Ο Καποδίστριας, ο Μπολιβάρ και η απεξάρτηση από τις αγγλικές υποθήκες

Ο Γεώργιος Τερτσέτης, γνωστός από την ηρωική στάση του στη δίκη του Κολοκοτρώνη, μεγάλη επίσης μορφή της Επτανήσου και της Εθνικής Αναγέννησης, μας παραθέτει μια πολύ ενδιαφέρουσα σχετική μαρτυρία για τον Ιωάννη Καποδίστρια:

«Ο Κυβερνήτης προσεκάλεσε διάφορους γερουσιαστές μέσα Ιουλίου του 1831 δια να τους παρακινήσει να φέρουν εις τέλος μερικά νομοσχέδια, τα οποία τους είχε υποβάλλει, μεταξύ των οποίων ήταν και το περί διανομής γης. Εκρατούσε εις το χέρι μίαν εφημερίδα ξένην και μας είπε: “ Ένα άρθρον περί Βολιβάρ μου έδωκε αιτίαν να σας κράξω. Οκνεύετε εις το νομοσχέδιον περί διανομής της γης, διότι δεν θέλετε την διανομήν, όπως την έχω, διότι δεν αγαπάτε την ισότητα.

Θέλετε η διανομή να κατεβαίνει από τους μεγάλους εις τους μικρούς ενώ το σχέδιο μου αποβλέπει τώρα τους μικρούς. Θα έλθει και η δική σας αράδα. Ενεργείτε, ενεργείτε, ενεργείτε όσο είμαι ακόμα ζωντανός. Ημπορεί να έλθετε μίαν ημέραν και να με βρείτε κρύο κουφάρι. Θα έλθει άλλος με τον οποίον δεν θα έχετε την ευκολίαν να εξηγείσθε καθώς με εμένα». (Τερτσέτης στην “Απολογία για τον Καποδίστρια”. Μνημεία της Ελληνικής Ιστορίας, Τόμος Τέταρτος, Τεύχος 1, Σελ. 294,5. Γ. Σκλαβούνος: Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2011).

Επισημαίνω ότι η πρόσκληση του Καποδίστρια στους Γερουσιαστές για το θέμα της διανομής των Εθνικών γαιών γίνεται Ιούλιο του 1831. Συνάντηση στην οποία ο Καποδίστριας προλέγει και προβλέπει τον θάνατό του.

Ο Καποδίστριας και η διανομή εθνικών γαιών

Αν τα όρια του Ελληνικού κράτους αποτέλεσαν την καίρια αιτία της πρώτης μεγάλης σύγκρουσης του Καποδίστρια, με τις ευρωπαϊκές δυνάμεις, τις δυνάμεις προστάτες της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και κυρίως την Αγγλία, το δικαίωμα των αγωνιστών στη γη που απελευθέρωσαν, η διανομή των εθνικών γαιών στους ακτήμονες, το δικαίωμα ψήφου των ακτημόνων, η άρση των αγγλικών υποθηκών από τις εθνικές γαίες υπήρξε η αιτία της δεύτερης μεγάλης σύγκρουσης του Καποδίστρια τόσο με τους δανειστές, τους προστάτες της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας όσο και τους ντόπιους γαιοκτήμονες και συμμάχους τους.

Σε αυτή τη σύγκρουση αντίπαλος εμφανίζεται πρωτίστως η εσωτερική αντιπολίτευση. Είναι αυτό-αποκληθέντες “Συνταγματικοί”. Στην πραγματικότητα κύριος αντίπαλος είναι η Βρετανία, όπως θα δούμε στην συνέχεια.

Η πρώτη ανοιχτή ρήξη μεταξύ Καποδίστρια και του Πανελληνίου καταγράφεται το 1828 και τις αρχές του 1829, σε ένα σοβαρό θέμα σεβασμού της ισονομίας των πολιτών και του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος ψήφου. Στις 30/12/1828 το Πανελλήνιο εισηγείται στον (αυταρχικό, εκπρόσωπο της πεφωτισμένης Δεσποτείας, και τύραννο) Κυβερνήτη σχέδιο εκλογικού νόμου που στερούσε το δικαίωμα ψήφου στους ακτήμονες και τους “ετερόχθονες”!

