“Σελίδες Αλβανίας”: Ένα βιβλίο για το σπιράλ των ελληνοαλβανικών σχέσεων

Κυκλοφόρησε πρόσφατα απ’ τις εκδόσεις “Λειμών” το βιβλίο του Χρήστου Γ. Φαϊλάδη, “Ανάλεκτα από το Ημερολόγιο ενός Συμβούλου Τύπου” (Σελίδες Αλβανίας). Πρόκειται για το ημερολόγιο της θητείας του επικεφαλής του Γραφείου Τύπου και Δημόσιας Διπλωματίας στην πρεσβεία της Ελλάδας στα Τίρανα, την περίοδο 1992-1996. Ωστόσο δεν είναι ένα απλό σημειωματάριο υπηρεσιακών διεκπεραιώσεων, αλλά κάτι περισσότερο: Αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο τεκμηρίωσης και ανάλυσης της τότε ιστορικής συγκυρίας των σχέσεων των δύο χωρών. Την δε εγκυρότητα του εγγυάται ο συγγραφέας – διεθνολόγος και σύμβουλος Δημόσιας Διπλωματίας.

Να υπογραμμίσουμε ότι το βιβλίο (που κυκλοφορεί την κατάλληλη στιγμή, εν μέσω της κρίσης στις ελληνοαλβανικές σχέσεις) επιβεβαιώνει ότι την περίοδο που ακολούθησε την πτώση του κομμουνισμού και του τερματισμού της απολύτου απομόνωσης της Αλβανίας, οι σχέσεις Αθηνών-Τιράνων παρουσιάζουν ένα σπιράλ συνεχόμενων κρίσεων. Λόγω του ιστορικού παρελθόντος, της παρεμβολής τρίτων παραγόντων, αλλά και της πάγιας πολιτικής τους, τα Τίρανα εφαρμόζουν έναντι της γηγενούς Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας πολιτικές χειραγώγησης, ελέγχου και καταπίεσης, με αποτελέσματα να προκαλούνται κρίσεις στις ελληνοαλβανικές σχέσεις.

Tην περίοδο που εστιάζουν οι σημειώσεις του κ. Φαϊλάδη, ενώ όλα υποδείκνυαν μια καλή προοπτική στις ελληνοαλβανικές σχέσεις – η Ελλάδα υπήρξε αρωγός στην αντιμετώπιση της επισιτιστικής κρίσης στην Αλβανία, ενώ υποδέχονταν δεκάδες χιλιάδες πρόσφυγες στο έδαφος της που κυριολεκτικά αναζητούσαν την επιβίωση τους – το καλοκαίρι του 1993 ξέσπασε κρίση, λόγω της απέλασης ενός Ορθοδόξου κληρικού, που στήριζε ιεραποστολικές προσπάθειες για την ανασύσταση της Εκκλησίας σε περιοχές του Αργυροκάστρου. Οι καταστάσεις που διέρχονταν τα Βαλκάνια, με κύριο χαρακτηριστικό τις εθνοτικές και θρησκευτικές συγκρούσεις στην πρώην Γιουγκοσλαβία, δεν είναι η μόνη εξήγηση για την αντίστοιχη συμπεριφορά των Τιράνων έναντι της βορειοηπειρωτικής κοινότητας.

Το επόμενο έτος, την άνοιξη του 1994, συνέβη ένα επεισόδιο που παραμένει αδιευκρίνιστο, 30 χρόνια μετά: Η επιδρομή ενόπλων με θύματα σε κέντρο νεοσυλλέκτων σε συνοριακό στρατόπεδο στην Επισκοπή Αργυροκάστρου, με συνέπεια να ακολουθήσουν συλλήψεις στελεχών της Ομόνοιας και να διαρραγούν οι σχέσεις Αθήνας-Τιράνων. Η Αθήνα απάντησε με πολιτικά και διπλωματικά αντίμετρα, διακόπτοντας τις διαδικασίες ένταξης της Αλβανίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης, καθώς και τις χρηματοδοτήσεις απ’ την ΕΟΚ.

