Οι Jacqueries και η Αριστερά – Με αφορμή το Παλαιστινιακό

Jacqueries ονομάζονται οι τυφλές εξεγέρσεις. Συμβαίναν συνήθως στην ύπαιθρο όταν η πείνα και η εξαθλίωση δεν άφηναν κανένα περιθώριο ελπίδας. Ήταν τυφλές και κατ’ επέκταση βίαιες, άγριες με την απόλυτη έννοια του όρου. Οι πεινασμένοι έμπαιναν στους πύργους και στα ανάκτορα των πλουσίων και, οπωσδήποτε, δεν φέρονταν καθόλου ευγενικά σε όσους έβρισκαν εκεί. Τα κεφάλια των τελευταίων περιφέρονταν θριαμβευτικά πάνω σε δικράνια ή σε πασσάλους. Μια που η “δικαιωματική” εποχή μας απαιτεί ιδιαίτερη μνεία γι’ αυτό, ναι, οι γυναίκες βιάζονταν πριν θανατωθούν: μετά τις πέταγαν στην φωτιά που κατέκαιγε ολόκληρο το υποστατικό.

Η Αριστερά ήταν ανέκαθεν, εξ ορισμού. υπέρ των εξεγέρσεων των φτωχών και των πεινασμένων. Στην εργογραφία της, όμως, συναντούμε μεγάλους δισταγμούς και επιφυλάξεις ως προς τις Jacqueries. Τις τοποθετούσαν στις άναρχες, χωρίς προοπτική εξεγέρσεις και τις  έψεγαν ως χωρίς στόχο, χωρίς νόημα και αποτέλεσμα. Δεν ήταν άδικη διαπίστωση. Πλην όμως η εποχή των Jacqueries, μόνο αυτό μπορούσε να δώσει.

Οι πεινασμένοι φτωχοδιάβολοι είχαν συνήθως μπροστάρη τους ένας μοναχό ή έναν παπά –αληθινό ή ψεύτικο ελάχιστη σημασία είχε– ώστε οι φοβερές πράξεις τους να ενταχθούν στο πλαίσιο της Θείας δίκης, της φωτιάς που επιπίπτει και κατακαίει τους αμαρτωλούς και τους αδίκους. Οι προθέσεις τους, ως εκ τούτου, βρίσκονταν έξω και μακριά από οτιδήποτε θα μπορούσε να ονομαστεί “αριστερό” στις μέρες μας.

Ας μεταφερθούμε όμως σε άλλες εποχές. Μετά την Γαλλική Επανάσταση η αστική τάξη έδωσε τις δικές της έννοιες και όρους στην κοινωνία και στην πολιτική, όπως και φυσικά στις έννοιες της αριστεράς και της επανάστασης. Ήταν απλό: μια καθώς πρέπει επανάσταση όφειλε να μοιάζει με την γαλλική αντίστοιχη. Τα τυχόν διαφορετικά δεν συμπεριλαμβάνονταν στο όρο.

Μετά ήρθε ο αποικισμός

Στο πρώτο μισό του δέκατου ένατου αιώνα αυτό λειτούργησε. Η Ελληνική Επανάσταση ή οι αντίστοιχες της Λατινικής Αμερικής μεταβαπτίστηκαν, ή μάλλον “μεταπλάστηκαν” σε αστικές για να γίνουν κατανοητές στην “Δύση”. Το 1830 ή το 1848 δεν χρειάζονταν πρόσθετες επεξηγήσεις, το 1870 είχε τα προβλήματά του, αλλά οπωσδήποτε ανήκε στα αναγνωρίσιμα είδη εξέγερσης.

Μετά ήρθε ο αποικισμός, εδώ τα πράγματα μπερδεύτηκαν. Η εξέγερση του 1857 στην Ινδία, αποδόθηκε ως Mutiny (ανταρσία). Από τον στρατό ξεκίνησε, εύκολα όμως ξεχώριζε η αντιπάθεια των Ινδών για τους αποικιοκράτες. Η τότε Αριστερά αποδέχθηκε τον ειδικό όρο και δεν υπήρξε κανένα κίνημα συμπαράστασης στους Ινδούς που κατασφάγηκαν από τον βρετανικό στρατό. Με την μεγάλη αποικιοκρατική εξόρμηση, μετά το 1873, τα πράγματα έγιναν πιο περίπλοκα.

Οι βασιλείς των Ζουλού δεν συμμερίζονταν τους κανόνες της ευρωπαϊκής συμπεριφοράς. Σκότωναν ιδιοχείρως τους εχθρούς τους και δη τους υποδουλωμένους Μπαντού. Αντιστάθηκαν, όμως στον βρετανικό αποικισμό και τον νίκησαν πρόσκαιρα στα 1879. Οι τότε αριστεροί σοσιαλιστές διχάστηκαν: με τους “αγρίους” να ταχθούν, ή με τους αποικιοκράτες; Στο όνομα του “πολιτισμού” επέλεξαν ομοθυμαδόν τους δεύτερους.

