Ένα άκρως επίκαιρο κείμενο του John Stuart Mill για τον Τύπο

Ας αντλήσουμε από την ξεχασμένη φιλελεύθερη δυτική παράδοση, ειδικότερα από τον Βρετανό φιλόσοφο John Stuart Mill (1806-1873), που επηρέασε καθοριστικά την πολιτική και οικονομική σκέψη του 19ου αιώνα, αλλά που είναι επίκαιρος και στην εποχή μας, σε εποχή παρακμιακής μεταδημοκρατίας, κατά την οποία οι “ιδεολογίες” χρησιμοποιούνται προσχηματικά και κατά το δοκούν.

Το δικαίωμα της ισηγορίας βρίσκεται στα αζήτητα του σύγχρονου πολιτικού πολιτισμού. Η δε ελευθερία του Τύπου επανέρχεται στα επικίνδυνα αιτήματα-συνθήματα του τοίχου. Ο John Stuart Mill (η “Αυτοβιογραφία” του κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Στοχαστής), γιός του επίσης διεθνώς γνωστού Σκώτου φιλοσόφου, ιστορικού και οικονομολόγου James Mill, θεωρείται ο αποτελεσματικότερος θεωρητικός του φιλελευθερισμού, ο ουσιαστικότερος και βαθύτερος υπερασπιστής της ελευθερίας του λόγου και του Τύπου στον αγγλοσαξονικό κόσμο. Χαρακτηρίζεται ως πατέρας και ως προφήτης του σύγχρονου συνταγματικού φιλελευθερισμού. Υπήρξε γνώστης της Ελληνικής Γραμματείας με την οποία ασχολήθηκε συστηματικά από την παιδική του ηλικία.

Το κείμενο του John Stuart Mill

Ο Jonh Stuart Mill στο ιστορικό του κείμενο γράφει: «Eάν η ανθρωπότητα στο σύνολό της, πλην ενός ατόμου, συμφωνούσε σε μια και μόνον άποψη, η ομονοούσα ανθρωπότητα δεν θα είχε το δικαίωμα να επιβάλλει σιωπή στον διαφωνούντα, όπως εξ΄ ίσου και ο διαφωνών δεν θα είχε το δικαίωμα να επιβάλλει την σιωπή στην διαφωνούσα με αυτόν ανθρωπότητα αν είχε την δύναμη να το επιχειρήσει.

»Ελπίζουμε ότι παρήλθε ο καιρός που ήταν αναγκαία η υπεράσπιση της Ελευθερίας του Τύπου ως μια βασική διασφάλιση απέναντι σε διεφθαρμένη και τυραννική κυβέρνηση. Θεωρούμε ότι δεν χρειάζονται επιχειρήματα για την μη αποδοχή νομοθεσίας ή διοικητικών αποφάσεων, στο όνομα του κοινού συμφέροντος, που θα περιγράφουν απόψεις και θα καθορίζουν ποια τα πιστεύω και ποιες οι επιτρεπτές, να ακούσουμε, απόψεις.

»Αυτή η πλευρά του θέματος έχει συχνά και δοξαστικά μπορώ να πω υποστηριχθεί από άλλους πριν από μένα που δεν χρειάζεται να επιμείνω σε αυτό το κείμενο. Παρά ταύτα ο Αγγλικός νόμος περί Τύπου είναι τόσο δουλοπρεπής μέχρι και σήμερα όπως ήταν και στη εποχή της δυναστείας των TUDORS (1485-1603). Είναι μικρός ο κίνδυνος αυτός ο νόμος να τεθεί σε ισχύ για την αντιμετώπιση πολιτικών συζητήσεων, εκτός της περιπτώσεως κανενός σύντομου πανικού όταν φόβος επανάστασης οδηγεί υπουργούς και δικαστές έξω από την καθώς πρέπει και επιβάλλεται συμπεριφορά.

»Και ομιλώντας επί της αρχής δεν είναι δυνατόν να αποδεχόμεθα ότι, σε χώρες με συνταγματική διακυβέρνηση, μια κυβέρνηση που προκύπτει από λαϊκή εντολή θα επιχειρήσει συχνά να ελέγξει την έκφραση γνώμης εκτός εάν το κάνει ως όργανο μιας καθολικής και ανελαστικής λαϊκής απαίτησης. Μπορούμε να συμπεράνουμε συνεπώς ότι η κυβέρνηση βρίσκεται σε πλήρη ταύτιση με την κοινή γνώμη και σε καμιά περίπτωση δεν διανοείται να ασκήσει εξαναγκασμό εκτός εάν βρίσκεται σε συμφωνία με αυτό που θεωρείται η φωνή της κοινής γνώμης.

Επιβλαβής η άσκηση εξαναγκασμού

»Όμως εγώ αρνούμαι το δικαίωμα της κοινωνίας, του λαού να ασκεί με την δύναμή του εξαναγκασμό, είτε απευθείας είτε μέσω της κυβερνήσεώς του. Η δύναμη αυτή καθ αυτή δεν έχει νομιμοποίηση. Η καλύτερη κυβέρνηση δεν έχει κανένα νομιμοποιητικό περισσότερο από την χειρότερη κυβέρνηση για την χρήση της δύναμης εξαναγκασμού. Είναι επιβλαβής η άσκηση εξαναγκασμού και περισσότερο επιβλαβής όταν επιβάλλεται με την σύμφωνη γνώμη, η εναντίον της γνώμης του λαού.

»Eάν η ανθρωπότητα στο σύνολό της, πλην ενός ατόμου, συμφωνούσε σε μια και μόνον άποψη, η ομονοούσα ανθρωπότητα δεν θα είχε το δικαίωμα να επιβάλλει σιωπή στον διαφωνούντα, όπως εξ΄ ίσου και ο διαφωνών δεν θα είχε το δικαίωμα να επιβάλλει την σιωπή στην διαφωνούσα με αυτόν ανθρωπότητα, αν είχε την δύναμη να το πράξει. Εάν μια γνώμη, μια προσωπική πεποίθηση έστω και άνευ πραγματικής αξίας, εκτός της αξίας που έχει για τον κάτοχό της, θα ήταν μικρό το πρόβλημα αν εμποδίζονταν στην απόλαυσή της.

»Θα ήταν διαφορετικό το ζήτημα αν η αποσιώπηση – απαγόρευση, αφορούσε λίγους η περισσότερους ανθρώπους.  Αλλά η ιδιαίτερη φύση του κακού που συντελείται με την αποσιώπηση της έκφρασης μιας γνώμης είναι το γεγονός ότι έτσι ληστεύεται αυτή καθαυτή η ανθρωπότητα. Ληστεύεται το μέλλον όπως ληστεύεται και η γενιά που υφίσταται την αποσιώπηση. Ληστεύονται οι αρνητές της αποσιωπούμενης άποψης περισσότερο και από τους υποστηρικτές της. Εάν η άποψη είναι αληθινή στερούνται από την ευκαιρία να αντικαταστήσουν το ψεύδος με την αλήθεια. Εάν η άποψη είναι λάθος χάνουν ό,τι είναι τόσο υπέροχο όσο η απόλαυση της καθαρότερης πρόσληψης της αλήθειας που προκύπτει από την αντιπαράθεσή της με το λάθος».