Ποιοι είναι οι “πράκτορες του χάους” στις εκλογές

Ορθώς, κατά την άποψή μας, ο Αριστοτέλης «δραστικώς περιόρισε την εμβέλεια της Διαλεκτικής – με αποτέλεσμα τον κατ’ ουσίαν υποβιβασμό της» όπως επισημαίνει στο εξαιρετικό του άρθρο “Οι περιπέτειες της Διαλεκτικής από τον Πλάτωνα στον Χέγκελ” ο Δημήτρης Μιχαλόπουλος. Ενώ ο Σωκράτης – που δεν έγραψε – περιορίστηκε στη “μαιευτική” για να καταλήξει εκεί που ήθελε, ο Πλάτωνας με τους “θεατρικής δομής” διαλόγους του και πολύ περισσότερο ο Χέγκελ παρουσίασαν τη Διαλεκτική ως τη μόνη μέθοδο της αλήθειας.

Και οι δύο, κυρίως ο Χέγκελ που προσπάθησε να εντάξει τη Διαλεκτική στην αριθμητική (όχι στα μαθηματικά) “θέση-αντίθεση-σύνθεση”, παρέλειψαν από την εξίσωση την τυχαιότητα, τους αστάθμητους παράγοντες, το συναίσθημα. Προφανώς το έκαναν εν γνώσει τους, όχι μόνο για να καταστήσουν στιβαρή την θεωρητική κατασκευή τους, αλλά και για να υπηρετήσουν ο μεν Πλάτων την αριστοκρατία, ο δε Χέγκελ το απόλυτο κράτος.

Άλλωστε, όπως θα έλεγε και ο Φουκώ, “οι ίδιες οι λέξεις δεν είναι τίποτε άλλο παρά ερμηνείες… δεν υποδεικνύουν ένα σημαινόμενο, επιβάλλουν μια ερμηνεία”. Και φυσικά, σημασία έχει “ποιος λέει τι”… Και γυρίζοντας στον Μαρξ “τις λέξεις τις φτιάχνει η άρχουσα τάξη”…

Θεωρία της κοινωνικής εντροπής

«Κάθε κοινωνική διαμάχη προσφέρει ένα θέατρο δράσης σε τρεις ανταγωνιστικές δυνάμεις: την Αναγνωρισμένη, την Αντιπολιτευτική – που προσπαθεί να ανατρέψει την υπάρχουσα Τάξη για να την αντικαταστήσει με τη δική της – και την τάση για ολοένα αυξανόμενη κοινωνική εντροπή που περικλείει κάθε διαμάχη – τάση που μέσα σ’ αυτό το συγκεκριμένο περίγυρο μπορεί να θεωρηθεί σα δύναμη του Χάους».

Το απόσπασμα αυτό παρατίθεται ως πρόθεμα από τον Νόρμαν Σπίνραντ στο βιβλίο του επιστημονικο-πολιτικής φαντασίας “Οι πράκτορες του Χάους” (εκδ. Αντίκοσμοι, 1976). Ο Σπίνραντ διανθίζει την έναρξη μερικών κεφαλαίων του με προθέματα που αποδίδει σε ένα φανταστικό θεωρητικό, τον Γκρέγκορ Μάρκοβιτς, ο οποίος υποτίθεται ότι έχει γράψει τη “Θεωρία της κοινωνικής εντροπής”. «Η Τάξη είναι εχθρός του Χάους. Αλλά ο εχθρός της Τάξης είναι και εχθρός του Χάους», είναι ένα ακόμη τσιτάτο από το ίδιο έργο.

Στο έργο του Μάρκοβιτς “Θεωρία” αποδίδει το ακόλουθο: «Μπορεί ν’ αποδειχθεί χρήσιμο το να εισάγετε το γνήσιο τυχαίο στις ενέργειές σας, όταν αντιτάσσεστε σε μια υπάρχουσα τάξη. Το πρόβλημα είναι πως, από εννοιολογική άποψη, το τυχαίο δεν μπορεί να προγραμματιστεί. Ωστόσο, το ανθρώπινο συναίσθημα αποτελεί ένα Αστάθμητο Παράγοντα: μπορούμε λοιπόν να πούμε πως υπηρετώντας κανείς τα συμφέροντα του ενδοκρινικού του συστήματος, καταλήγει να υπηρετεί το Χάος».

