Αξίζει να ξαναθυμηθούμε το 1821…
23/03/2025
Η γεωγραφία του πολιτισμού υπήρξε βασικός άξονας του Διαφωτισμού. Η εθνική Ελληνική Επανάσταση του 1821 δεν παρέκβη τον κανόνα αυτόν. Επηρεάστηκε μεν από τον Ευρωπαϊκό Διαφωτισμό, αλλά έγινε δίαυλος για τη διάδοσή του στην “περιοχή”. Οι Βαλκανικές χώρες, οι Μεσογειακές, η Αίγυπτος, το Ισραήλ, ακόμη κι η Τουρκία το 1923, παραδειγματίστηκαν από την ανάδυση της Ελλάδας απ’ τις στάχτες του ενδόξου παρελθόντος της.
Έλληνες συγγραφείς του 18ου αιώνα δεν εγκλωβίστηκαν στα νάματα της Γαλλικής Επανάστασης. Στην ανθρωπογεωγραφία της πατρίδας τους προτάσσονται όχι μόνο οι ηρωισμοί κι αυτοθυσίες για την απόκτηση της Ελευθερίας, αλλά και η κοινωνική πρόοδος του γένους ύστερα από 400 χρόνια τουρκικής σκλαβιάς. Η προώθηση της δημιουργικότητας και η εμφάνιση αντιπαραθέσεων βεβαίως δεν έλλειψαν στο διάστημα αυτό, αλλά δεν σταμάτησαν την πρόοδο.
Το 1821 έγινε έτσι παράδειγμα προς μίμηση: “Αφού οι Έλληνες το κατόρθωσαν, έστω με τη βοήθεια φιλελλήνων και ξένων συμφερόντων, να φτιάξουν σύγχρονο κράτος, γιατί να μην το επιτύχουμε κι εμείς”, είπαν διάφοροι λαοί της Βαλκανικής, της Εγγύς Ανατολής, της Βόρειας Αφρικής – ακόμη και οι Οθωμανοί που έγιναν Τούρκοι.
Από την πρώτη στιγμή της ελευθερίας της νεότερης Ελλάδας, βγήκε στο φως της ημέρας ο πολιτισμός του παρελθόντος. Χάρη στον Σλήμαν, αρχικά αποκαλύφθηκε ότι ο Τρωικός πόλεμος δεν ήταν ποιητική μυθοπλασία και οι Μυκήνες σωρός κυκλώπειων τειχών, αλλά οργανωμένη κοινωνία. Εξαιτίας της εμμονής του Έβανς, αποδείχθηκε ότι ο Κρητικός πολιτισμός υπήρξε κορυφή των αρχαίων Μεσογειακών κοινωνιών. Αργότερα, ο Μαρινάτος πρόσθεσε τον Θηραϊκό πολιτισμό και ο Ανδρόνικος των Μακεδόνων βασιλέων.
Με την έλευση του βασιλιά Όθωνα στην Ελλάδα από τη Βαυαρία, αναπτύχθηκε ο νεοελληνικός κλασικισμός, που παραδειγμάτισε πολλές κατασκευές δημοσίων κτιρίων στην Αμερική, βόρεια και νότια, και στην ανατολική Ευρώπη. Έλληνες πολιτικοί, όπως ο Γεώργιος Μαυροκορδάτος, Ιωάννης Κωλέττης, Χαρ. Τρικούπης, γνήσια τέκνα του μεγαλύτερου πολιτικού νου της Ευρώπης, του Γάλλου Μοντεσκιέ, υιοθέτησαν και διέδωσαν, στην “ενδιάμεση περιοχή” της Ευρασίας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη διάκριση των εξουσιών, σε τρεις ανεξάρτητες κρατικές λειτουργίες: Του νομοθετικού, δικαστικού και εκτελεστικού (έστω κι αν νοθεύεται τελευταίως στην Ελλάδα και Τουρκία).
Η Ελλάς μετά το 1821…
Ο εθνικός έλεγχος της ελληνικής Εκκλησίας απέφυγε τη διαφθορά άλλων θρησκευτικών δογμάτων. Η εγκατάλειψη του προφητικού χιλιασμού από τους ορθόδοξους ιερείς διάψευσε την ρωσική προσδοκία για πολλούς λαούς πέραν των Βαλκανίων (Βαλτικής, Ουκρανίας, Αφρικής). Οι αλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις στην Ελλάδα (από το 1844 έως το 1944) κατάφεραν να ματαιώσουν την επαναστατική υμνολογία και εμπέδωσαν το κράτος Δικαίου.
Η Ελλάδα έγινε το 1945 ιδρυτικό κράτος-μέλος των Ηνωμένων Εθνών, το 1949 της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, το 1981 της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Κοινότητας και το 2001 της Ευρωζώνης.
Κανένα άλλο, ολιγάριθμο έθνος δεν πέτυχε τόσα πολλά μέσα σε 200 χρόνια ελευθέρου βίου, που εξασφάλισαν οι αγωνιστές της Μεγάλης Ελληνικής Επανάστασης του 1821.Τους ακολούθησαν αργότερα άλλοι λαοί της «ενδιάμεσης περιοχής» της Ευρασίας (Μακ Κίντερ) στην προσπάθεια για κοινωνική και πολιτιστική αλλαγή.
