Η διολίσθηση στον “παρασυνταγματισμό”

του Μάκη Ανδρονόπουλου  – 

Τον ιστορικά βεβαρημένο όρο “παρασυνταγματισμός”, που είχε χρησιμοποιηθεί μετεμφυλιακά για να χαρακτηρίσει την συστηματική παραβίαση του Συντάγματος του 1952 στο όνομα της απόκρουσης του εθνικού κινδύνου, επιστράτευσε ο κάτοχος της έδρας Φιλοσοφίας Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου της Γλασκόβης βραβευμένος καθηγητής Αιμίλιος Χριστοδουλίδης στην ομιλία που έκανε την Πέμπτη 15 Φεβρουαρίου σε εκδήλωση του MEGARON PLUS. Τον επιστράτευσε για να αναλύσει το πρωτοφανές φαινόμενο απορρύθμισης των θεμελιωδών αρχών, ρυθμίσεων και διαδικασιών που αποτελούσαν τη συνταγματική βάση της ΕΕ.

Η απορρύθμιση των συνταγματικών αρχών συντελείται στη βάση μιας πιεστικής και συνεχούς κατάστασης ανάγκης, στο πλαίσιο του οικονομικού ανταγωνισμού και της αποτελεσματικότητας, με την παραγωγή οδηγιών, κανονισμών και νόμων που παρακάμπτουν τις βασικές αρχές της ΕΕ. Αυτοί οι κανονισμοί επαναπροσδιορίζουν κρίσιμες δημοκρατικά και κοινωνικά έννοιες με αυθαίρετη χρήση της “αναλογικότητας” από τα ευρωπαϊκά δικαστήρια. Το αποτέλεσμα είναι να υπονομεύονται τα εθνικά συστήματα κοινωνικής προστασίας και ο κοινωνικός συνταγματισμός σε ολόκληρη την ΕΕ.

Ανέφερε δε χαρακτηριστικά δύο περιπτώσεις που συζητήθηκαν πολύ στους ευρωπαϊκούς νομικούς κύκλους. Η πρώτη είναι  της Laval που ανέλαβε να κατασκευάσει σχολεία στην Σουηδία και έφερε Λετονούς εργάτες στο ένα τρίτο του κόστους. Η δεύτερη είναι της Viking που έφερε Εσθονούς εργάτες για κάποιο έργο της στην Φινλανδία. Τα τοπικά συνδικάτα αντέδρασαν, αλλά έχασαν τις σχετικές δίκες. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο θεώρησε πως πρόκειται για παροχή υπηρεσιών που διακινούνται ελεύθερα στην ΕΕ, χρησιμοποιώντας μια «τεχνική αυθαιρεσία», την περιβόητη «αναλογικότητα».

Ο κ. Χριστοδουλίδης εξήγησε πως με αυτόν τον τρόπο, το Δικαστήριο του Λουξεμβούργου, με μια δήθεν ορθολογική στάθμιση των συμφερόντων (Σ.Σ: δηλαδή, αν οι εταιρείες χρησιμοποιούσαν Σουηδούς και Φινλανδούς εργάτες θα «έκλειναν») παρέκαμψαν την εθνική συναλλακτική τάξη των δύο χωρών. Έτσι, με την λογική της “αναγκαιότητας” διαμορφώνεται παράλληλα μια οιονεί συνταγματική τάξη στην υπηρεσία μιας ολοκληρωτικής αγοράς. Η τάξη αυτή καταλύει το Κράτος Δικαίου και συγκροτεί αυτό που αποκαλεί «ευρωπαϊκό παρασυνταγματισμό».

Η ανταγωνιστικότητα έγινε αυταξία

Ο καθηγητής Χριστοδουλίδης επεσήμανε ότι με αυτόν τον τρόπο καταστρατηγούνται βασικές έννοιες του δικαίου και των καταστατικών αρχών της ΕΕ. Ο συνταγματισμός είναι ένα επίτευγμα της νεοτερικότητας και στηρίζεται στην διευκρίνιση του τι είναι συγκυριακό και του τι είναι αναγκαίο.

Εξήγησε ότι ο συνταγματισμός είναι μια διάρθρωση δικαίου που οργανώνει το πεδίο των εννοιών του δικαίου αυτόνομα και έξω από τα αυτονομημένα συστήματα, όπως αυτό της οικονομίας, ή της πολιτικής. Έτσι, η εσωτερική λογική του δικαίου αναφέρεται στην οικονομία και στην πολιτική μέσω εννοιών που είναι δικές του.

Όταν αυτό δεν συμβαίνει, όπως τις τελευταίες δεκαετίες στην ΕΕ, και υιοθετεί έννοιες εκτός της αυτονομίας του δικαίου, οδηγείται σε μεροληψία και στον “παρασυνταγματισμό”. Γιατί, το δίκαιο παύει να ορίζει, να εννοιολογεί με δικά του μέσα και αυτό. Ο Χριστοδουλίδης το όρισε ως «συνταγματικό έλλειμμα». Ο καθηγητής υπενθύμισε ότι οι αρχιτέκτονες της Ευρώπης είχαν υιοθετήσει την έννοια του ανταγωνισμού ως ένα μέσο για την ανάπτυξη, η επιδίωξη της οποίας απέβλεπε στην ενίσχυση των κοινωνικών αγαθών και σκοπών.

Αυτό, όμως, στις ημέρες μας αντιστράφηκε. Η ανταγωνιστικότητα έγινε αυταξία, χωρίς συνείδηση για το κοινωνικό καλό, το οποίο πλέον υπάγεται στην οικονομία, με την υπερεκμετάλλευση της εργασίας. Με άλλα λόγια, η κοινωνική πολιτική έγινε μέσο επίτευξης της ανταγωνιστικότητας.