Ενώ από το έργο του φανταστικού θεωρητικού “Χάος και κουλτούρα”, ο Σπίνραντ παραθέτει δύο θέσεις: «Αν κάποιος σας ρωτήσει με ποιο τρόπο μπορούν οι άνθρωποι να νιώσουν, με τις φτωχές τους αισθήσεις, την παρουσία του Χάους, δείξτε το τον ουρανό και τ’ άστρα πάνω σ΄ αυτόν – γιατί το πρόσωπο του Χάους φωτίζεται μέσα στο κενό των απεριόριστων χώρων. Και στο τελευταίο κεφάλαιο εξηγεί: Ο Άνθρωπος διψάει για ζωή και αποφεύγει το Θάνατο. Ο Άνθρωπος διψάει για νίκη και αποφεύγει την ήττα. Τι μεγαλύτερο παράδοξο απ’ το θρίαμβο μέσα από το θάνατο; Ποια πράξη είναι πιο αυθεντικά χαοτική απ’ τη νίκη μέσα απ’ την αυτοκτονία;».

Το χάος στις ελληνικές εκλογές

Θυμήθηκα διαβάζοντας τον κ. Μιχαλόπουλο το καταπληκτικό αυτό βιβλίο του Νόρμαν Σπίνραντ που με καθόρισε διανοητικά από νεαρή ηλικία, και φυσικά με οδήγησε στη σκέψη πως οι επικείμενες ελληνικές εκλογές εμπεριέχουν αυτή τη φορά πολύ χάος.

Πρώτον, είναι η αύξηση της “κοινωνικής εντροπίας” που μόχλευσε η τραγωδία των Τεμπών, όπου ο συναισθηματικός παράγοντας φαίνεται ότι θα παίξει το ρόλο του χάους. Αταξία που ενισχύεται από την ακρίβεια του κόστους διαβίωσης, που διαβρώνει κάθε λογική σκέψη και προοπτική. Διότι ο κόσμος ξέρει ότι και να σταματήσει να αυξάνει ο τιμάριθμος των τροφίμων και των καυσίμων, οι τιμές δεν θα γυρίσουν πίσω.

Δεύτερον, αστάθμητος παράγοντας είναι οι 440.000 νέοι ψηφοφόροι πολύ νεαρής ηλικίας που ούτε ξέρουμε αν θα πάνε να ψηφίσουνε, ούτε τι θα ψηφίσουν. Το γεγονός ότι το δυστύχημα των Τεμπών το εισέπραξαν ως προσωπική τους υπόθεση φαίνεται να τους τοποθετεί απέναντι στην κυβέρνηση. Αυτό είναι κρίσιμο γιατί τις προηγούμενες δεκαετίες, συνήθως οι νέοι ψήφιζαν –αν ψήφιζαν– ότι ψήφιζαν οι γονείς τους. Αυτή η πρόωρη αποκόλληση από τον πολιτικό πατερναλισμό της οικογένειας θα έχει ενδιαφέρον.

Τρίτον, έχουμε μια σειρά από νέους αστάθμητους, άρα χαοτικούς παράγοντες, όπως την απλή αναλογική που εμπεριέχει εξ αντικειμένου μια ανατροπή στην πολιτική έκφραση, τη γενική διάθεση για αντισυστημική ψήφο, το 15% των αναποφάσιστων και φυσικά την αποχή το μέγεθος της οποίας είχε ήδη λάβει στις προηγούμενες εκλογές απειλητική διάσταση (42%+) για τη νομιμοποίηση των καταστάσεων.

Τέλος είναι σκόπιμο να αναφέρουμε τις ομολογημένες δυσκολίες των δημοσκόπων, καθώς συναντούν συχνά άρνηση συμμετοχής ή φοβούνται παραπλανητικές απαντήσεις. Το ότι αυτές οι εκλογές είναι “βουβές” είναι κοινός τόπος, όμως το ερώτημα είναι αν το εκλογικό σώμα θα επιδιώξει να καταφέρει πλήγμα στον δικομματισμό επιλέγοντας το χάος, που όπως άλλωστε επισημαίνει ο καθηγητής πυρηνικής χημείας Παύλος Ν. Δημοτάκης στο βιβλίο του “Το Χάος και η φυλή των Ελλήνων – Ερμηνεία του ελληνικού φαινομένου με τη σύγχρονη χαοτική δυναμική” (1996) το χάος είναι ο φυσικός χώρος των Ελλήνων.