Κοινοβουλευτισμός και ιδιοποίηση του κράτους

Στην εποχή της μεταπολίτευσης γιγαντώθηκε η ιδιοποίηση και η αποδόμηση του κράτους, μέσω της διαφθοράς. Κι όχι μόνο αυτό. Πολιτικοί, με την κάλυψη συνταγματολόγων, θεσμοθέτησαν άθλιες ρυθμίσεις για να αποτρέψουν τη δυνατότητα ελέγχου και κολασμού της διαπλοκής και διαφθοράς, εκ μέρους στελεχών του πολιτικού συστήματος. Οι συστημικοί διανοούμενοι νομιμοποιούσαν ιδεολογικά όλη αυτή την κατάσταση, ενοχοποιώντας παράλληλα την κοινωνία για ότι διέπραττε η πολιτική τάξη.

Η δεξιά μας έλεγε παλαιότερα ότι είμαστε εξαρτημένοι από τη δύση, επειδή μας απελευθέρωσε και ως εκ τούτου θα πρέπει να τής είμαστε υπόχρεοι. Ήρθαν μετά οι νεοαριστεροί να μας πουν ότι είμαστε και ιδεολογικά υπόχρεοι στη δύση, διότι μας δίδαξε τον Διαφωτισμό. Την κατήχηση αυτή την ακούσαμε και από τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα, όταν ήταν πρωθυπουργός.

Η πραγματικότητα είναι ότι δαιμονοποιείται η νηφάλια σκέψη, το αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι το ανήκειν της Ελλάδας συνέχεται με τις γεωπολιτικές συνθήκες και με την επιδίωξη των συμφερόντων της σε ένα περιβάλλον που καθορίζεται από σχέσεις δύναμης. Στην Ελλάδα, όχι μόνο δεν διεξάγεται ουσιαστικό διάλογος, αλλά αν πεις κάτι διαφορετικό, κάτι που δεν είναι μέσα στις προδιαγραφές των νομέων της εξουσίας, θα σε ταξινομήσουν και θα προσπαθήσουν να σε περιθωριοποιήσουν.

Δημοκρατία και ελευθερία

Ας μην ξεχνάμε ότι η δημοκρατία ορίζεται από το σκοπό της. Αποβλέπει στην απόλαυση από τον πολίτη της καθολικής ελευθερίας, της ατομικής, της κοινωνικής και της πολιτικής. Το πολιτικό σύστημα της δημοκρατίας έρχεται να εμπραγματώσει την καθολική ελευθερία. Αυτό προϋποθέτει ότι το σώμα των πολιτών διάγει βίον αυτονομίας παντού: στην προσωπική, στην κοινωνική-οικονομική και πολιτική του ζωή.

Η πολιτική ελευθερία επομένως προϋποθέτει ο πολίτης να έχει ενδυθεί το σύνολο του πολιτικού συστήματος. Διότι για να είναι ο πολίτης ελεύθερος πρέπει να μην άρχεται υπό μηδενός, όπως θα μας έλεγε ο Αριστοτέλης. Στην αντιπροσώπευση, η κοινωνία παίρνει από τον κάθε πρωθυπουργό ή πρόεδρο και την κάθε Βουλή την ιδιότητα του εντολέα και την κάνει δική της. Και τους αφήνει μόνο την ιδιότητα του εντολοδόχου.

Ερήμην της κοινωνίας

Πρέπει να υπάρχει η θεσμική δυνατότητα η κοινωνία να μπορεί να εκφράζει τη βούλησή της. Στην εκλόγιμη μοναρχία, το πολίτευμα το κατέχει δίκην ιδιοκτησίας το κράτος και εντολέας και εντολοδόχος είναι αυτός που είναι διαπιστευμένος να κυβερνάει. Αυτό σημαίνει, όπως ξέρουμε, ότι η κοινωνία θα διαιτητεύσει με την ψήφο της μεταξύ αυτών που όρισαν οι μηχανισμοί ως υποψηφίους. Θα πει θέλω τον τάδε πρωθυπουργό και εκείνος θα κυβερνάει για τέσσερα χρόνια, όπως του αρέσει κι ας χτυπιέται η κοινωνία εναντίον των αποφάσεών του.

