Πότε η ψευδεπίγραφη παραγραφή αδικήματος υποκρύπτει αμνηστία

Το ζήτημα αυτό καλείται να επιλύσει η Ποινική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου. Κατά το άρθρο 47 παρ. 3 και 4 του Συντάγματος «3. Αμνηστία παρέχεται μόνο για πολιτικά αδικήματα με νόμο που ψηφίζεται από την Ολομέλεια της Βουλής με πλειοψηφία των τριών πέμπτων του όλου αριθμού των βουλευτών. 4. Αμνηστία για κοινά εγκλήματα δεν παρέχεται με νόμο». Αμνηστία αποτελεί η αναδρομική εξάλειψη του αξιοποίνου ορισμένων τελεστέντων ήδη εγκλημάτων με αποτέλεσμα την οριστική παύση των ασκηθεισών ποινικών διώξεων. Η δυνατότητα αμνήστευσης παρέχεται μόνο στα πολιτικά αδικήματα με σκοπό τον κατευνασμό των πολιτικών παθών και την αποκατάσταση της κοινωνικής ειρήνης.

Εξάλλου με τη γενική παραγραφή που προβλέπεται από τον Ποινικό Κώδικα επέρχεται εξάλειψη του αξιοποίνου της πράξης με την πάροδο του χρόνου. Εκτός της γενικής παραγραφής έχομε τις με βάση ειδικούς νόμους και τις επί μέρους παραγραφές για συγκεκριμένα αδικήματα ή για ορισμένες κατηγορίες αδικημάτων με τη θέσπιση συντομότερου χρόνου παραγραφής. Επιπλέον, στη νομοθετική πρακτική γίνεται πολλές φορές χρήση του θεσμού της ειδικής παραγραφής, που θεσπίζεται, όταν οι κοινωνικές περιστάσεις έχουν στη συγκεκριμένη περίπτωση αποδυναμώσει τους σκοπούς που θα εκπλήρωνε η επιβολή της ποινής. Επομένως, όταν δεν συντρέχουν οι όροι της ειδικής παραγραφής υποκρύπτεται στη διάταξη αμνηστία. Το πότε πρόκειται για αμνηστία ή παραγραφή αποτελεί ζήτημα νομικού χαρακτηρισμού, που εναπόκειται στο δικαστήριο ανεξάρτητα από την ονομασία που χρησιμοποιήθηκε στο κείμενο της σχετικής διάταξης.

Τροπολογία για τους ΟΤΑ

Στο νόμο 4735/2020 και τίτλο “Τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγένειας…” προστέθηκε με τροπολογία, χωρίς αιτιολογική έκθεση και χωρίς έκθεση της Ειδικής Επιτροπής της Βουλής το άρθρο 67, που ορίζει: Αίρεται το αξιόποινο των πράξεων αιρετών και υπαλλήλων των οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης α’ και β’ βαθμού, οι οποίες αφορούν πληρωμές ενταλμάτων που έλαβαν χώρα μέχρι 31.7.2019 και οι οποίες διενεργήθηκαν επί τη βάση ελέγχων των Υπηρεσιών Δημοσιονομικού Ελέγχου και του Ελεγκτικού Συνεδρίου και παύουν οριστικά οι ποινικές και οι πειθαρχικές διώξεις εναντίον των προσώπων αυτών καθώς και κάθε διαδικασία καταλογισμού σε βάρος τους.

