Περί εθνικών εορτών – Με την ευκαιρία της 28ης Οκτωβρίου

Στις γραμμές που ακολουθούν καταθέτω τις απόψεις μου για το είδος εορτασμού των Εθνικών επετείων που απαιτούν οι καιροί. Η εποποιία του ΄40 έχει περάσει από το επίπεδο της ιστορίας στο επίπεδο των συμβόλων και του Μύθου. Η σημασία της καθοριστικής για την μοίρα της Ευρώπης στάσης του Λαού μας απέναντι στον φασισμό και την πολεμική του μηχανή, στάσης, που συνεχίστηκε με την μεγαλειώδη Εθνική μας αντίσταση αποτελεί πια μια Εθνική γιορτή, μια γιορτή που συνοψίζεται στο ΟΧΙ του ΄40.

Το ΟΧΙ του ΄40 έχει κατατεθεί στην αιματοβαμμένη Ευρωπαϊκή Ιστορία και την Εθνική μας ιστορία ως σύμβολο της Ανθρώπινης αντίστασης στην βία και τη βαρβαρότητα. Ως η επιλογή της αξιοπρεπούς Ελευθερίας απέναντι στην υποταγή. Το ζητούμενο είναι πόσο ζωντανό παραμένει αυτό το σύμβολο στην ατομική και την συλλογική μας ζωή. Πόσο ζωντανό και καθοριστικό παραμένει στην διαμόρφωση της κοινωνικής και της πολιτικής μας ζωής.

Κάποιοι, απαξιώνοντας συνειδητά η ασυνείδητα το μεγαλείο του ΟΧΙ, μας ειρωνεύονται ότι γιορτάζουμε την έναρξη του πολέμου αντί να γιορτάζουμε το τέλος του. Πέρα απ’ το γεγονός ότι η είσοδός στον πόλεμο χαρίζει την πρώτη νίκη απέναντι στις δυνάμεις του άξονα, ο τρόπος που μπαίνει ο Λαός μας στον πόλεμο αποτελεί γεγονός εξίσου σημαντικό με την νίκη του απέναντι στον φασισμό. Δεν σύρθηκε ο λαός μας στον πόλεμο. Μπήκε στον πόλεμο τραγουδώντας.

Ασφαλώς οι Έλληνες δεν είναι φιλοπόλεμοι, δεν περιφρονούν το θάνατο, όμως αρνούνται τον φόβο του, αρνούνται τον φόβο του θανάτου ως καταλύτη της ανθρώπινης ελευθερίας, ως δυνάστη της ζωής τους. Τιμούν τη ζωή και την αξιοπρεπή στάση απέναντι στο θάνατο. Τα παραδείγματα από την παράδοσή μας που επιβεβαιώνουν το γεγονός δεν είναι λίγα.

Για τον τρόπο συμμετοχής μας σε ένα δίκαιο πόλεμο θα παραθέσω δυο αναφορές. Μια απ’ τον Μαβίλη, και μια του Ελύτη αποκαλύπτοντας παράλληλα και το ζωντανό νήμα ανάμεσα στο ’12 και το ’40. Λέει ο Μαβίλης: «Τέτοιος ενθουσιασμός δεν μπορεί ποτέ να φωλιάζει σε στήθια παρακμής, εκφυλισμένες ψυχές». Και συμπληρώνει ο Ελύτης: «Αλλά είδα στο πρόσωπο των στρατιωτών μου τη λάμψη που είναι ικανός ο Ελληνισμός ν’ αναδύσει όταν πιστεύει στο δίκιο του. Και γνώρισα από πολύ κοντά την αψηφισιά του θανάτου, την ακατάβλητη θέληση της ζωής που έγινε τελικά και δική μου»

Αναστοχασμός με την ιστορία

Η σημερινή μου τοποθέτηση αποτελεί μια προσπάθεια ανίχνευσης της σχέσης που επιλέγει να έχει η γενιά μας με αυτή την σελίδα της ιστορίας κι’ ακόμα την σχέση που χρειαζόμαστε να έχουμε με τις κοσμογονικές στιγμές της ιστορίας μας, όπως αυτή του ΟΧΙ του ’40. Είναι νομίζω αναγκαίος ο αναστοχασμός για το πώς διαλεγόμαστε ως Έθνος και ως κοινωνία, ως γενιά με τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας μας αλλά και γενικότερα πώς ζούμε τις Εθνικές μας Επετείους και τα Εθνικά μας σύμβολα.

