Όταν το εγκώμιο της βίας προωθείται σαν τέχνη

Με βάση το ρεπορτάζ του SLpress.gr, η αρχισυντάκτρια της εκπομπής “Φλερτ” στην ΕΡΤ εξέφρασε την επιθυμία να ακούσει το τραγούδι: “Μαμά, μπαμπά είμαι κουκουλοφόρος” και δικαιολογημένα προέκυψαν διαφορετικού τύπου αντιδράσεις, οι οποίες θα αποφεύγονταν εάν η αρχισυντάκτρια μπορούσε να διακρίνει τη διαφορά του καφενείου από την ΕΡΤ και τη σχέση της με τον πολιτισμό. Και δεν είναι η μόνη που έχει αυτό το κουσούρι. Οι αστικές δημοκρατίες που εμφορούνται, αποκλειστικώς, από την καπιταλιστική ιδεολογία έχουν φροντίσει ώστε να το διαθέτουν πολλοί.

Μια αξιωματική αρχή των αστικών δημοκρατιών είναι: η ελευθερία έκφρασης κάθε μορφής απόψεων, χωρίς περιορισμό και ανεξαρτήτως εάν αυτές περιορίζουν την ελευθερία των υπολοίπων να εκφράσουν τις δικές τους απόψεις. Εάν κάποιες από αυτές ενοχλούν την εξουσία, η εξουσία αποφασίζει ποιες επιτρέπονται και ποιες δεν επιτρέπονται. Δηλαδή, εδώ ισχύει το καθεστώς: όλα επιτρέπονται και όλα απαγορεύονται. Σε μια πραγματική δημοκρατία, όπου ο κυρίαρχος στόχος της είναι η ευημερία όλων των πολιτών και όχι μόνον των πολλών, η ελευθερία έκφρασης απόψεων έχει περιορισμούς. Το δημοκρατικό πολίτευμα, δηλαδή, δεν είναι ένα ξέφραγο αμπέλι.

Ένας περιορισμός σχετίζεται με το κατά πόσο οι απόψεις που εκφράζονται από κάποιο πολίτη ή ομάδα πολιτών περιορίζουν την ελευθερία των υπολοίπων στη βάση της αξιωματικής αρχής της δημοκρατίας: ίσα δικαιώματα για όλους. Ένας άλλος σχετίζεται με το κατά πόσο οι απόψεις κάποιων επηρεάζουν τη συμπεριφορά και γενικότερα την πολιτισμένη στάση ζωής των πολιτών. Κι’ αυτό γιατί η απολίτιστη στάση ζωής, δηλαδή η βαρβαρότητα και η έλλειψη ανθρωπιάς, επηρεάζει πολύ αρνητικά τον στόχο για την ευημερία όλων των πολιτών. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι το δημοκρατικό πολίτευμα είναι τελείως άγνωστο, ενώ όλοι παριστάνουν τους δημοκράτες.

“Ο καθένας για την πάρτη του”

Ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής, αντικειμενικά, παράγει βαρβάρους. Η αξιωματική του αρχή είναι ο εξαντλητικός ανταγωνισμός καπιταλιστών με στόχο το κέρδος και διεξάγεται στα πλαίσια της “ελεύθερης” αγοράς του Άνταμ Σμιθ. Το μέσο προστασίας του είναι το πολιτικό σύστημα που επινόησε και το οποίο βασίζεται στην ίδια αρχή του εξαντλητικού ανταγωνισμού που διεξάγεται στα πλαίσια μιας εκσυγχρονισμένης εκκλησίας του δήμου. Ως εκ τούτου, το καπιταλιστικό σύστημα, αντικειμενικά, δεν μπορεί να παράγει πολιτισμένους πολίτες. Η στάση ζωής που διαπαιδαγωγεί είναι: ο καθένας για πάρτη του!

Ό,τι ψίχουλα πολιτισμού παράγονται είναι αποτέλεσμα αγώνων κάποιων ομάδων υπό διαφορετικές σημαίες, χωρίς, όμως, και όλες αυτές, όπως οι σοσιαλίζοντες, να έχουν κάποια σχέση με την έννοια της πραγματικής δημοκρατίας. Μη διαθέτοντας ο καπιταλισμός στίγματα ανθρωπιάς, είχε ανάγκη να επινοήσει ως δημιουργήματα πολιτισμού, τα έργα της εξειδικευμένης ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτή, όμως, η δραστηριότητα δεν σχετίζεται σε όλα με τον πολιτισμό. Όπως αναφέρεται παραπάνω, πολιτισμός σημαίνει στάση ζωής, δηλαδή την συμπεριφορά ανθρώπου προς άνθρωπο και τον υπόλοιπο οργανικό και μη κόσμο.

