Το μυθιστόρημα της μειονότητας – Τα έξι ολέθρια σφάλματα της Αθήνας

Το ζήτημα του ονόματος της μειονότητας στη Θράκη δεν είναι κάποια φραστική λεπτομέρεια. Κατά κάποιον τρόπο είναι συνδεδεμένο με τις αλυτρωτικές τάσεις μίας μεγάλης μερίδας της μουσουλμανικής μειονότητας. Για να φθάσουμε σ’ αυτή την κατάσταση, προηγήθηκαν έξι ολέθρια σφάλματα, μία αλυσίδα σφαλμάτων του ελληνικού κράτους, που οι πρώτοι κρίκοι της τοποθετούνται χρονικά μετά την υπογραφή της συνθήκης της Λωζάνης το 1923.

Όπως είναι γνωστό, η σύμβαση για την ανταλλαγή των πληθυσμών (1924) εξαίρεσε την ελληνορθόδοξη μειονότητα της Κωνσταντινούπολης, της Ίμβρου και της Τενέδου κι αντιστοίχως τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης. Παρά το γεγονός ότι η σύμβαση αυτή προβλέπει την αμοιβαιότητα και την αριθμητική ισορροπία των δύο μειονοτήτων, η Άγκυρα, ακολουθώντας μία συστηματική πολιτική επέτυχε όχι μόνο να ανατρέψει την ισορροπία, αλλά να διαλύσει πλήρως την ελληνορθόδοξη μειονότητα. Η τουρκική επιτυχία οφείλεται κατά κύριο λόγο στην έλλειψη έμπρακτης και σθεναρής ελληνικής αντίδρασης, που θα αποκαθιστούσε την έννοια της ισορροπίας και κατά πάσα πιθανότητα θα λειτουργούσε αποτρεπτικά.

Όταν υπεγράφη η συνθήκη της Λωζάνης (1923), η ελληνορθόδοξη μειονότητα υπερτερούσε κατά πολύ της αντίστοιχης μουσουλμανικής όχι μόνο ποσοτικά, αλλά και σε ειδικό βάρος, ακόμα κι αν αφαιρέσουμε τον παράγοντα της ύπαρξης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Σήμερα, στην Κωνσταντινούπολη έχουν απομείνει μόνο 3.000 Έλληνες μειονοτικοί, στην Ίμβρο μερικές εκατοντάδες και στην Τένεδο πολύ λιγότεροι, κατά συντριπτική πλειοψηφία γέροντες.

Αντιθέτως, στη Θράκη, όχι μόνο ο αριθμός, αλλά και το κοινωνικοοικονομικό και πολιτικό ειδικό βάρος των μουσουλμάνων έχει αυξηθεί σημαντικά παρά τη μετανάστευση. Ας σημειωθεί ότι το 1925 οι μουσουλμάνοι ήταν μόνο το 27% του συνολικού πληθυσμού της Θράκης, ενώ σήμερα το ποσοστό τους έχει αυξηθεί πολύ, παρά το γεγονός ότι πολλοί έχουν μεταναστεύσει στην Τουρκία και στη Γερμανία.

Ολέθρια σφάλματα 

Από το 1923, το κεμαλικό καθεστώς επιχείρησε να διεισδύσει στην ελληνική Θράκη και να καλλιεργήσει τον τουρκικό εθνικισμό. Το απροσπέλαστο εμπόδιο στην προσπάθεια εκτουρκισμού ήταν η παλαιομουσουλμανική θρησκευτική και πνευματική ηγεσία, που με επικεφαλής τον ορκισμένο εχθρό της κεμαλικής Τουρκίας Μουσταφά Σάμπρι, συσπείρωνε τη μεγάλη πλειονότητα των μουσουλμάνων.

Το πρώτο ολέθριο σφάλμα διαπράχθηκε τον Οκτώβριο 1931, λίγο μετά την ελληνοτουρκική προσέγγιση. Ο Ισμέτ Ινονού ζήτησε από τον Ελευθέριο Βενιζέλο και επέτυχε η Ελλάδα να απελάσει την παλαιομουσουλμανική ηγεσία από τη Θράκη στην Αίγυπτο. Το κενό κατέλαβαν οι Τούρκοι εθνικιστές, που το 1928 ίδρυσαν και τα πρώτους συλλόγους με τον όρο “τουρκικό” στον τίτλο τους.

