Από τον Πάπα Ουρβανό Β’ στον Οσάμα μπιν Λάντεν

Ἀντιπροσωπευτικές τοῦ χαρακτήρα τῆς ἰσλαμικῆς τρομοκρατίας εἶναι οἱ διακηρύξεις καί συνεντεύξεις τοῦ γνωστότερου πρωταγωνιστῆ της στήν ἐποχή μας, τοῦ Ὀσάμα Μπίν Λάντεν. Ἰδιαίτερα τό κείμενο «Κήρυξη πολέμου ἐναντίον τῶν Ἀμερικανῶν πού κατέχουν τή γῆ τῶν δύο ἱερῶν τόπων. Μήνυμα ἀπό τον Osama Mohamet bin Laden στούς μουσουλμάνους ἀδελφούς του σέ ὅλο τόν κόσμο καί πιό εἰδικά σ᾿ αὐτούς πού ζοῦν στήν Ἀραβική χερσόνησο» (1996).

Τό κείμενο αὐτό, τό ὁποῖο γράφτηκε στό Ἀφγανιστάν στίς 23 Αὐγούστου τοῦ 1996, εἶναι ἕνα ἰδιότυπο μουσουλμανικό κήρυγμα, μέ πλῆθος ἀναφορές στό Κοράνιο καί στις Χαντίθ, μέ ἀνάμειξη συγχρόνων οἰκονομικῶν καί πολιτικῶν προβλημάτων, μέ ρητορικές συγκινησιακές ἐξάρσεις πού ἀπευθύνονται στούς νέους· καί καταλήγει σέ μακρόσυρτη προσευχή.

Ἐντούτοις, ἡ θρησκευτική ρητορική τοῦ Μπίν Λάντεν δέν εἶναι πρωτότυπη. Περιέργως, μοιάζει πολύ με τή θρησκευτική ρητορεία τοῦ διάσημου Πάπα Οὐρβανοῦ Β΄, ὁ ὁποῖος, στό κήρυγμά του στίς 27 Νοεμβρίου 1095 στόν Καθεδρικό ναό τῆς πόλεως Κλερμόν της Γαλλίας, παρότρυνε τούς χριστιανούς τῆς Δύσεως να ξεκινήσουν γιά τήν πρώτη Σταυροφορία.

Ὅπως εἶχε κάνει ὁ Οὐρβανός Β΄ στίς ἀρχές τες δεύτερης χιλιετίας μ.Χ., ἔτσι καί στις μέρες μας ὁ Μπίν Λάντεν βεβαιώνει τούς ὀπαδούς του γιά τις ἀνταμοιβές στον παράδεισο, οἱ ὁποῖες περιμένουν ὅσους χάνονται στή μάχη. Οἱ ἁμαρτίες τους θά συγχωρηθοῦν, ἡ γήινη ζωή τοῦ πόνου καί τῆς λύπης θα παραχωρήσει τή θέση στή χαρά τῆς αἰωνιότητος. Παραθέτει μάλιστα ἕνα κείμενο τῶν Χαντίθ, στό ὁποῖο ὁ Ἀχμέντ καί ὁ Ἄτ Τιρμιθί ἀφηγοῦνται: «Ένας μάρτυρας δεν θα αισθανθεί τον πόνο του θανάτου παρά σαν ένα τσίμπημα… Τα προνόμια του μάρτυρα είναι εγγυημένα από τον Αλλάχ. Συγχωρεμένος με την πρώτη κιόλας σταγόνα του αίματός του, θα οδηγηθεί στη θέση του στον παράδεισο και θα στολισθεί με τα στολίδια της πίστης, παντρεμένος με ωραίες γυναίκες, προστατευμένος από τη δοκιμασία του τάφου, εξασφαλισμένος τήν ημέρα της κρίσεως, στεφανωμένος με το στεφάνι της αξιοπρέπειας, ένα κόσμημα καλύτερο και από ολόκληρο τον κόσμο, παντρεμένος με εβδομήντα δύο αγνά ουρί [όμορφες του παραδείσου], και η μεσολάβησή του για άλλους εβδομήντα συγγενείς του θα γίνει δεκτή».

Οἱ ἐπιθέσεις τῆς Δύσεως στό Ἀφγανιστάν καί τό Ἰράκ ἔδωσαν ἀφορμή να ξυπνήσει ζωηρά στή σκέψη τοῦ ἰσλαμικοῦ κόσμου ὁ ἐφιάλτης τῶν Σταυροφοριῶν. Ἐνδιαφέρον παρουσιάζουν οἱ ὁμοιότητες ἀνάμεσα στά κίνητρα καί στίς πολιτικο-οικονομικές διεργασίες πού ὁδήγησαν στίς σταυροφορίες καθώς καί τίς ἀντίστοιχες ἰσλαμικές ἐπιχειρήσεις.