Προφανώς κάποια έργα εξειδικευμένης ή καταρτισμένης, εάν προτιμάτε, ανθρώπινης προσφοράς μπορεί να διαπαιδαγωγούν στους πολίτες πολιτισμένη συμπεριφορά, αλλά αυτή δεν προκύπτει ως αποτέλεσμα προγραμματισμού του συστήματος. Προκύπτει ως αποτέλεσμα παράπλευρης ωφέλειας για την κοινωνία. Μάλιστα η συγκεκριμένη καταρτισμένη ανθρώπινη προσφορά μπορεί να προκύψει και από ένα απολύτως απολίτιστο άτομο. Και αυτό δεν πρέπει να μας παραξενεύει. Φανταστείτε μια νέα ή έναν νέο που εργάζεται για χρόνια για να αποκτήσει μια συγκεκριμένη κατάρτιση.

Αυτά τα άτομα ζουν για χρόνια σε ένα ιδιότυπο γκέτο και επειδή το καπιταλιστικό σύστημα ενδιαφέρεται για να αποκτήσει μόνον άριστα εξειδικευμένα άτομα, σκοπίμως αποκλείει από τα εκπαιδευτικά συστήματα, για ευνόητους λόγους (απειλεί την αξιωματική του αρχή),  δραστηριότητες και γνώση που στοχεύουν στην διαπαιδαγώγηση πολιτισμένων μελών της. Γι’ αυτό εάν τα άτομα αυτά δεν εκτίθενται σε πολιτισμένο οικογενειακό περιβάλλον καταλήγουν στην κοινωνία ακόμα και χωρίς ίχνη πολιτισμού παρά την άριστη εξειδικευμένη γνώση που αποκτούν κατά την διάρκεια των σπουδών τους. Κι αυτό ισχύει για όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Τέχνη συνώνυμο του πολιτισμού;

Αυτό που είναι περίεργο είναι το γεγονός ότι κάθε δραστηριότητα που σχετίζεται με τις τέχνες είναι συνώνυμη με τον πολιτισμό, με αποτέλεσμα οι καλλιτέχνες κάθε μορφής να μονοπωλούν το χώρο του πολιτισμού. Αυτό βέβαια αποτελεί μια επικίνδυνη αυθαιρεσία γιατί γνωρίζουμε πως δεν αποτελούν όλες οι δραστηριότητες στο χώρο των τεχνών, (είτε αυτό αφορά το χώρο του θεάτρου, της μουσικής, της λογοτεχνίας, της ποίησης είτε και πολλών άλλων), παραδείγματα πολιτιστικής διαπαιδαγώγησης των μελών της κοινωνίας. Στον τομέα αυτό συμβαίνει ακριβώς ό,τι συμβαίνει και σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Όπως, για παράδειγμα, συμβαίνει με τους αρχαιολόγους που συνδέουν τις αποκαλύψεις κτηριακών εγκαταστάσεων με το επίπεδο του πολιτισμού εκείνης της εποχής και όχι με το επίπεδο της κατάρτισης των μελών εκείνων των κοινωνιών. Με αυτή την προσέγγιση κινδυνεύει κανείς να ανακηρύξει και το χιτλερικό καθεστώς, λόγω της υψηλής κατάρτισης των μελών εκείνης της κοινωνίας, ως κοινωνία υψηλών πολιτιστικών προδιαγραφών, ενώ γνωρίζουμε ότι τα περισσότερα μέλη της χιτλερικής κοινωνίας καμώνονταν αργότερα πως αγνοούσαν τα χιτλερικά εγκλήματα.

Σε αυτά τα πλαίσια θα πρέπει να αξιολογήσει κανείς και την έγγραφη διαμαρτυρία του ΔΣ του Μουσικών Βόρειας Ελλάδας, της οποίας φέρεται ως συγγραφέας ο μουσικός κ. Σφίγγος, όπου ούτε λίγο ούτε πολύ ταυτίζει τον φάντη με το ρετσινόλαδο, ταυτίζοντας την πράξη της χουντικής απαγόρευσης της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη με αυτήν των δυο βουλευτών της ΝΔ, που με την ερώτησή τους στη Βουλή θέτουν θέμα εάν έπρεπε από την ΕΡΤ να ακουσθεί ένα τραγούδι, που σε καμιά περίπτωση, με βάση το περιεχόμενό του, δεν διαπαιδαγωγεί τα μέλη της κοινωνίας μας, παρά μόνον προς την κατεύθυνση της συμπεριφοράς των κουκουλοφόρων.

Βέβαια, η ενέργεια των δυο βουλευτών, παρά ενδεχομένως τις καλές προθέσεις τους, θα ήταν πιο πειστική εάν επιδείκνυαν την ίδια ευαισθησία και σε άλλες πολλές περιπτώσεις που συμβαίνουν καθημερινά στη χώρα μας. Μήπως, όμως, και αυτοί είναι όμηροι του καπιταλιστικού συστήματος, το οποίο επευφημούν καθημερινά ως το “αυγό του Κολόμβου” και, παρά του ότι το επιδοκιμάζουν, αποσιωπούν πλείστα όσα μη έχοντα σχέση με πολιτιστική διαπαιδαγώγηση;