Ο Καποδίστριας απορρίπτει με αγανάκτηση το σχέδιο νόμου που στερούσε υφιστάμενο, νομικά κατοχυρωμένο, δικαίωμα. Ο Καποδίστριας ανέλαβε την ευθύνη να δημοσιεύσει τον νέο εκλογικό νόμο χωρίς να αφαιρεί τα δικαιώματα των ακτημόνων και ετεροχθόνων, με την δέσμευση να θέσει το διάταγμα προς έγκριση στην επερχόμενη Εθνική Συνέλευση. Ο “δημοκράτης και συνταγματικός” Γραμματέας της Επικράτειας, Σπ. Τρικούπης, αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα και παραιτήθηκε. Η παραίτηση του δεν έγινε αμέσως δεκτή. Όμως ο Σπ. Τρικούπης είχε πάρει το δρόμο του. (Πηγή: Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδοτική Αθηνών, Τόμος ΙΒ, σελίδα 524).

Βέβαια, ο Καποδίστριας δεν αρνήθηκε την πρόταση του Πανελληνίου ούτε προσωπικά ούτε αυθαίρετα. Έθεσε το θέμα σε θεσμικό διάλογο και έρευνα συνταγματικότητας. Δύο σημαντικές και αποκαλυπτικές επιστολές του προς την Γερουσία η πρώτη με ημερομηνία 4/2/1830 και η δεύτερη με ημερομηνία 14/2/1830 αφ’ ενός καλούν την Γερουσία να ερευνήσει το θέμα στην ελληνική συνταγματική τάξη και παράδοση, να εκφράσει την γνώμη της, αλλά και την πληροφορεί ότι ο ίδιος ασχολήθηκε με το θέμα.

Οι επιστολές Καποδίστρια προς Πανελλήνιον

Στην από 4/2/1830 επιτολή μεταξύ άλλων γράφει: «Ο ακρογωνιαίος λίθος παντός κοινωνικού οικοδομήματος κείται εν τω εσαεί ορισμώ του δικαιώματος εκείνου των πολιτών όπερ ονομάζομεν δικαίωμα ψήφου. Πρέπει άρα να ίδωμεν πως ορίζεται το δικαίωμα τούτο εν ταις συντάγμασι του Άστρους, της Επιδαύρου, και της Τροιζήνος. Δεύτερον πρόκειται να εύρωμεν εν τοις αυτοίς νόμοις επί τίσιν όροις και διατυπώσεσιν χαρίζει το δικαίωμα τούτο είς τε τους μη αυτόχθονας Έλληνας και εις τους ξένους. Και τέλος ερευνητέον εάν τα συντάγματα προσδιορίζωσι κατά ποίον τρόπον οι το δικαίωμα του ψηφοφορείν έχοντες πολίται θέλουσι το διενεργήση…»

Στην από 14/2/1830 επιστολή παραθέτει: «Ασχοληθέντες και ημείς οι ίδιοι περί το έργον τούτο, καθώς σας παραγγέλλομεν, επείσθημεν ότι τα συντάγματα του Άστρους της Επιδαύρου και της Τροιζήνος δίδοντα το δικαίωμα της ψήφου εις τους πολίτας, όσοι οφείλουν να το ενεργήσουν, δεν προαπαιτούν παρ’ αυτών ουδεμίαν ιδιοκτησίαν. Αν αναδράμωμεν δια του νοός εις τους καιρούς, καθούς το έθνος αυθορμήτως και ομοφώνως ηγωνίζετο ν’απολάβει τα άπειρα αγαθά, τα από νομιμον κυβέρνησιν εκπηγάζοντα, θέλομεν ίδει, ότι οι αντιπρόσωποι αυτού δεν ηδύναντο τότε να θεμελιώσουν την ενέργειαν του δικαιώματος της ψήφου επί της βάσεως της ιδιοκτησίας, διότι τοιουτοτρόπως ήθελον αποστερήσει του δικαιώματος τούτου το μέγα μέρος των πολιτών.

