Οι απολίτικοι είναι υπέρ της πολιτικής που τους επιβάλλεται

Ο απολιτικισμός ορίζεται συνήθως ως “έλλειψη εμπλοκής ή συμμετοχής στην πολιτική” ή “αποστροφή προς την πολιτική ή τις πολιτικές υποθέσεις”. H στάση πολιτικής απεμπλοκής είναι αποτέλεσμα τόσο της πολιτικής κουλτούρας, όσο και των πολιτικών συστημάτων. Η πολιτική ουδετερότητα συνήθως δικαιολογείται ως προσπάθεια “διατήρησης της ειρήνης” ή “θεραπείας της πολιτικής πόλωσης”. Ωστόσο, αυτή η ουδέτερη προσέγγιση της πολιτικής δεν αποτελεί λύση για τα ζωτικά κοινωνικοπολιτικά ζητήματα.  Ουσιαστικά οι απολίτικοι εγκρίνουν σιωπηρά την τρέχουσα πολιτική δομή.

Όπως σημείωνε ο μεγάλος Γερμανός συγγραφέας και φιλόσοφος Bertolt Brecht (1898 – 1956), «αυτοί που είναι εναντίον της πολιτικής, είναι υπέρ της πολιτικής που τους επιβάλλεται». Με άλλα λόγια, όταν οι πολίτες υιοθετούν μια απολιτική στάση, επιλέγουν να παραιτηθούν από τις ευθύνες τους ή επιδεικνύουν αδιαφορία για τα πολιτικά ζητήματα, συμβάλλουν άθελά τους στη διαιώνιση κοινωνικής αδικίας, καταπίεσης και εδραίωσης μιας αμφίβολης πολιτικής ελίτ ή ευνοιοκρατίας.

Σημειωτέον, ότι η αδιαφορία για την πολιτική, που συχνά εκδηλώνεται με την πράξη της αποχής είναι ακριβώς το αντίθετο της ενεργού αντιπολίτευσης. Αντίθετα, ο απολιτισμός και η αποχή προάγουν το ανεξέλεγκτο και αυθαίρετο στοιχείο της πολιτικής εξουσίας. Όποιος είναι ουδέτερος σε καταστάσεις αδικίας, έχει επιλέξει εξ αρχής την πλευρά του καταπιεστή. Το να επιλέγει κανείς ενεργητικά να κάθεται στο περιθώριο σε κοινωνίες που βρίθουν αδικίας, αποτελεί ένα είδος προνομιακού εφησυχασμού. Μόνο αυτοί που δεν έχουν βιώσει εντατικά την οδυνηρή πραγματικότητα της αδικίας, είναι δυνατό να την αγνοούν.

Υπάρχουν πολλοί που, λόγω της φυλής τους, του φύλου τους, ή της οικονομικής τους κατάστασης, δεν έχουν ακόμη βιώσει την βαναυσότητα της αδικίας και επομένως αισθάνονται ελάχιστη ανάγκη να ασχοληθούν με τα κοινά. Εξ’ ου λοιπόν, ανεξάρτητα από το αν επηρεάζεται κανείς άμεσα ή έμμεσα από συστημικά ζητήματα, έχει το καθήκον να ταχθεί ενεργά υπέρ μιας δίκαιης και ισότιμης κοινωνίας μέσω της πολιτικής δέσμευσης.

Στην πραγματικότητα, είναι αδύνατο να είναι κανείς εντελώς απολίτικος, επειδή η πολιτική είναι μέρος της καθημερινής ζωής. Η πολιτική επηρεάζει τα πάντα – τη ζωή της οικογένειάς, των παιδιών και την εκπαίδευσή. Ακόμη και οι συνηθισμένες αποφάσεις, όπως το πού θα ψωνίσουμε και τι θα αγοράσουμε στο παντοπωλείο, είναι πολιτικές αποφάσεις. Οι κυβερνήσεις υπαγορεύουν τον τρόπο με τον οποίο καλλιεργούνται, αποθηκεύονται, διανέμονται και διατίθενται τα τρόφιμα. Έτσι, με κάθε κουτί δημητριακών και κουτί γάλακτος που αγοράζουμε, παίρνουμε θέση για τις κυβερνητικές πολιτικές, είτε το γνωρίζουμε είτε όχι.