Το δεύτερο ολέθριο σφάλμα έγινε στην δεκαετία του 1950, όταν η κυβέρνηση Παπάγου, κατόπιν διαβήματος του Τούρκου πρεσβευτή Τζεμάλ Χουσνί Ταράγ, όχι μόνο αποδέχθηκε επισήμως τον όρο “τουρκική μειονότητα”, αλλά και διέταξε την υποχρεωτική αντικατάσταση από τις επιγραφές του όρου “μουσουλμανικός” από τον όρο “τουρκικός”! Στις 28-1-1954, μάλιστα, ο γενικός διοικητής Θράκης Γεώργιος Φεσσόπουλος έστειλε εγκύκλιο προς τους δημάρχους και κοινοτάρχες (Αρ.Πρωτ. Α 1043), στην οποία ανέφερε: «Κατόπιν διαταγής του κ. Προέδρου της Κυβερνήσεως, παρακαλούμεν όπως εφ’ εξής εις πάσαν περίπτωσιν γίνεται χρήσις του όρου “Τούρκος-τουρκικός”, αντί του τοιούτου “μουσουλμάνος-μουσουλμανικός”. Επί τούτοις δέον να μεριμνήσετε δια την αντικατάστασιν των εν της περιφερεία υμών υφισταμένων διαφόρων επιγραφών, όπως “Μουσουλμανικόν Σχολείον, Μουσουλμανική Κοινότης” κλπ δια της τοιαύτης “τουρκικόν”»!

Ένα χρόνο αργότερα, στις 5-1-1955, ο γενικός διοικητής Θράκης έστειλε δεύτερη εγκύκλιο (Αρ.Πρωτ. Α 202) προς τη Διεύθυνση Εσωτερικών, η οποία περιλάμβανε τα εξής καταπληκτικά: «Παρά τας αυστηράς διαταγάς της Κυβερνήσεως, κοινοποιηθείσας και υφ’ ημών δια των υπ’ αρ. Ε.Π. 728/22-4-1954 και Α 24869/22-12-1954, περί της αντικαταστάσεως και χρησιμοποιήσεως του λοιπού των όρων “μουσουλμάνος-μουσουλμανικός” δια των τοιούτων “Τούρκος-τουρκικός”, εις το χωριόν Άρατος, επί της δημοσίας οδού Κομοτηνής-Αλεξανδρουπόλεως, υφίσταται επιγραφή εμφανεστάτη αναγράφουσα “Μουσουλμανικόν Σχολείον”. Ν’ αντικατασταθή αμέσως αύτη, όσον και πάσα άλλη τυχόν υπάρχουσα εις την περιοχήν του νομού Ροδόπης».

Αυτοκτονική πολιτική

Γιατί η Αθήνα εφάρμοζε τέτοια πολιτική; Ήταν τόσο εξαρτημένη από την Άγκυρα; Προφανώς, όχι. Ήταν, όμως, απολύτως εξαρτημένη από τις ΗΠΑ. Η Αθήνα, υποτασσόμενη στη δυτική γεωπολιτική σκοπιμότητα, στα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, για δημιουργία μίας σφήνας στο “μαλακό υπογάστριο” της τότε κομμουνιστικής Βουλγαρίας, προώθησε ενεργά και με διοικητικά μέτρα τον εκτουρκισμό των Πομάκων.

Υποτίθεται πως έτσι η πολυάριθμη μουσουλμανική μειονότητα της Βουλγαρίας θα μετατρεπόταν σε μοχλό πίεσης του ΝΑΤΟ εναντίον του τότε κομμουνιστικού καθεστώτος και θα το αποσταθεροποιούσε! Έτσι, εξηγείται η αυτοκαταστροφική στάση της κυβέρνησης Παπάγου το 1953-54 να επιβάλλει με το ζόρι την αντικατάσταση του όρου “μουσουλμανικός” από τον όρο “τουρκικός” στον χώρο της μειονότητας.

Όλα αυτά τα καταπληκτικά συνέβησαν λίγο πριν το μεγάλο πογκρόμ εναντίον των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης το 1955. Ας σημειωθεί ότι το 1957-58, η κυβέρνηση Καραμανλή αντιμετώπιζε θετικά μία συμφωνία ανταλλαγής των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης με τους Τουρκοκυπρίους, αλλά η Άγκυρα το μόνο που συζητούσε ήταν μία ανταλλαγή της ελληνορθόδοξης μειονότητας με τη μουσουλμανική της Θράκης. Αυτό, όμως, απορρίφθηκε από την ελληνική πλευρά.

