Ποια εκπαίδευση έχουμε ανάγκη

Με ποια εκπαίδευση-παιδεία θα πορευτούμε, δύο αιώνες και πλέον από την απελευθέρωση μας από την οθωμανική βαρβαρότητα; Πως μπορούμε να τιμήσουμε στην πράξη την Εθνική μας γλώσσα, καθοριστικό συστατικό της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας, της πολιτισμικής μας συνέχειας και ζωντανό φορέα και ανατροφοδότη ενός πολιτισμού, του οποίου είμαστε βασικοί κληρονόμοι;

Ετοιμάζουμε την νέα γενιά μας να συμμετέχει στο ευρωπαϊκό και πανανθρώπινο πολιτικό και πολιτισμικό γίγνεσθαι ριζωμένη σε ένα σύστημα αξιών διαποτισμένο βαθύτατα από τα ελληνικά ανθρώπινα και οικουμενικά ιδεώδη; Τα ιδεώδη του αρμονικού ανθρώπου, που βιώνει, υπηρετεί και υπερασπίζεται την αρμονία στις ανθρώπινες σχέσεις, στην σχέση του ανθρώπου με τον άνθρωπο και του ανθρώπου με την φύση; Προσφέρουμε στην νέα γενιά μας μια Παιδεία που υπηρετεί και υπερασπίζεται την ζωή σε “Ευνομία, Δίκη και Ειρήνη”(Ησίοδος) που αποδέχεται ότι και αν ακόμα και αυτός ο Ήλιος υπερβεί το Μέτρο οι Ερινύες, οι Βοηθοί της Δίκης θα τον τιμωρήσουν; (Ηράκλειτος).

Οπλίζουμε τα παιδιά μας με την γνώση ότι, η οικουμενική πολιτισμική τους παράδοση θεωρεί υπέρτατο δικαίωμα και χρέος την αποκατάσταση της Δίκης, της ισορροπίας, της αρμονίας, όποιες κι εάν είναι οι δυνάμεις που έχουν διαταράξει την ισορροπία, όποιες και αν είναι οι δυνάμεις που υπερασπίζονται την α-δικία; Διδάσκουμε τα παιδιά μας ότι: «και αν ακόμα ο Πατέρας Ουρανός έχει διαταράξει την συμπαντική αρμονία, η Μάνα Γη έχει το ιερό δικαίωμα και το Ιερό χρέος, να ηγηθεί της ανατρεπτικής αποκατάστασης της ισορροπίας»; (Ησίοδος).

Ότι αν τα “ηνία του ήλιου” αφήνονται σε άπειρους, απαίδευτους, δοξομανείς και σε τελευταία ανάλυση ιδιοτελείς Φαέθωνες τότε αναπότρεπτα η Μάνα Γη κινδυνεύει; Διδάσκουμε τα παιδιά μας ότι η Νέμεσις δεν είναι τιμωρία των Θεών, αλλά ενδελέχεια της Ύβρεως; Διδάσκουμε στα παιδιά μας ότι «η αρετή δεν διδάσκεται αλλά κατακτιέται»; (Σωκράτης, Διάλογος Μένων).

Χωρίς αυτά για ποια αριστεία να μιλήσουμε, χωρίς αυτά πως θα ορίσουμε την αριστεία; Αν σε αυτά δεν στηρίζεται μια ελληνική Παιδεία, αν αυτά δεν διδάσκει μια ελληνική, τότε ποια παιδεία θα τα διδάξει; Θα τα διδάξει η παιδεία των Μήδων; Αν αυτή η Παιδεία λείψει από την Παιδεία του κόσμου, τότε ποια μήτρα θα ξαναδώσει στην ανθρωπότητα Θερμοπύλες…

Τι έλεγε ο Δημήτρης Γληνός

Η περί παιδείας πολιτική της παρούσης κυβέρνησης, έθεσε τα θεμέλια μιας παιδείας αξιώσεων ισότιμης και χρήσιμης επιβίωσης του Ελληνισμού, στο υυρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμικό γίγνεσθαι; Υπηρετεί ένα ανθρώπινο η πανανθρώπινο όραμα; Έθεσε, ως υλοποιήσιμο στόχο, την βελτίωση της θέσης της χώρας στον ενδο-ευρωπαϊκό και παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας;