Οι ισλαμιστές και οι άλλοι

Έπειτα ήρθαν οι ισλαμιστές. Ο Μαχντί στο Σουδάν επικεφαλής των “Δερβίσιδων” –όπως τους ονόμασε η “Δύση”– δεν το είχε σε τίποτα στα 1885 να σφαγιάσει όλον τον πληθυσμό του Χαρτούμ μαζί με τους εκεί Έλληνες και τον στρατηγό Γκόρντον. Να μην το ξεχάσουμε, δεν φέρθηκε καλύτερα ούτε στα παιδιά, ούτε στις γυναίκες. Πάλι οι σοσιαλιστές βρέθηκαν σε δίλημμα. Με ποιον θα πάνε;

Εύκολο, ο Μαχντί ήταν σκοταδιστής “προφήτης”. Ήταν και υπέρ της δουλείας, την θεωρούσε πιο αξιοπρεπή από την μισθωτή εργασία! Το γεγονός ότι υπεράσπιζε τον τόπο του, τον λαό του και τον πολιτισμό του δεν θεωρήθηκε επαρκές άλλοθι γι’ αυτόν και τις πράξεις του. Εξυπακούεται ότι οι αριστεροί της εποχής, οι σοσιαλιστές, συντάχθηκαν με τους αποικιοκράτες (Άγγλους, Γάλλους, Βέλγους και Ιταλούς) που τον πολέμησαν.

Η τρίτη περίπτωση ήταν πιο δύσκολη. Στα 1900 οι “Μπόξερς” στην Κίνα αντιμετώπισαν την προέλαση της δυτικής αποικιοκρατίας (ιμπεριαλισμού), σκοτώνοντας συλλήβδην όλους τους χριστιανούς της Κίνας, τις ιεραποστολές και τους μαθητές των ευρωπαϊκών σχολείων. Εκατοντάδες χιλιάδες τα θύματα, τα οποία δεν πέθαναν με αξιοπρεπείς τρόπους. Να σημειώσω πάλι ότι δεν φέρθηκαν καθόλου καλά στις γυναίκες.

Οι σοσιαλιστές στη συντριπτική τους πλειονότητα σταθεροί: Οι Μπόξερς υπεράσπιζαν την πατρίδα τους, οι απανταχού Γης αποικιοκράτες τον “πολιτισμό”, δηλαδή τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής, συνώνυμο του ιμπεριαλισμού. Και πάλι η Αριστερά της εποχής τάχθηκε με τον “πολιτισμό”, δηλαδή με τους δυτικούς, μέρος του πολιτισμού των οποίων θεωρούσε ότι είναι.

Χρειάστηκε να περάσουν μερικά χρόνια ακόμα για να αποκτήσει η Αριστερά στη “Δύση” αντιαποικιακό πρόσημο. Η “διάδοση του πολιτισμού” ερχόταν σε αντίθεση με τα βάρβαρα έθιμα των εκάστοτε “ιθαγενών”. Ενώ οι τελευταίοι ήταν τα θύματα, ανελέητα εξοντώνονταν και ο δικός τους πολιτισμός καταστρεφόταν, βαρύνονταν με το στίγμα της βαρβαρότητας. Και η Αριστερά της εποχής επέλεγε τον πολιτισμό απέναντι σ’ όλα τα υπόλοιπα. Δεν υπήρξαν “δυτικά” κινήματα συμπαράστασης στους λαούς που σάρωσε, υποδούλωσε ή και εξόντωσε ο ύστερος ευρωπαϊκός αποικισμός, που επέβαλε τον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η εισβολή της Χαμάς

Να κάνουμε όμως ένα ακόμα άλμα στον χρόνο για να έρθουμε στην δική μας εποχή. Το Σάββατο 7 Οκτωβρίου 2023, μερικές εκατοντάδες μαχητές της Χαμάς έσπασαν τον κλοιό, μέσα στο οποίο τους έχουν καταδικάσει να ζουν και εισέβαλαν στο Ισραήλ. Εκεί επιτέθηκαν εναντίον όχι μόνο στρατιωτών και εποίκων, αλλά και σε εκατοντάδες αμέριμνους νέους που συμμετείχαν σε φεστιβάλ στην έρημο – λίγο πιο έξω από τη Λωρίδα της Γάζας, τη “φυλακή” των 2.300.000 ανθρώπων.

