Η μετά-Covid εποχή πρέπει να είναι πράσινη

Η έκρηξη της πανδημίας βρήκε την ανθρωπότητα ανίκανη να την αντιμετωπίσει. Ένας άγνωστος ιός (Covid-19) εξαπλώθηκε με ταχύτητα σε ολόκληρο τον πλανήτη, ακολουθώντας τους δρόμους επικοινωνίας μίας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Χωρίς τη δυνατότητα ιατρικής αντιμετώπισης του, ως μοναδική άμυνα προέκυψε η εφαρμογή αυστηρών περιοριστικών μέτρων στην κυκλοφορία και στην εκ του σύνεγγυς επικοινωνία των ανθρώπων.

Με τα συστήματα νοσοκομειακής περίθαλψης να λειτουργούν στα όρια των δυνατοτήτων τους και τον αριθμό των θανάτων να εκρήγνυται, οι κυβερνήσεις ακροβατούν μεταξύ μέτρων περιορισμού των δραστηριοτήτων των πολιτών και μέτρων διάσωσης των οικονομιών τους, που πλήττονται από μία πρωτόγνωρη μείωση της ζήτησης προϊόντων και υπηρεσιών.

Η παγκόσμια οικονομία ευρίσκεται πλέον σε μία πρωτόγνωρη υφεσιακή περιδίνηση χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Συγκρίσεις με τις αντίστοιχες του 2008 ή ακόμη του 1929, σχετίζονται με το μέγεθος τους, αλλά όχι και με τα αίτια που τις προκάλεσαν. Οι πρώτες προκλήθηκαν από ανθρώπινες δραστηριότητες, που επέτρεπαν την λήψη διορθωτικών μέτρων, ενώ η παρούσα ύφεση προκαλείται από φυσικά αίτια, η αντιμετώπιση των οποίων αποτελεί προϋπόθεση για την εφαρμογή διορθωτικών πολιτικών.

Αυτό σημαίνει ότι ακόμη και μία ταχεία ανάπτυξη εμβολίων και φαρμάκων, δεν προδικάζει το τέλος της πανδημίας στο άμεσο μέλλον, ούτε το ενδεχόμενο μετάλλαξης του ιού σε μορφές περισσότερο επικίνδυνες και ανθεκτικές και επομένως δεν εγγυόνται την προσδοκώμενη επιστροφή στην πριν από τον COVID-19 κανονικότητα.

Παραμένει το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, κάθε προσπάθεια πρόβλεψης των εξελίξεων υπόκειται στον απρόβλεπτο παράγοντα της δυνατότητας ελέγχου της πανδημίας. Ως εκ τούτου, κάθε προσπάθεια αποτίμησης των αρνητικών επιπτώσεων της πανδημίας στην οικονομία έχει νόημα μόνο ως προς την προετοιμασία και διαμόρφωση σχεδίων ανάκαμψης της, πέραν των άμεσων μέτρων κοινωνικής αλληλεγγύης προς τις σκληρά χειμαζόμενες κοινωνικές ομάδες.

Με την πανδημία να ευρίσκεται σε εξέλιξη, η αναμενόμενη συρρίκνωση της παγκόσμιας οικονομίας το 2020, ενδέχεται να υπερβεί την πρόβλεψη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (OECD) για 6%. Σε αυτή την προοπτική ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO) επισημαίνει το ενδεχόμενο απώλειας 300 εκατομμυρίων θέσεων εργασίας, ενώ 450 εκατομμύρια επιχειρήσεις εκτιμάται ότι θα αντιμετωπίσουν προβλήματα επιβίωσης. Την ίδια περίοδο, η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής εξακολουθεί να διατηρεί τη σημασία της.

Τα ακραία καιρικά φαινόμενα συνέχισαν να αυξάνονται με βραδείς, πλην όμως σταθερούς ρυθμούς και το ίδιο συμβαίνει με τις ανθρωπογενείς εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου. Παρά την μείωση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου που προκλήθηκε από τα περιοριστικά μέτρα και που εκτιμάται ότι θα φθάσει το 7% σε σχέση με το 2019, οι ανθρωπογενείς εκπομπές το 2019 έφθασαν τους 59,1 GtCO2e, με τα ορυκτά καύσιμα να συνεισφέρουν κατά 38,0 GtCO2e, καθιστώντας ανέφικτη την επίτευξη των στόχων συγκράτησης της μέσης αύξησης της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας στον τρέχοντα αιώνα στους 2οC και 1,5oC (Paris 2015), εκτός και αν ληφθούν δραστικές αποφάσεις για τον πράσινο μετασχηματισμό της παγκόσμιας οικονομίας στο άμεσο μέλλον.