Ἡ Loretta Napoleoni διατυπώνει μιά ἐνδιαφέρουσα γενικότερη ἄποψη πού σχετίζεται μέ τήν οἰκονομία: «Πριν από χίλια χρόνια, η (Ρωμαιοκαθολική) Εκκλησία καθαγίασε με τις Σταυροφορίες μία συνεργασία ανάμεσα στους αγρότες της Δυτικής Ευρώπης και την ανερχόμενη τάξη των εμπόρων και των τραπεζιτών, η οποία αποτέλεσε το έμβρυο της ευρωπαϊκής μεσοαστικής τάξης. Με παρόμοιο τρόπο, σήμερα, το Ισλάμ έχει σφραγίσει τη σύγχρονη τζιχάντ με μια θρησκευτική σφραγίδα, για να προωθήσει τα πολιτικά και οικονομικά συμφέροντα των νέων μουσουλμανικών δυνάμεων, των φτωχών αλλά και των επιχειρηματικών τάξεων. Μια νέα, απροσδόκητη συμμαχία σφυρηλατήθηκε γύρω από το Ισλάμ, για να πολεμήσει τα μουσουλμανικά ολιγαρχικά καθεστώτα και τους υποστηρικτές τους, τους Δυτικούς καπιταλιστές. Αυτοί είναι οι απώτεροι στόχοι της σύγχρονης τζιχάντ».

Διαφορές με το χθες

Βεβαίως, παράλληλα μέ τίς ὁμοιότητες ὑπάρχουν και πολλές διαφορές μεταξύ τῶν κοινωνικο-πολιτικῶν συνθηκῶν τοῦ 11ου αἰ. καί τῆς παγκοσμιοποιούμενης ὑφηλίου τοῦ 21ου. Τό βασικό σύνθημα πού δεσπόζει στίς σύγχρονες ἐπιθετικές ἐνέργειες τῶν μουσουλμάνων εἶναι ὁ ὅρος τζιχάντ (jihad). Ἡ μετάφραση τῆς λέξεως ὡς «ἱερός πόλεμος» δέν εἶναι ἀπολύτως ἀκριβής. Τζιχάντ κυριολεκτικά σημαίνει: «τό να ἀγωνίζεται, νά παλεύει κανείς», καί μπορεῖ καλύτερα νά ἀποδοθεῖ ὡς «πάλη»9.

Ὁρισμένοι μουσουλμάνοι ὑποστηρίζουν ὅτι ὁ τζιχάντ ἀναφέρεται στήν πνευματική πάλη, ἄλλοι ὅτι στηρίζει τήν ἄμυνα κατά τῆς διαφθορᾶς τῆς πίστεως καί τες ἠθικῆς καί ὄχι τόν ἐπιθετικό πόλεμο. Ἀλλά γιά τους ἀκραίους, οἱ ὁποῖοι σέ πολλές χῶρες ἐπηρεάζουν τη μουσουλμανική πλειοψηφία, τό νόημα τοῦ τζιχάντ εἶναι: ἀμείλικτος πόλεμος κατά τῶν «ἀπίστων».

Οι τζιχαντιστές δεν πιστεύουν ότι πρόκειται για ένα θεωρητικό ή ιδεολογικό αγώνα ο οποίος μπορεί να διεξαχθεί ειρηνικά· αντίθετα η ύπαρξη πολιτικών ή νομικών συστημάτων με διατάξεις που παραβιάζουν τα καθορισμένα όρια της Σαρίας αποτελεί πράξη επίθεσης εναντίον του Ισλάμ, η οποία πρέπει να αντιμετωπισθεί με επαναστατική βία.

Ὁ ἡγέτης τῆς μουσουλμανικῆς ἀδελφότητος στήν Αἴγυπτο Sayyid Qutb (μέσα 20οῦ αἰ.)  μέ σαφήνεια διακήρυξε: «Ὁ Θεός ἔχει ὁρίσει μόνο μία αἰτία γιά τή δολοφονία –ὅταν δέν ὑπάρχει ἄλλος τρόπος– καί αὐτός λέγεται jihad. Ἔχει ὁρίσει τόν στόχο τοῦ πιστοῦ και τοῦ ἀπίστου μέ τόν σαφέστερο καί ἀποφασιστικότερο τρόπο: Αὐτοί πού πιστεύουν μάχονται γιά τόν Θεό. Αὐτοί πού δέν πιστεύουν μάχονται γιά τά εἴδωλα. Πολεμήσετε λοιπόν τούς ὀπαδούς τοῦ Σατανᾶ· σίγουρα, δέν εἶναι τίποτε ἄλλο παρά ἀδύναμοι».