Η εικόνα θα μπορούσε να ταιριάξει σε Jacquerie του άλλοτε, σε όποια Isandlwana (εξόντωση μιας βρετανικής ταξιαρχίας από τους Ζουλού στα 1879), σε όποιo Little Bighorn (εξόντωση ένας συντάγματος ιππικού των ΗΠΑ από τους Ινδιάνους στα 1876). Η διάχυτη οργή είχε γίνει μίσος και το μίσος έγινε αγριότητα: 260 νέοι και νέες θανατώθηκαν από τη Χαμάς στον χώρο του φεστιβάλ.

Τα δυτικά ΜΜΕ εξανέστησαν: Ισλαμοφασίστες, τρομοκράτες, δολοφόνοι, αιμοδιψείς, τέρατα ήταν οι χαρακτηρισμοί που αποδόθηκαν στους θύτες. Οι μηχανισμοί προπαγάνδας πρόβαλαν την αρπαγή μιας ωραίας νεαρής από ενόπλους τζιχαντιστές. Η εικόνα έγινε σταθερό υπόστρωμα όλων των ειδήσεων. Η πρεσβεία του Ισραήλ διέδωσε μάλιστα σχετικά σοκαριστικά βίντεο. Τα κορίτσια της Γάζας που θάβονται κάτω από τα ερείπια των βομβαρδισμών, όμως, δεν αξιώνονται παρόμοιας προβολής, ούτε τέτοιου πένθους. Έχουν και οι “δικαιωματιστές” τις προτιμήσεις τους…

Η θέση της Αριστεράς

Από την πλευρά της Αριστεράς –μιλώ γενικά– διακρίνεται για μια ακόμα φορά ένα μούδιασμα. Δεν αναφέρομαι σε χώρους με αριστερή ίσως καταγωγή που από καιρό όμως έχουν απόλυτα συνταυτιστεί με την σταυροφορία του δυτικού καπιταλισμού για την διατήρηση της κυρίαρχης θέσης του στον κόσμο – δηλαδή στο ΠΑΣΟΚ και τον ΣΥΡΙΖΑ. Ακόμα και σε άλλους χώρους όμως διακρίνεται ένας δισταγμός ως προς τον διαχωρισμό των ρόλων θύματος και θύτη.

Το βασικό επιχείρημα για ετούτο το δισταγμό οφείλεται στην ταύτιση των Παλαιστινίων και της υπόθεσής τους με τον ισλαμικό φονταμενταλιστικό χαρακτήρα της Χαμάς και των άλλων παραπλήσιων οργανώσεων. Δευτερευόντως οφείλεται στις αγριότητες που διαπράττουν Παλαιστίνιοι σε βάρος Ισραηλινών – στις περιπτώσεις που μπορούν να τις διαπράττουν.

Η Αριστερά διαχρονικά είχε και έχει ένα βασικό χαρακτηριστικό που την διαφοροποιεί από τα λοιπά πολιτικά και ιδεολογικά σχήματα και κινήματα: είναι απελευθερωτική. Βρίσκεται –από ένστικτο θα έλεγα– δίπλα σε εκείνον που υποφέρει στη σκλαβιά, δίπλα σε εκείνο που καταπιέζεται, δίπλα σε εκείνον που πεινά, που αποκλείεται από τα αγαθά του κόσμου, δίπλα στον έγκλειστο. Βρίσκεται “άνευ ορίων και όρων” στο πλευρό εκείνου που αντιστέκεται, που αγωνίζεται για την λευτεριά του, που τολμά να υψώσει ανάστημα απέναντι σε θρόνους, στρατούς και φύλακες των ισχυρών.

Δεν εξετάζει αν εκείνοι που παλεύουν να βγουν από την σκλαβιά και την μιζέρια έχουν στα λάβαρά τους τον σταυρό, την ημισέληνο, ή τον ήλιο του Ζωροάστρη. Οι λαοί, όταν ξεσηκώνονται, έχουν τις ηγεσίες που ορίζει η κάθε εποχή, ή εκείνες που ο δυνάστης τους τούς επιτρέπει να έχουν. Με λίγα λόγια η Αριστερά είναι με τους βίαιους καταστροφείς των Jacqueries, με τους εξεγερμένους. Ειδεμή δεν είναι Αριστερά.

Και κάτι τελευταίο: μίλησα για την Αριστερά γιατί με αυτήν συντάσσομαι, σ’ αυτή τοποθετούμαι, αυτή ως κίνημα με ενδιαφέρει. Τα παραπάνω όμως δεν αφορούν μόνο τους αριστερούς. Ξέρω πολλούς, συντηρητικούς στις ιδέες και τις συμπεριφορές –με τα μέτρα της εποχής μας εννοείται– που οργίζονται για τα πάθη ενός ολόκληρου λαού, που συγκινούνται από τους αγώνες του. Τελικά το αίτημα για ελευθερία, δικαιοσύνη και αξιοπρέπεια είναι αίτημα όλων των ανθρώπων.