως φαίνεται έχουν ανεπαρκή εκπαίδευση και χαμηλό ηθικό

Στην Ελλάδα, παρότι ο στρατός έχει γίνει πλέον ημιεπαγγελματικός, στηρίζεται ακόμη στην εφεδρεία και στην επιστράτευση. Μέχρι σήμερα δεν κατέστη δυνατόν να βρεθεί ικανοποιητική λύση στο όντως δύσκολο θέμα της συσχέτισης της επάνδρωσης των μονάδων εν ειρήνη και των απειλών που πρέπει να αντιμετωπίσουν, με αποτέλεσμα όλες σχεδόν οι μονάδες να χρειάζονται συμπλήρωση με επιστράτευση.

Τα τελευταία χρόνια, το ζήτημα δεν είναι μόνον ότι δεν εκπαιδεύεται η εφεδρεία, αλλά και το ότι η εκπαίδευση των οπλιτών κατά τη διάρκεια της θητείας τους είναι προβληματική. Ο στρατός, στηριζόμενος στους επαγγελματίες, στην ουσία κάνει baby-sitting των εφέδρων και τους χρησιμοποιεί κυρίως για αγγαρείες. Η θητεία έχει απαξιωθεί και χρειάζεται να αποκτήσει περιεχόμενο.

Στη χώρα μας ακούμε συχνά τα τελευταία χρόνια, ότι χρειάζονται μεταρρυθμίσεις η Παιδεία, η Υγεία, η Δικαιοσύνη και η Δημόσια Διοίκηση. Κρίνουμε ωστόσο ότι ένας χώρος στον οποίο εξίσου, αν όχι περισσότερο, χρειάζονται μεταρρυθμίσεις, είναι ο χώρος της Άμυνας. Ο πόλεμος Ρωσίας-Ουκρανίας μας το υπενθυμίζει με ηχηρό τρόπο. Για να πραγματοποιηθούν όμως μεταρρυθμίσεις που υπερβαίνουν τη θητεία ενός αρχηγού, υπουργού ή μίας κυβέρνησης, είναι απαραίτητη η συναίνεση των κομμάτων εξουσίας.

Είναι, όμως, κάτι τέτοιο εφικτό στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα; Εάν δεν είναι, θα συνεχίσουμε όπως μέχρι τώρα. Κάνοντας, όμως, τα ίδια ή και περισσότερα από τα ίδια, δεν μπορούμε να περιμένουμε διαφορετικά αποτελέσματα. Όσο περισσότερο αναβάλλουμε τις αλλαγές, άλλο τόσο αυτές γίνονται πιεστικότερες. Αν, ωστόσο, δεν τις υλοποιήσουμε προκαταβολικά, μπορεί να μάς επιβληθούν με οδυνηρό τρόπο.