Σε μια εποχή αναβίωσης ενός επιθετικού εθνικισμού πανευρωπαϊκά, σε μια εποχή έξαρσης ενός απειλητικού, επιθετικού νεοοθωμανισμού στην περιοχή μας, αλλά και μιας επιθετικής α-εθνικής παγκοσμιοποίησης, το θέμα είναι τόσο επίκαιρο όσο και λεπτό. Η αποφυγή της σκύλας της πατριδοκαπηλίας και της Χάρυβδης του α-εθνικού και παγκοσμιοποιητικού κοσμοπολιτισμού αποτελεί οδηγό στις γραμμές που ακoλουθούν.

Θεωρώ τις Εθνικές γιορτές ευκαιρία για βαθύ προβληματισμό, για αναβάπτιση σε πηγές κοινωνικής και εθνικής κάθαρσης, για αναγέννηση ψυχική και πνευματική. Για αναγέννηση ριζωμένη στην αναγνώριση της ανάγκης για μια νέα αρχή κοινωνικής και εθνικής ενότητας. Μιας κοινωνικής και εθνικής ενότητας στηριγμένης σε σχέσεις δικαιοσύνης, αλληλεγγύης, υπεύθυνης αξιοκρατικής συμμετοχής γιατί όχι και αδελφικής αγαπητικής, θυσιαστικής, αυτοπροσφοράς. Αν οι Εθνικές Επέτειοι καταλήγουν σε ευκαιρίες κοινωνικών εκδηλώσεων διανθισμένων με δόσεις πατριωτικής ρητορικής, ασφαλώς δεν ωφελούν.

Μπορούν να είναι οι Εθνικές γιορτές προσκλητήρια των ηρωικών νεκρών μας ως μάχιμων συντρόφων στους αγώνες που απαιτεί το σήμερα. Μπορούν οι Εθνικές γιορτές να αποτελούν κάλεσμα των ηρωικών νεκρών μας. Στον αγώνα μας για ψυχική ανάταση ως μάχιμων συντρόφων στον αναγκαίο αγώνα για ηθική κάθαρση, για νίκη επί της δολερής ιδιοτέλειας και διχόνοιας, στον αγώνα της δημιουργικής ειρήνης αλλά αι ως συντρόφων συμμαχητών – οδηγών σε όποιο δίκαιο πόλεμο, ο μη γένοιτο, ήθελε μας στείλει η μοίρα. Οι Εθνικές γιορτές είναι, μπορούν να είναι, οι ευκαιρίες που θα

• αναζητήσουμε,
• θα ατενίσουμε,
• θα αναγνωρίσουμε τον καλύτερο και χειρότερο εαυτό μας, ατομικά και συλλογικά.
• Θα ατενίσουμε και θα αναγνωρίσουμε, χωρίς φόβο και χωρίς πάθος τον λαό μας, αυτόν τον μικρό τον μέγα της Ιστορίας, με τις μικρότητες και το μεγαλείο του.

Μπορούν οι Εθνικές γιορτές να είναι τομές, Ιερές Στιγμές στον χρόνο που θα καλέσουμε τον εαυτό μας να γνωρίσει, να ερωτευθεί και να υπηρετήσει ό,τι ομορφότερο έχει αγγίξει το νου και την καρδιά του.

Πιστεύω πως μια τέτοια σχέση με τις Εθνικές μας εορτές μπορεί να αποτελέσει υπέρτατο δώρο στον εαυτό μας, μπορεί να αποτελέσει το χρησιμότερο δώρο, πρόκληση ανάτασης στον διπλανό μας και την κοινωνία, κλειδί εξόδου από τον φαύλο κύκλο της παρακμής. Ας καταστούν οι Εθνικές εορτές οι στιγμές που θα σχολάσουμε απ’ την παρακμή της συνήθειας και “την ανάγκη του ζυγού” και θα σταθούμε επίτιμοι προσκεκλημένοι της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, της ανθρώπινης ευθύνης και της ελευθερίας, της ευθύνης απέναντι στα παιδιά μας.