Ο Δημήτρης Γληνός, ο μεγάλος των ελληνικών γραμμάτων, έθετε ως στόχους της παιδείας: Να προάγει της ηθικής ενέργειας το ιερό μεθύσι, της σκόπιμης βούλησης την σταθερή γύμνασης γνώσης την νηφάλια ενόραση. Ασφαλώς αυτό το υπέροχο τρίπτυχο είναι οικουμενικών αξιώσεων, διαχρονικής και πανανθρώπινης χρησιμότητας. Όμως, οι υπέροχοι αυτοί στόχοι, που είναι απολύτως χρήσιμοι σε κάθε καιρό και τόπο, δεν λειτουργούν αν δεν είναι ριζωμένοι σε τόπο και σε χρόνο, σε κοινωνικές ανάγκες και κοινωνική προοπτική.

Στις σημερινές μας συνθήκες, στις συνθήκες μιας χώρας στα όρια της πληθυσμιακής επιβίωσης, μιας χώρας οικονομικά υποτελούς, ετεροκαθοριζόμενης και βαρβαρικά απειλούμενης, τι είδους παιδεία χρειαζόμαστε; Τι είδους παιδεία χρειαζόμαστε σε μια περίοδο ανυπαρξίας διεθνούς εννόμου τάξεως και βαρβαρικής ανομίας στις διεθνείς σχέσεις; Είναι προφανές ότι δεν έχουμε, άλλη επιλογή από την ριζική και καθολική ανάπτυξη του ανθρώπινου και κοινωνικοί της κεφαλαίου.

Αναγεννητική παιδεία

Με δεδομένο ότι η παρακμή ως κοινωνικό φαινόμενο δεν εκσυγχρονίζεται μια αναγεννητική παιδεία αποτελεί μια των βασικών προϋποθέσεων της εξόδου από την παρακμή. Χρειαζόμαστε μια παιδεία που θα ευαγγελίζεται και θα υπηρετεί την έξοδό μας από τον, κοινωνικά καθηλωτικό, αντικοινωνικό ατομικισμό, την ανομία, τροφό και τροφοδότη του αντικοινωνικού ατομικισμού, την ιδιοτέλεια, την ιδιοτελή συμμετοχή στα κοινά.

Έχουμε την ανάγκη μιας παιδείας που σπέρνει τον σπόρο του αναγκαίου ήθους εργασίας και συνεργασίας, μιας παιδείας αναγέννησης του συμμετοχικού πολιτισμού. Μιας παιδείας που προάγει την αισθητική της κρίσεως και της σκέψης και της πράξης. Μιας παιδείας που θέτει ως πολικό αστέρι της εργασίας «το χρήσιμο δια του ωραίου», μια παιδεία που προάγει την «αισθητική της κρίσεως και της σκέψεως», (Ιωάννης Καποδίστριας), μια παιδεία που μυεί στην χαρά της ανακάλυψης, της γνώσης και της αυτογνωσίας. Χρειαζόμαστε μια παιδεία ικανή να προάγει τον διάλογο, το ήθος και την κουλτούρα της πραγματικής ισηγορίας ισονομίας ισοπολιτείας, (σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο) την αναγνώριση της χρησιμότητας και της εναρμόνισης των διαφορών.

Οικουμενικότητα, διαχρονικότητα και τόπος

Σε ποια θεμέλια θα θεμελιώσει ο αυριανός πολίτης την σχέση μου με την μάνα Γη αν όχι στην σχέση και την επαφή του με την Γή του; Αν απ’ τα παιδικά του χρόνια, δεν αγαπήσει την γή που γεννήθηκε, ως πατρίδα και ως μητρίδα σε ποια θεμέλια θα θεμελιώσει την οικολογική του συνείδηση; Η νέα αναγκαία και αρμονική σχέση του ανθρώπου με την φύση προϋποθέτει μια ριζική πολιτισμική ανατροπή προϋποθέτει το πέρασμα από τον άνθρωπο χρήστη, κυρίαρχοo, κατακτητή και έμπορο της Φύσης, στον άνθρωπο που αναγνωρίζει την ιερότητα της.