Οἱ θιασῶτες τοῦ Κούτμπ στό ἰσλαμικό Τζιχάντ, πού ἑνώθηκαν μέ τή στρατολόγηση Οὐχχαμπιτῶν Ἀράβων ἀπό τόν Ὀσάμα Μπίν Λάντεν, γιά νά σχηματίσουν τήν Ἀλ Κάιντα, πιστεύουν ὅτι τό “Ἐμιράτο τοῦ Ἀφγανιστάν” ἦταν τό μόνο μοντέλο ἀληθινοῦ Ἰσλάμ. Το καθεστώς τῶν Ταλιμπάν σαν εἰκόνα τοῦ παρελθόντος καί τοῦ μέλλοντος.

Ὅπως ἐπισημαίνει ἡ Mary Habeck: «Οι ιεροπολεμιστές πιστεύουν ότι το κίνημά τους είναι κάτι περισσότερο από μικρές ομάδες βίαιων ανθρώπων που έχουν δολοφονήσει χιλιάδες άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Απεναντίας είναι οι δοξασμένοι συμμετέχοντες σ᾽ ένα δράμα συμπαντικών διαστάσεων, το οποίο θα ορίσει τη μοίρα του κόσμου και θα καταλήξει τελικά με τη νίκη των καλών, των ενάρετων και αληθινών πιστών».

Πυρκαϊά σέ δάσος

Ὁ ἰσλαμικός φανατισμός εἶναι ὑπαρκτός καί μοιάζει με πυρκαϊά σέ δάσος, μέ δυνατό ἄνεμο. Πέρα ἀπό τά ἄμεσα τραγικά ἀποτελέσματα, ἡ σύγχρονη ἰσλαμική τρομοκρατία ἔχει ἐπιφέρει στις δυτικές κοινωνίες τεράστιες οἰκονομικές ἐπιβαρύνσεις, ἔχει ἀναστατώσει τόν ρυθμό ζωῆς, κυρίως δε ἔχει ἐκτινάξει ἡφαιστειακή λάβα φόβου ἀλλά καί ξενοφοβίας.

Τελικά, δημιουργήθηκε ἕνας φαῦλος κύκλος: Ἡ τρομοκρατία προκαλεῖ φόβο. Ἀλλά καί ὁ φόβος, διαφόρων τύπων, τροφοδοτεῖ τήν τρομοκρατία. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι στις ἡμέρες μας ἔχει αὐξηθεῖ ὁ φόβος τόσο στόν ἰσλαμικό, ὅσο καί στον δυτικό κόσμο. Τό Ἐρευνητικό Ἰνστιτοῦτο Pew πραγματοποίησε μιά τηλεφωνική σφυγμομέτρηση, σέ δεῖγμα 14.030 ἀνθρώπων, σέ δεκατρεῖς χῶρες ἀπό 1ης Ἀπριλίου ἕως 14ης Μαΐου 2006, μέ τό ἐρώτημα: Πιστεύετε ὅτι οἱ σχέσεις μεταξύ μουσουλμάνων καί κατοίκων τῶν Δυτικῶν χωρῶν εἶναι γενικά καλές ἤ γενικά κακές;

«Γενικά κακές», ἀπάντησαν οἱ Γερμανοί κατά 70%· οἱ Γάλλοι κατά 66%· οἱ δέ Βρετανοί καί Ἱσπανοί κατά 61%. Ἐλαφρῶς διαφοροποιημένες παρουσιάζονται οἱ ἀπαντήσεις τῶν μουσουλμάνων στίς ἀνάλογες χῶρες. Στή Γερμανία θεωροῦν κακές τό 60% τῶν μουσουλμάνων· στή Γαλλία, τό 58%· στή Βρετανία, τό 62%.

Μιά ἄλλη ἔρευνα ἀπό τό «Εὐρωπαϊκό Παρατηρητήριο γιά τήν ξενοφοβία καί τον ρατσισμό», πού εἶναι συμβουλευτικό ὄργανο τοῦ Εὐρωπαϊκοῦ Κοινοβουλίου, ἔδειξε ὅτι ἡ ἰσλαμοφοβία στήν Εὐρώπη δυναμώνει. Ὁ ἀριθμός ὅσων διάκεινται δυσμενῶς ἔναντι τοῦ Ἰσλάμ παρουσίασε αὔξηση κατά 60% σέ ἕνα χρόνο. Ἀσφαλῶς, ἡ αὔξηση τοῦ φόβου, τῆς ξενοφοβίας, τες ἐχθρότητος κατά τοῦ Ἰσλάμ δεν ἀποτελεῖ τήν ἐνδεδειγμένη στάση στά φαινόμενα τῆς τρομοκρατίας.