Η επιβολή της τουρκικής παιδείας

Το τρίτο ολέθριο σφάλμα ήταν ο τρόπος, που αντέδρασε η ελληνική κυβέρνηση σ’ εκείνο τον πρωτοφανή διωγμό. Ως συνήθως, περιορίσθηκε σε διαμαρτυρίες, αποφεύγοντας να απελάσει ισάριθμους μουσουλμάνους από τη Θράκη, γεγονός που θα λειτουργούσε αποτρεπτικά για την περαιτέρω προώθηση των τουρκικών σχεδίων για διάλυση της ελληνορθόδοξης μειονότητας και θα αποκαθιστούσε την προβλεπόμενη από τη συνθήκη της Λωζάνης ισορροπία μεταξύ των δύο μειονοτήτων.

Το τέταρτο ολέθριο σφάλμα ήταν η μη σθεναρή αντίδραση της Αθήνας στις απελάσεις των Ελλήνων το 1964 και στα άλλα μέτρα εναντίον της δικής μας μειονότητας σε Πόλη Ίμβρο και Τένεδο. Ας σημειωθεί ότι όλο εκείνο το διάστημα, η Άγκυρα εξεβίαζε ανοικτά και ποικιλοτρόπως την Ελλάδα, ασκώντας αφόρητες πιέσεις και λαμβάνοντας μέτρα διάλυσης της ελληνικής μειονότητας. Όσο υπήρχε η ελληνική μειονότητα, η Άγκυρα τη χρησιμοποιούσε σαν όμηρο για να εκβιάζει την Αθήνα. Όταν κατάφερε να τη διαλύσει, αντέστρεψε τους ρόλους. Σήμερα, χρησιμοποιεί τη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης σαν μοχλό πίεσης εναντίον της Ελλάδας, εκμεταλλευόμενη την πλήρη ανατροπή της ισορροπίας.

Το πέμπτο ολέθριο σφάλμα της Αθήνας ήταν ότι μετά τα γεγονότα του 1955 και του 1964, όχι μόνο δεν επανεξέτασε την πολιτική της για τις δύο μειονότητες, αλλά συνέχισε σαν μην είχε ανατραπεί η ισορροπία. Έτσι, τον Δεκέμβριο του 1968 υπέγραψε το μορφωτικό πρωτόκολλο Κιτσαρά-Μπίλγκεν (γι’ αυτό μιλήσαμε στο πρώτο άρθρο του αφιερώματος), προϊόν της ελληνοτουρκικής προσέγγισης που είχε επιχειρήσει η δικτατορία με υπόδειξη της Ουάσιγκτον.

Η μορφωτική αυτή συμφωνία είχε ως αποτέλεσμα τον παραμερισμό των Ελλήνων μουσουλμάνων δασκάλων και την οριστική επιβολή της τουρκικής παιδείας στην μειονότητα. Ήταν ένα αποφασιστικό βήμα για τον εκτουρκισμό της μουσουλμανικής μειονότητας, ακόμα και των Πομάκων και των Ρομά (πάνω από το 50% της μειονότητας), που δεν έχουν τουρκική καταγωγή και τότε ούτε τουρκική συνείδηση.

Στο προσκήνιο λόγω εκλογών… 

Το έκτο ολέθριο σφάλμα ήταν ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις απέφυγαν να καταγγείλουν το ανωτέρω πρωτόκολλο, παρότι το ίδιο προέβλεπε αμοιβαιότητα. Το αποτέλεσμα ήταν ότι η Ελλάδα δεσμευόταν από μία συμφωνία, η οποία λειτουργούσε μονομερώς κει είχε μετατραπεί στο κύριο πρόσχημα των τουρκοφρόνων στη Θράκη για το θέμα των σχολικών βιβλίων και ευρύτερα της μειονοτικής εκπαίδευσης. Αντιθέτως, στις 16 Μαρτίου 1964, η Τουρκία κατήγγειλε την ελληνοτουρκική σύμβαση εγκατάστασης του 1930 με τη δικαιολογία ότι «δεν ανταποκρινόταν πλέον στις παρούσες συνθήκες», αδιαφορώντας για το γεγονός ότι παραβίαζε τη συνθήκη της Λωζάνης.

Αυτά και πολλά άλλα θα μπορούσε κανείς να επισημάνει για το παρελθόν. Το πρόβλημα είναι ότι οι ελληνικές κυβερνήσεις συνεχίζουν να διαπράττουν σφάλματα, αλλά κυρίως να αδιαφορούν για τη Θράκη, όταν η τουρκική διείσδυση προσλαμβάνει ακραίες προκλητικές μορφές. Κι αν αυτές τις ημέρες η Θράκη έγινε πρωτοσέλιδο, αυτό οφείλεται αποκλειστικά στις προεκλογικές σκοπιμότητες. Γι’ αυτό και καρά πάσα πιθανότητα, η δημοσιότητα και το όποιο ενδιαφέρον της Αθήνας θα εξανεμισθεί μετά την 25η Ιουνίου.