Σύγκρουση του “πλοίου” Brexit με τον “βράχο” Γιβραλτάρ

Ποιος δεν θα ήθελε να ελέγχει το στενό εκείνο στο οποίο συναντιέται η θάλασσα της Μεσογείου με τον Ατλαντικό ωκεανό; Με άλλα λόγια αναφερόμαστε στο Γιβραλτάρ και στη γεωστρατηγική του σημασία για τον έλεγχο των θαλάσσιων δρόμων. Ο «Βράχος» του Γιβραλτάρ αποτελεί ένα ακόμα εμπόδιο στην έξοδο της Βρετανίας (Brexit) από την ΕΕ, με την Ισπανία να απειλεί ότι θα θέσει βέτο στις τρέχουσες διαπραγματεύσεις. Η ισπανική κυβέρνηση επιθυμεί να υπάρξει ρητή αναφορά στο κείμενο της συμφωνίας αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ, η οποία να δεσμεύει τη βρετανική πλευρά να έρθει σε διαπραγματεύσεις με τη Μαδρίτη για το μέλλον της διαφιλονικούμενης περιοχής του Γιβραλτάρ. Πως, όμως βρέθηκαν οι Άγγλοι στο Γιβραλτάρ;

Το 1492, οι Ισπανοί βασιλείς, Φερδινάνδος Β΄ της Αραγονίας και Ισαβέλλα της Καστίλης, ανακτούν τον έλεγχο των εδαφών της σημερινής Ισπανίας και Πορτογαλίας (Reconquista), απομακρύνοντας ολοκληρωτικά τους Άραβες από την Ιβηρική χερσόνησο. Επομένως, το έδαφος του Γιβραλτάρ πέρασε υπό ισπανική κυριαρχία. Παρέμεινε υπό το καθεστώς αυτό μέχρι το 1704, οπότε και κατελήφθη από τον Άγγλο ναύαρχο Τζωρτζ Ρουκ (Sir George Rooke), κατά τη διάρκεια του πολέμου της Ισπανικής Διαδοχής (1701-1714).

Η άνοδος και επικράτηση της Βρετανίας, ως ισχυρής ναυτικής δύναμης της εποχής (Πρώτη Βρετανική Αυτοκρατορία, 1583-1783), άλλαξε την ισορροπία ισχύος, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Η θαλασσοκράτειρα Βρετανία υπερίσχυσε των ανταγωνιστών της (βλ. Ισπανία, Πορτογαλία, Ολλανδία), αναφορικά με τον έλεγχο του θαλάσσιου εμπορίου και των υπερπόντιων αποικιών, με αποτέλεσμα να ελέγχει σημαντικά σημεία – «κλειδιά» του πλανήτη. Ένα από αυτά, λοιπόν, ήταν και το Γιβραλτάρ, το οποίο πέρασε επίσημα στην επικράτεια του Βρετανικού Στέμματος με τις συμφωνίες που υπεγράφησαν στην Ουτρέχτη, το χρονικό διάστημα 1713-1714.

Πιο συγκεκριμένα, στις 11 Απριλίου 1713 ο βασιλιάς της Ισπανίας Φίλιππος Ε΄ υπέγραψε συνθήκη με την οποία παρέδωσε το Γιβραλτάρ στους Βρετανούς. Αξίζει να σημειωθεί ότι, ακόμα και σήμερα, το Λονδίνο στηρίζεται στη παραπάνω συνθήκη (Συνθήκη της Ουτρέχτης) για να δικαιολογήσει τα βρετανικά κυριαρχικά δικαιώματα επί του Γιβραλτάρ. Τα επόμενα χρόνια, η βρετανική παρουσία επί του «Βράχου» εδραιώθηκε περαιτέρω με τις Συνθήκες των Παρισίων του 1763 (τέλος του Επταετούς Πολέμου) και του 1783 (τερματισμός του πολέμου της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ), δεδομένου ότι δεν τέθηκε ζήτημα αλλαγής της κυριαρχίας του Γιβραλτάρ. Και πώς να τεθεί, άλλωστε, από τη στιγμή που η Βρετανία ενίσχυε συνεχώς την ηγεμονική της θέση στην ευρωπαϊκή ήπειρο.

Η αμφισβήτηση της 

Η βρετανική κυριαρχία επί των Ηράκλειων στηλών (ονομασία του Γιβραλτάρ στην αρχαιότητα) παρέμεινε αδιαμφισβήτητη για αρκετούς αιώνες, όσο κρατούσε και το ναυτικό μεγαλείο της Βρετανίας. Η υποχώρηση, όμως, της βρετανικής κυριαρχίας σε παγκόσμιο επίπεδο, μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και η διεθνής τάση για ανεξαρτητοποίηση των μέχρι τότε υπερπόντιων αποικιών, δημιούργησε νέα δεδομένα στο ζήτημα του «Βράχου».

Συγκεκριμένα, το 1969 η Ισπανία έκλεισε τα σύνορα με το Γιβραλτάρ και ζήτησε την επιστροφή του στην ισπανική επικράτεια, ενώ ο ΟΗΕ, παρεμβαίνοντας στη διένεξη, ζήτησε να κριθεί το μέλλον της περιοχής, μέσω της διενέργειας δημοψηφίσματος. Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ήταν αρνητικό για τη Μαδρίτη.

Οι κάτοικοι της περιοχής επιθυμούσαν να παραμείνουν υπήκοοι της Βασίλισσας Ελισάβετ Β΄. Τέλη Δεκεμβρίου 1982, ο Ισπανός βασιλιάς Χουάν Κάρλος αποφασίζει το άνοιγμα των συνόρων μεταξύ των δυο κρατών. Αναμφισβήτητα, η απόφασή του αυτή επηρεάστηκε από δυο σημαντικές παραμέτρους: Πρώτον, την ευρωπαϊκή πορεία της Ισπανίας (έγινε μέλος της ΕΟΚ το 1986) και δεύτερον, την άμεση, σθεναρή και χωρίς καθόλου δισταγμούς (στρατιωτική) αντίδραση της Μάργκαρετ Θάτσερ στο ζήτημα των Φώκλαντ (Απρίλιος – Ιούνιος του 1982), απομεινάρι και αυτό της Βρετανικής Αυτοκρατορίας.

Το 2002 διενεργήθηκε ξανά δημοψήφισμα για το μέλλον της περιοχής και το αποτέλεσμα ήταν πάλι αρνητικό για την Ισπανία. Ωστόσο, στο τελευταίο βρετανικό δημοψήφισμα για την αποχώρηση ή όχι από την ΕΕ, οι κάτοικοι του Γιβραλτάρ (γύρω στους 33.000) ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην ευρωπαϊκή οικογένεια, γεγονός που άνοιξε νέο παράθυρο ευκαιρίας για την ισπανική διπλωματία. Έχουμε μπροστά μας, λοιπόν, μια νέα αγγλοισπανική διαμάχη, αυτή τη φορά χωρίς γαλέρες, αλλά με οικονομικά όπλα.