Υπεράσπιση της εθνικής μνήμης

Μελετώντας τον Ιερουργό και στρατιώτη του χρέους Μαβίλη (το ποίημα του το αφιερωμένο στον Κογιεβίνα), καταλήγω στο ότι: «…Αν δεν έχεις φωτιστεί απ’ της γνώσης τ’ άδολο ανάμα και δεν έχεις ζήσει του Ωραίου τη φώτιση… δεν θα την αναγνωρίσεις στους άλλους… δεν θα μπορέσεις να την εμπνεύσεις στους άλλους. Δεν μπορέσεις πραγματικά και ανιδιοτελώς να υπηρετήσεις τους άλλους»…

Ίσως δεν υπάρχει ασφαλέστερος δρόμος για να απαλλαγούμε από τα προκρούστεια σύνδρομα που μας κατατρέχουν, από τα αδελφοφάγα-αδελφοκτόνα σύνδρομα που μας ακολουθούν. Ίσως δεν υπάρχει αποτελεσματικότερος τρόπος για την οριστική απομάκρυνση των σκουπιδιών απ’ τις καρδιές, από τους δρόμους και τις πλατείες μας…

Ναι, οι Εθνικές μας γιορτές μπορεί να είναι και στιγμές ευχαριστίας γιατί γεννηθήκαμε σε μια πατρίδα μικρή και μεγάλη, σε ένα λαό μικρό και μεγάλο. Σε μια Πατρίδα που μας χάρισε ένα ΟΧΙ το ΄40 και μια ηρωική Εθνική Αντίσταση. Μια πατρίδα που συνετρίβη σε έναν τραγικό εμφύλιο. Μπόρεσε όμως να αναστηθεί και να μετουσιώσει τον σπαραγμό του εμφυλίου σε ύψιστη Τέχνη, σε μοιρολόι εθνικής συνειδητοποίησης και συμφιλίωσης στο υπέροχο εκείνο δημιούργημα του Θεοδωράκη… «Δυο γιούς είχες μανούλα μου». Ναι, οι οι Εθνικές μας εορτές μπορούν να βιωθούν και ως ευχαριστία σε μια παράδοση που μας δίδαξε τις συμπαντικές αρχές της Δίκης και της Ύβρεως, που μας δίδαξε την Νέμεση ως ενδελέχεια της Ύβρεως.

Γιατί κληρονομήσαμε πια παράδοση που κλείνει μέσα της μια Θεογονία, που μας διδάσκει «την επανάσταση ως χρέος και δικαίωμα» για την αποκατάσταση της αρμονίας. Μια παράδοση που διδάσκει ότι και οι Θεοί ακόμα εκθρονίζονται, ευνουχίζονται όταν υπερβαίνουν το μέτρο. (Ησίοδος). Μια παράδοση που διδάσκει ότι: Κι’ αν ακόμα αυτός ο ήλιος υπερβεί το μέτρο, θα τον τιμωρήσουν οι βοηθοί της Δίκης. (Ηράκλειτος). Κι ακόμα σε μια παράδοση που μας διδάσκει στην πράξη ότι μπορούμε να είμαστε οικουμενικοί και πατριδολάτρες. Να υπερασπιζόμαστε την ισηγορία, την ισονομία και την ισοπολιτεία στις σχέσεις των ανθρώπων αλλά και των Εθνών, στις σχέσεις των λαών και των πολιτισμών.

Οι εθνικές μας γιορτές ας γίνουν ευκαιρίες για δέσμευση προσωπική και συλλογική για την συνάντηση με τον καλλίτερο εαυτό μας. Για δέσμευση αφοσίωσης και υπεράσπισης του δικαιώματος του λαού μας και κάθε λαού στην ιστορική του μνήμη αλλά και στην ανάγκη μετατροπής της πανανθρώπινης ιστορίας σε πανανθρώπινη συνείδηση. Ευκαιρία για την υπεράσπιση ενός πολιτισμού της δίκαιης ειρήνης.