Κατά τον γνωστό Γερμανό φιλόσοφο Μάρτιν Χάιντεγκερ,(1889-1976,/ “Διαμονές, Ταξίδι στην Ελλάδα”) «το νοήμων oν είναι πρώτα κάτοικος. Ο κάτοικος δεν χρησιμοποιεί τον τόπο. Ανήκει στον τόπο. Ο κάτοικος πλάθει τον τόπο, σε έργα σε λόγους, κατοικεί ποιητικά.. ο ποιητής δεν θεωρεί δεν μεταχειρίζεται-νοιώθει και μεριμνά». Συμφωνώντας απόλυτα με το Χάιντεγκερ να επισημάνουμε ότι ο τόπος είναι ντοπιολαλιά, είναι και τοπική μουσική και τοπικό τραγούδι, είναι τοπικό κλίμα, εποχές τοπικό λουλούδι και καρπός.

Έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε έναν Κάλβο όταν του αρκεί να φύγει με «ένα φιλί απ την μάνα του και χούφτα γή απ την Γη του». Έτσι μπορούμε να νοιώσουμε έναν Σικελιανό όταν στην πορεία αυτοσυνειδητοποίησης του “περνάει” απ την συνείδησης της Γής του, και μας μιλάει για το χώμα της Λευκάδας. Έτσι μπορούμε να μοιραστούμε με τον Ελύτη το γαλάζιο και τον ήλιο του Αιγαίου, τις μικρές Κυκλάδες, τη Μήλο και τη Σίκινο. Την αξία από το πέτρινο πεζούλι.

Με ποιους θεσμούς θα πορευτούμε

Ο τόπος είναι και τοπική μνήμη τοπική ιστορία, τοπικά πρότυπα συμπεριφοράς, τοπικός πολιτισμός. Αυτά είναι τα συνθετικά στοιχεία μιας πατριδογνωσίας που μπόρει να εμπλουτίζεται από τις περιγραφές ξένων, περιηγητών, επισκεπτών. Σε ένα τέτοιο πλαίσιο πρόσληψης της τοπικής ιστορίας η πατρίδα είναι βίωμα δεν είναι ιδεολόγημα.

Σε ένα τέτοιο πλαίσιο σχέσης με την ιστορία ο νέος άνθρωπος μπορεί να κατανοήσει ότι ο τόπος του υπήρξε μικρός και μέγας. Ότι αυτός ο τόπος μπορεί να υπάρξει ξανά και μέγας και μικρός. Ότι η μικρότητα και το μεγαλείο του τόπου μας καθορίζεται από την μικρότητα και το μεγαλείο της ψυχής, που τον κατοικεί. Έτσι κατανοούμε ότι ο μεγάλος Κανάρης είναι ο Ψαριανός Κανάρης. Έτσι θα κατανοήσουμε ότι ότι ηρωικές πρωτοπορίες είναι πραγματικά κοινωνικά χρήσιμες όταν λειτουργούν ως κοινωνικός καταλύτης, ως ζύμη κοινωνικής ενδυνάμωσης, ανάπτυξης των κοινωνικών δυνάμεων και όχι ως διεκδικητές κατάκτηση, νομής και διαχείρισης της εξουσίας .

Έτσι θα αναγνωρίσουμε ότι η Τροία δεν έπεσε από την ανδρεία του Αχιλλέα, ούτε το μεγαλείο το Αίαντα και του Διομήδη, την ευστροφία του πολυμήχανου Οδυσσέα. Η Τροία έπεσε όταν “οι άριστοι” των Αχαιών, έστω και προς στιγμήν, ξεπέρασαν την Ύβρη και την Έριδα, και δέχτηκαν να αναβαπτιστούν, εν ομονοία ομοίων, στην κοιλιά του Δούρειου ίππου. Ίσως έτσι συμφωνήσουμε σε ένα από τα μεγάλα διδάγματα της Οδύσσειας και της υπέρτατης ανάγκης των ημερών: «Όσο μακριά είναι σύντροφοι, τόσο μακραίνει η Ιθάκη».

Τρεις αιώνες και πλέον από την Εθνική μας Ανεξαρτησίας, με ποια παιδεία με ποιους θεσμούς με ποιες αξίες με ποιο κυρίαρχο κοινωνικό και πολιτικό ήθος, με ποιο όραμα θα πορευτούμε; Η πολυσυζητούμενη “πολύ-πολιτισμική παιδεία” θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί σοβαρά αν αρχίζαμε την συζήτηση με την αναγκαία παραδοχή ότι Δεν υπάρχει παιδεία χωρίς πολιτισμικό πυρήνα. Ότι “πολυ-πολιτισμική παιδεία” δεν σημαίνει “α-πολιτισμική κατάρτιση”.