Παρά το γεγονός ότι αυτές οι καθημερινές επιλογές μπορεί να μη φαίνονται σημαντικές, αποτελούν μέρος ενός μεγαλύτερου συστήματος. Ενώ υποκρινόμαστε ότι η πολιτική είναι μια δραστηριότητα που επιλέγουμε, η αλήθεια είναι ότι ζούμε σε μια πολιτική κοινωνία και λαμβάνουμε καθημερινά πολιτικές αποφάσεις. Βάσει ποικίλων εκλογικών ερευνών προκύπτει ότι ένα μεγάλο μέρος των μη εγγεγραμμένων ψηφοφόρων στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες ανάγεται στην “αδιαφορία για τις εκλογές” ή την “μη ενασχόληση με την πολιτική”.

Δημοκρατία και συμμετοχή

Υπάρχουν πολλές συνέπειες αυτής της ευρέως διαδεδομένης πολιτικής απάθειας. Μια υγιής δημοκρατία εξαρτάται από τη συμμετοχή των πολιτών. Μέσω των δικών μας φωνών, ελέγχονται αυτοί που βρίσκονται στην εξουσία. Χωρίς αυτή την ισορροπία, οι δημοκρατικές κυβερνήσεις μπορούν να εξελιχθούν σε αυταρχικές δικτατορίες, θέτοντας σε κίνδυνο την ελευθερία και τα δικαιώματα των πολιτών. Η πολιτική δέσμευση ξεκινά με την ενδυνάμωση της πεποίθησης ότι η ψήφος έχει σημασία και ότι η πολιτική διαδικασία έχει σχέση με τη ζωή των πολιτών. Αν και η αυξημένη συμμετοχή σε ατομικό επίπεδο αποτελεί μέρος της λύσης, απαιτείται επίσης σε πολλές περιπτώσεις διαρθρωτική αλλαγή του συστήματος ψηφοφορίας.

Αμέτρητες κοινωνικές ομάδες, ειδικά αυτές που έχουν στερηθεί ιστορικά τα δικαιώματα τους, αγωνίστηκαν σκληρά για να ακουστεί η φωνή τους παρά τις προκλήσεις. Η ισότιμη πρόσβαση στην ψηφοφορία διαφέρει δραματικά από κράτος σε κράτος. Για παράδειγμα, εκεί που υπάρχουν περιορισμοί στην ψηφοφορία λόγω αποστάσεων, η απουσία της ψήφου δια αλληλογραφίας υπάρχει εκτεταμένη στέρηση του εκλογικού δικαιώματος, ιδίως αναφορικά με ομάδες χαμηλού εισοδήματος. Νομικοί περιορισμοί όχι μόνο αποθαρρύνουν, αλλά σε πολλές περιπτώσεις αποτρέπουν την ψήφο.

Είναι δύσκολο να διατηρήσει κανείς την προσήλωσή του σε πολιτικές αξίες και να πιέσει για το σωστό ή το καλύτερο για την κοινότητά σου όταν, παρά τις προσπάθειές σου, τίποτα δεν φαίνεται να αλλάζει”. Η ενεργή συμμετοχή στην πολιτική, η συστηματική εκπαίδευση και ενημέρωση του πολίτη για τα τεκταινόμενα στη χώρα τους αλλά και στον κόσμο, ο διάλογος με την οικογένεια, τους φίλους και τους γείτονες για τα ζωτικά θέματα της κοινότητας συνιστούν ειδικά σήμερα αυθεντικό πολιτικό δικαίωμα και καθήκον που συνδέεται με την υποστήριξη των πεποιθήσεων και σκοπών με τους οποίους τάσσεται ο καθένας.

Η πολιτική συμμετοχή ξεκινά με τον εντοπισμό εκείνων των πτυχών του κοινού βίου οι οποίες αναζωπυρώνουν το πάθος μας. Είτε πρόκειται για την εκπαιδευτική πολιτική, τα ανθρώπινα δικαιώματα, την κλιματική αλλαγή ή την εκπροσώπηση της νεολαίας, πρέπει να βρούμε ένα θέμα που μας συγκινεί και μας γοητεύει. Κανείς δεν μας διδάσκει να γίνουμε ακτιβιστές (μόνο ίσως κάποιες ΜΚΟ), αλλά η εκμάθηση της δεξιότητας πολιτικής δράσης είναι ένα απαραίτητο ταξίδι. Η πολιτική εμπλοκή μπορεί να είναι τόσο απλή όσο η εγγραφή στον εκλογικό κατάλογο, η παρακολούθηση πολιτικών ηγετών και ακτιβιστών στο Instagram και η παρακολούθηση αξιόπιστων πηγών ειδήσεων. Ένας καλύτερος κόσμος είναι εφικτός, αν παραμείνουμε πολιτικά δεσμευμένοι και κρατήσουμε τις κυβερνήσεις μας υπόλογες.