Κατά τη προσωπική μου άποψη, που την είχα διατυπώσει και παλαιότερα σε παρόμοια περίπτωση με την ψήφο μου ως μέλος της Ποινικής Ολομέλειας του Αρείου Πάγου, που εξέδωσε την 12/2001 απόφαση, η οποία όμως δεν επέλυσε το ζήτημα αν υπό το άρθρο 25 ν.2721/1997 (εξάλειψε αδικήματα αγροτών κατά τη διάρκεια αγροτικών κινητοποιήσεων) υποκρύπτεται αμνηστία. Συγκεκριμένα δεν επέλυσε το ζήτημα, γιατί στη συγκεκριμένη δίκη μετείχαν 38 μέλη του Αρείου Πάγου εκ των οποίων 19 ψήφισαν ότι δεν υποκρύπτεται αμνησία και 19 (μεταξύ των οποίων και εγώ) ότι υποκρύπτεται. Λόγω της ισοψηφίας και με βάση την αρχή της ευνοίας προς τον κατηγορούμενο υπερίσχυσε η γνώμη ότι δεν υποκρύπτεται και έτσι δεν επιλύθηκε το ζήτημα.

Σαφώς όμως υποκρύπτεται παραγραφή στην παραπάνω διάταξη του άρθρου 67, που δεν ονομάζεται στο νόμο αμνηστία ή ειδική παραγραφή, ούτε λόγω της έλλειψης αιτιολογικής έκθεσης προκύπτει η σχετική με το θέμα αυτό βούληση του νομοθέτη. Η φύση των αδικημάτων που παραγράφονται, τα πρόσωπα που αφορά, το χρονικό διάστημα που αναφέρεται, οι έννομες συνέπειές της δείχνουν ότι δεν συμβάλλει –με την μη επιβολή της ποινής– στην αυτοσυγκράτηση των τοπικών αρχόντων στη μη τέλεση αξιόποινων πράξεων αναφορικά με τη διαχείριση δημόσιου χρήματος. Αντίθετα, επιτρέπει την ποινική ασυδοσία τους κατά τη διαχείριση δημόσιου χρήματος. Επίσης, δεν αναφέρεται στη παραγραφή συγκεκριμένων αδικημάτων, αλλά στη εξάλειψη του αξιόποινου αόριστα αναφερομένων πράξεων με έμφαση στην ιδιότητα προσώπων κατά τη διαχείριση δημοσίου χρήματος.

Μόνο την παραγραφή

Η Ποινική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου έχει αρμοδιότητα να εξετάσει μόνο την παραγραφή ή μη των ποινικών αδικημάτων, όχι όμως την οριστική παύση της πειθαρχικής δίωξης και της διαδικασίας του καταλογισμού σε βάρος αιρετών και υπαλλήλων ΟΤΑ. Αυτές, ως πολιτικές πράξεις, δεν ελέγχονται δικαστικά ούτε την διαδικασία ψήφισης από τη Βουλή της σχετικής τροπολογίας, γιατί ως interna corporis δεν ελέγχεται.

Η διάταξη περί παύσης του καταλογισμού συνεπάγεται ελάττωση της περιουσίας του Δημοσίου, αλλά εφόσον πρόκειται περί τροπολογίας, που υποβλήθηκε από τον αρμόδιο Υπουργό, δεν απαιτείται βεβαίωση του Γενικού Λογιστηρίου (άρθρο 73 παρ. 3 του Συντάγματος). Επομένως δεν είναι δυνατή η διακρίβωση της ελάττωσης της περιουσίας του Δημοσίου από τη συγκεκριμένη, αλλά και από άλλες συχνότατα θεσπιζόμενες και με διάφορα πρόσημα και αιτιολογίες (κοινωνικού συνήθως χαρακτήρα) αφέσεις χρεών προς το Δημόσιο. Η συγκεκριμένη, όμως, διάταξη αφορά καταλογισμό προς αποκατάσταση της ζημίας του Δημοσίου από σε βάρος του ποινική αδικοπραξία.

Η παραπάνω περίπτωση όμως μπορεί να χρησιμεύσει σαν case study για τη μελέτη της παρέμβασης των δύο άλλων εξουσιών στη δικαστική εξουσία, της λειτουργίας της Βουλής, που νομοθετεί ανέλεγκτα δια τροπολογιών, και της κατά παράβαση της αρχής της ισότητας προνομιακής μεταχείρισης και νομοθετικά των πολιτικών προσώπων.