Ο παραλληλισμός με την πρόκληση της σύλληψης, της ομηρείας και της στέρησης του δικαιώματος ανάληψης των καθηκόντων του εκλεγμένου δημάρχου Χιμάρας (όπου την Δευτερά η αλβανική Δικαιοσύνη απέρριψε εκ νέου το αίτημα του να ορκιστεί δήμαρχος) είναι προφανής. Σήμερα, ενώ τα Τίρανα διατείνονται ότι ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της σχέσης τους με την Ελλάδα, προκαλούν με την καταπίεση της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας.

“Σελίδες Αλβανίας”… 

Για να κατανοηθούν καλύτερα τα όσα αποτυπώνει το βιβλίο του Χρήστου Φαϊλάδη είναι απαραίτητο να “μεταφερθούμε” στις συγκυρίες εκείνης της περιόδου: Διαπιστώνουμε ότι είχε υποστηριχθεί από το επίσημο αλβανικό κράτος η τότε ανθελληνική προπαγάνδα, που επιτίθονταν στο πρόσωπο του Αρχιεπισκόπου Αναστάσιου και παρουσίαζε ατεκμηρίωτα την γηγενή κοινότητα των Βορειοηπειρωτών ως “ταραχοποιούς”. Ήταν τότε που το Γραφείο Τύπου της πρεσβείας της Ελλάδας είχε μετατραπεί σε εργαστήριο ελεύθερης ενημέρωσης και δημοσιογραφικής αντικειμενικότητας.

Νέοι Αλβανοί, τους οποίους ο συγγραφέας υπό την ιδιότητα του Υπευθύνου του Γραφείου Τύπου της Πρεσβείας γνώρισε και προσέγγισε, πήραν βασικά μαθήματα για την ελευθερία του Τύπου και της ενημέρωσης. Οι ίδιοι ομολογούν ότι δεν έβλεπαν καμία υστεροβουλία εκ μέρους της Ελλάδας σε βάρος της Αλβανίας, θεωρώντας την όποια παραβίαση στα δικαιώματα του ανθρώπου και των μειονοτήτων, σαν συμπτώματα χωλαίνουσας δημοκρατίας. Ο συγγραφέας δεν είχε αρκεστεί στην τυπική διεκπεραίωση των υπηρεσιακών του υποχρεώσεων: Κινήθηκε πολύ πέραν τούτων.

Με υπομονή, υψηλό εθνικό φρόνημα, επαγγελματική ακεραιότητα και με σπάνια ευαισθησία, εργάστηκε προκειμένου να υποστηρίξει τα δοκιμαζόμενα μέσα ενημέρωσης και την Εθνική Ελληνική Μειονότητα. Σε διάφορες δραστηριότητες που με πολύ διορατικότητα οργάνωνε το υπουργείο Τύπου και ΜΜΕ – ο τότε υπουργός Ευάγγελος Βενιζέλος προλογίζει το βιβλίο – δόθηκε ευκαιρία συμμετοχής, τόσο Αλβανών, όσο και ελληνικής καταγωγής δημοσιογράφων, με κάθε σεβασμό στο έργο τους. Τα περισσότερα από αυτά τα πρωτοποριακά πειράματα επιβιώνουν και στις μέρες μας, ως μια υποστήριξη της προσπάθειας για την εξομάλυνση των διακρατικών σχέσεων που είναι σε κρίση με υπαιτιότητα των Τιράνων.

Αποφεύγοντας τον πειρασμό αναφορών σε προσωπικές, συγκινητικές εμπειρίες από την γνωριμία και συνεργασία μου με τον συγγραφέα του βιβλίου, από την διακριτική και γεμάτη μεράκι του διδαχή και με επίγνωση της ανεπάρκειας μου, συνιστώ την ανάγνωση του “Ανάλεκτα από το Ημερολόγιο ενός Συμβούλου Τύπου” (Σελίδες Αλβανίας). Όχι από περιέργεια για την ιστορία, αλλά κυρίως με την θέληση για μάθηση από μια εμπειρία που αποδείχθηκε εθνικά επωφελής…