Aνθεκτικά σχέδια ανάκαμψης από τον Covid

Το μέγεθος και η ανάγκη αντιμετώπισης της οικονομικής ύφεσης επιβάλλουν την προετοιμασία και υλοποίηση σχεδίων ανάκαμψης σε μία ανθεκτική κλίμακα που θα διαμορφώσει τις υποδομές και την βιομηχανία στις επόμενες δεκαετίες. Ταυτοχρόνως αυτά τα σχέδια παρέχουν την μοναδική ευκαιρία, αν σχεδιασθούν σωστά, να ενσωματώσουν τις προσπάθειες επίτευξης του πράσινου μετασχηματισμού της οικονομίας.

Ανθεκτικά “σχέδια βιώσιμης ανάκαμψης” της οικονομίας, τα οποία θα υλοποιηθούν στο άμεσο μέλλον, εκτιμάται ότι έχουν τη δυναμική να θέσουν σε τροχιά υλοποίησης τις παγκόσμιες προσπάθειες επίτευξης μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου το 2050.
Αυτά τα σχέδια προτείνεται να έχουν ως στόχους την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης των χωρών που θα τα εφαρμόσουν, την διατήρηση και την δημιουργία θέσεων εργασίας και την δημιουργία περισσότερο ανθεκτικών και καθαρών ενεργειακών συστημάτων (IEA – IMF). Για την επίτευξη αυτών των στόχων προτείνεται μία δέσμη πολιτικών που περιλαμβάνει:

• Την υλοποίηση ώριμων επενδυτικών προγραμμάτων για τις υποδομές.
• Την συγκρότηση ενός ισχυρού καταλόγου νέων επενδυτικών προγραμμάτων.
• Την ενίσχυση των βιομηχανιών, σύμφωνα με τις ανάγκες τους.
• Την κινητοποίηση της ιδιωτικής χρηματοδότησης.
• Τέλος, την εκμετάλλευση των ευκαιριών που παρέχονται από την διεθνή συνεργασία (IEA – IMF).

Ευκαιρία το σχέδιο της ΕΕ

Τα μέτρα που προτείνονται θα πρέπει να επιταχύνουν την ανάπτυξη πηγών ηλεκτρικής ενέργειας με χαμηλές-μηδενικές εκπομπές άνθρακα, να ενισχύουν τα μέσα μετακίνησης με χαμηλό αποτύπωμα εκπομπών, να συμβάλλουν στην αύξηση της ενεργειακής αποδοτικότητας των κτιρίων και των συσκευών, να βελτιώνουν την αποδοτικότητα του βιομηχανικού εξοπλισμού και να ενισχύουν την καινοτομία σε κρίσιμους τεχνολογικούς τομείς όπως το Υδρογόνο, η αποθήκευση ενέργειας κ.α. (ΙΕΑ – IMF)

Σε αυτό το πλαίσιο η ΕΕ έχει εκπονήσει και υλοποιεί ένα φιλόδοξο, ανθεκτικό και βιώσιμο σχέδιο ανάκαμψης των οικονομιών των κρατών μελών της για την επόμενη δεκαετία (2021-2030) ύψους 1 τρισ. ευρώ (The EU Green Deal). Αυτό το σχέδιο, από την υλοποίηση του οποίου η χώρα μας καλείται να επωφεληθεί, στοχεύει: Να καταστήσει την ΕΕ κλιματικά ουδέτερη ως προς τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου μέχρι το 2050, να προστατεύσει την ανθρώπινη ζωή και τα φυτά μειώνοντας την μόλυνση, να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να γίνουν παγκόσμιοι πρωταθλητές σε καθαρά προϊόντα-τεχνολογίες και να συνδράμει τις προσπάθειες για μία δίκαιη και συνολική μετάβαση στη νέα εποχή.

Λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος και τους χρονικά δεσμευτικούς περιορισμούς του σχεδίου για την υποβολή προτάσεων από τις χώρες-μέλη, αλλά και κυρίως τη σημασία αυτού του προγράμματος για τη χώρα, αναδύεται η ανάγκη της δομημένης συμμετοχής των μορφών αποκεντρωμένης αυτοδιοίκησης, του ιδιωτικού τομέα και των απλών πολιτών σε αυτή την πανεθνική προσπάθεια.

Μέσα σε ένα πλαίσιο μεταβαλλόμενων γεωπολιτικών συσχετισμών και τεχνικό-οικονομικών εξελίξεων, η χώρα έχει μία μοναδική ευκαιρία να σχεδιάσει ένα καλύτερο αύριο. Αυτή η ευκαιρία δεν πρέπει ούτε να χαθεί, ούτε να υποτιμηθεί. Χωρίς αμφιβολία, μία τέτοια προσπάθεια θα έδινε ένα διαφορετικό νόημα στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την επανάσταση του 1821.