Ούτε το κοινοβούλιο εκφράζει υποχρεωτικά την κοινωνία. Τι λέει το Σύνταγμα; Ο βουλευτής πολιτεύεται σύμφωνα με την συνείδησή του, ίσως και σύμφωνα με τα συμφέροντά του, όχι σύμφωνα με την βούληση όσων τον ψήφισαν. Και εντέλει τι κάνει ο βουλευτής; Εκχωρεί την ψήφο του στη βούληση του αρχηγού του κόμματός του, προκειμένου να μακροημερεύσει στην πολιτική.

Αν ο βουλευτής εκπροσωπούσε τους ψηφοφόρους του θα έπρεπε να πηγαίνει να τους δίνει λογαριασμό και οι ψηφοφόροι να του δίνουν εντολές. Αυτός που παίρνει εντολές δεν μπορεί να αποφασίζει εκείνος τι θέλει ο ψηφοφόρος. Αν η κοινωνία ερωτάτο, θα είχαμε άραγε το ίδιο μείγμα πολιτικής; Στο σημερινό πολιτικό σύστημα η δημοκρατία ταυτίζεται με το πρόσωπο του πρωθυπουργού, ο οποίος είναι και κυβερνήτης και νομοθέτης και εντολέας και εντολοδόχος των δανειστών από το 2010.

Ανάγκη για αντιπροσωπευτική δημοκρατία

Ο Αριστοτέλης λέει ότι ο Σόλωνας το πρώτο που έκανε ήταν η σεισάχθεια. Διέγραψε τα χρέη των αναξιοπαθούντων για να επανέλθουν στην πόλη, ως παραγωγικοί συντελεστές και ως πολίτες, έτσι ώστε να αισθανθούν ελεύθεροι και να αγαπήσουν τον τόπο τους. Το επόμενο που έκανε, και αποσιωπάται σήμερα, είναι ότι δημιούργησε το αντιπροσωπευτικό σύστημα, προκειμένου να μην κυβερνάνε οι τότε “αγορές”. Ο Σόλωνας θεσμοθέτησε την κοινωνία σε σώμα, σε δήμο, ώστε, μέσα από τη διαδικασία της διαβούλευσης, να αποφασίζει.

Ποιες αρμοδιότητες είχε ο δήμος; Να εκλέγει, να ανακαλεί, να ελέγχει, να καταλογίζει ευθύνες και να καθορίζει το πλαίσιο των πολιτικών που θα ακολουθήσει ο πολιτικός που θα του ανατεθεί η εντολή. Δεν υπάρχει τίποτε από αυτά σήμερα. Όταν καθιερώθηκε η δημοκρατία, ο δήμος κατάργησε τη διάκριση εντολέα-εντολοδόχου και ανέλαβε το σύνολο της πολιτικής αρμοδιότητας.

Βρισκόμαστε μακριά από τον χρόνο της δημοκρατίας. Κανείς δεν την θέλει, αλλά ούτε και αντιλαμβάνεται ποιο είναι το διακύβευμα της. Αρκεί, όμως να συνειδητοποιήσουμε ότι για να μεταβούν οι κοινωνίες στο μέλλον και να αλλάξει το μείγμα των πολιτικών υπέρ τους, αρκεί το σύστημα να γίνει κατ’ ελάχιστον αντιπροσωπευτικό. Αυτό θα μπορούσαμε να το κάνουμε στο μέλλον μέσω της τεχνολογίας, χωρίς να χρειαστεί καν ο πολίτης να μετακινηθεί από το σπίτι ή την εργασία του.