Η υγειονομική προστασία, η “έκτακτη ανάγκη” και τα ατομικά δικαιώματα

Πολλοί φίλοι, εξ αφορμής της πρόσφατης ανάρτησης άρθρου μου για την “χαμένη τιμή της ιατρικής”, με ερωτούν αν και πώς η πολιτικοποίηση των αυταρχικών μέτρων με σκοπό την υγειονομική προστασία από τον κορωνοϊό και τον υποχρεωτικό (εμμέσως, αμέσως ή σταδιακώς) εμβολιασμό θα μπορούσε να αποφευχθεί.

Συνοπτικώς, η απάντηση είναι η εξής: οποιαδήποτε μέτρα “εκτάκτου ανάγκης” είναι αναπόφευκτο να άπτονται, σε μικρότερο η μεγαλύτερο βαθμό, των ατομικών δικαιωμάτων. Οτιδήποτε, όμως, άπτεται της ακεραιότητας των ατομικών δικαιωμάτων καθίσταται αυτοδικαίως πολιτικό. Η ακεραιότητα των ατομικών δικαιωμάτων είναι ο πυρήνας κάθε φιλελεύθερης συνταγματικής τάξης.

Σε αμέσως ανώτερο επίπεδο γενίκευσης: οι θεσμικές προβλέψεις περί “εκτάκτου ανάγκης”, ακόμη και αν ρυθμίζονται συνταγματικώς, υπόκεινται στην –ούτως η άλλως αυθαίρετη– πολιτική εκτίμηση περί του “εκτάκτως αναγκαίου” και της πιθανολογήσεως του κινδύνου που απειλεί δημόσια (ή/και ιδιωτικά) αγαθά. Εκ προοιμίου, επομένως, οι προβλέψεις αυτές κινούνται στα όρια της συνταγματικότητας. Πόσο μάλλον οι τυχόν πράξεις που τις υλοποιούν…

Κατόπιν αυτού ο σε έσχατο βαθμό αρμόδιος να κρίνει το μέγεθος της απειλής των δημοσίων αγαθών, εν ονόματι του οποίου λαμβάνονται τα έκτακτα μέτρα, κυρίως όμως να ελέγξει την πολιτική αξιολόγηση περί συνδρομής όρων “εκτάκτου ανάγκης”, όπως την αξιολογεί πριν απ’ αυτόν η εκάστοτε κυβέρνηση, είναι ο κυρίαρχος λαός. Η τεχνοκρατική εμπειρογνωμοσύνη οφείλει να τίθεται στη διάθεσή του.

Η εμπειρία ας διδάξει

Άλλως, δεν αποτελεί επιστήμη αλλά ύποπτον και διαβλητό αποκρυφισμό! Εξάλλου, τα δικαστήρια νομιμοποιούνται, ασφαλώς, να κρίνουν επιμέρους μέτρα ασφαλείας, τα οποία περιβάλλονται τον τύπο διοικητικής απόφασης. Η όλη όμως εκτίμηση περί συνδρομής συνθηκών “εκτάκτου ανάγκης”, με την επίκληση της οποίας και λαμβάνονται τα μέτρα που ενδεχομένως θίγουν ατομικά δικαιώματα, είναι αμιγώς πολιτική.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η υγειονομική συγκυρία, υπό την οποίαν εδώ και ενάμισυ έτος διατελούμε, έχει θέσει σε δοκιμασία τη συνταγματική τάξη. Μαζί με αυτήν δοκιμάζεται, βεβαίως, και η συνταγματική ευαισθησία, αλλά και η καθ’ όλου ευθυκρισία της κυβέρνησης στην οποίαν έλαχε να διαχειριστεί πολιτικώς και διοικητικώς την ιδιόμορφη υγειονομική κρίση.

Δεν πρέπει, όμως, να παραβλέπεται ότι η ελληνική Πολιτεία και η κοινωνία της τυγχάνει επί δεκαετία να πορεύεται υπό καθεστώς επαχθέστατων οικονομικών ρυθμίσεων οριακής (τουλάχιστον) συνταγματικής νομιμότητας. Μάλιστα, έγκυροι συνταγματολόγοι ομιλούν περί «κατ’ εξακολούθησιν συνταγματικής εκτροπής»! Επομένως, η εμπειρία μιας δεκαετίας βαραίνει ιδιαιτέρως στους ώμους του ελληνικού λαού. Ας ελπίσουμε, πάντως, ότι βαραίνει και διδακτικώς.

Η ειδικότερη, όμως, υγειονομική συγκυρία που βιώνουμε καλόν είναι να μας προδιαθέτει καταλλήλως και δια το μέλλον. Το μέλλον πιθανόν επιφυλάσσει ποικίλες σκληρότερες δοκιμασίες, όχι μόνον εξ αφορμής επιδημιακών υγειονομικών επιπλοκών αλλά και εκ λόγων που θα αφορούν την διαχείριση δημοσίων πόρων όπως π.χ. το νερό, ή άλλα προβλήματα περιβαλλοντικής ασφάλειας. Επί πλέον, η ανισοκατανομή εισοδημάτων είναι πολύ πιθανόν να οδηγήσει, αργά η γρήγορα, σε συγκεκαλυμμένα καθεστώτα διαχείρισης “εκτάκτων αναγκών”. Ο «κυρίαρχος λαός» ας είναι προετοιμασμένος…