»Ο λαός, όστις λαβών τα όπλα εμάχετο και έχεε το αίμα του επ’ ελπίδι να ελευθερωθεί, εδύνατο ποτέ ν’ αφαιρεθεί την ελπίδα ταύτην δια των πληρεξουσίων του, εξαιρών εαυτό

εκουσίως του περί εκλογής νόμου; Τούτο είναι πάντη απίθανον. Όθεν οι νομοθέται εχρεώστουν έκτοτε να δώσουν εις αυτόν το της ψήφου δικαίωμα, χωρίς να προαπαιτήσουν ιδιοκτησίαν. Αλλά την σήμερον άλλως πως έχουσι τα πράγματα. Και τω όντι, ασχολούμενοι περί τον θεμελιώδη νόμον δι’ ού θέλει προσδιορισθεί το δημόσιον δίκαιον των Ελλήνων, ημπορούμεν ποτέ να μην λάβωμεν υπ’ οψιν την κατάστασιν, εις την οποίαν ευρίσκεται ήδη το μέγα μέρος των πολιτών; ημπορούμεν μην αναλογισθώμεν παντάπασιν την ιδιοκτησίαν, ή πρέπει τάχα να την λάβωμεν ως βασιν; Αν το πρώτον, θέλομεν διαπιστεύσει την τύχην της πατρίδος εις το πλήθος των θητών. Αν το δεύτερον, θέλομεν την διαπιστεύσει εις τας χείρας τινών ολίγων τινών ατόμων, εξ ών σύγκειται ήδη η τάξις των ιδιοκτημόνων.

»Τούτου ή εκείνου δοθέντος το έθνος αντί να απολαύσει των αγαθών τα οποία ηλπιζεν από τας πολυχρονίους συμφοράς του και τας πολυαιμάτους θυσίας του, θέλει καταδικαστεί επί μακρόν ως εις ανήλικος παιδός κατάστασιν, και ούτω θέλουν καταντήσει εις παραλυσίαν όλα τα μέσα όσα η θεια πρόνοια έδωσε εις αυτό, δια να επιταχύνει την κοινωνικήν και πολιτικήν του επανόρθωσιν»…

H στόχευση του Καποδίστρια στους εμπόρους

Η στροφή του Καποδίστρια στους Έλληνες εμπόρους του εξωτερικού για την αγορά γης στην Ελλάδα είχε διπλή στόχευση. Την απελευθέρωση της Ελλάδος από τα αγγλικά δάνεια, την εξόφληση των δανείων, την άρση των υποθηκών και την ανασυγκρότηση της αγροτικής κοινωνίας και οικονομίας. Την πιεστικότατη ανάγκη για το δάνειο, το δάνειο ως ζήτημα ζωής και θανάτου και την σκοπούμενη από τον Καποδίστρια χρησιμοποίηση του την αποτυπώνει ο ίδιος στην αλληλογραφία του κυρίως με τον Ευνάρδο.

Στην επιστολή του τις 22 Αυγούστου 1829 ο Καποδίστριας γράφει στον Ευνάρδο μεταξύ άλλων: «Την εγγύηση των δυνάμεων δια το νέον δάνειον εζήτησα, ίνα αποχωρήσω ολοσχερώς τούτο (το νέο δάνειο) από τα παλαιά χρέη. Αφ’ ότου δε το νέον δάνειον συμφωνηθεί υπό την βασιλικήν πίστιν εκείνων, τότε δύναται η Ελληνική κυβέρνησις να διαπραγματευθεί επί βάσει επιεική μετά των 40 φερόντων τα γραμμάτια των δανείων του 1824 και 1825, συμβιβασμόν τίνα δίκαιον και ευεκτέλεστον παρά της Ελλάδος»…

Η χώρα μας και μετά τα 200 χρόνια από την απελευθέρωσή της παραμένει αποικία χρέους. Για την έξοδό της από αυτό το καθεστώς δεν αρκούν μόνον οι εκλογές..