Τελικά, υπάρχει ελπίδα! – Θάνατοι στη χούντα 1967-1974

Με δυο λόγια οι κοινωνίες της Δύσης είναι “σιδερωμένες” από ένα επικίνδυνο σύστημα και βιώνουν ένα αδιέξοδο, αλλά και την απειλή ενός μεγάλου πολέμου που καλλιεργούν συστηματικά οι ελίτ. Μέσα σε αυτό το αδιέξοδο με την διανόηση να έχει παραδοθεί στον κονφορμισμό, η λογική οδηγεί κατ΄ ευθείαν στο μηδενισμό. Παρ’ όλα αυτά υπάρχει ελπίδα, τουλάχιστον για όσους έχουν τα μάτια τους ανοιχτά. Και η ελπίδα δεν έρχεται ούτε από κάποια νέα ιδεολογία, ούτε κάποιο θετικό πολιτικό σχήμα, ούτε από τις «συλλογικότητες», ούτε από το περιβόητο Εμείς. Η ελπίδα έρχεται από τον Ένα, από τον απρόσμενο μοναδικό!

Όπως συνέβη στην Τιεν Ανμέν με τον ανθρωπάκο που στάθηκε μπροστά στο τανκ με τη σακούλα με τα ψώνια της οικογένειας στο χέρι. Πενήντα χρόνια μετά την πτώση της χούντας, την προδοσία της Κύπρου και την επιστροφή της δημοκρατίας, μάλλον δεν μπορούμε να είμαστε υπερήφανοι για το ελληνικό Μεταπολιτευτικό Εμείς. Δεν είναι μόνο η χρεοκοπία και η αποσάθρωση των μεσαίων στρωμάτων, είναι υποταγή της πολιτικής σε ξένα και σε οικονομικά συμφέροντα, είναι η απαξίωση των θεσμών. Έτσι, 50 χρόνια μετά την πτώση της χούντας έρχεται ένας άνθρωπος που δεν είναι ιστορικός, που η κατάρτησή του αφορά τον Ελληνικό και τον Ευρωπαϊκό Πολιτισμό, και την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης και καταθέτει μια εργασία τεκμηρίωσης 808 σελίδων με τίτλο «ΘΑΝΑΤΟΙ ΣΤΗ ΧΟΥΝΤΑ – Δολοφονίες, αντιδικτατορική δράση, ύποπτοι θάνατοι κατά την περίοδο 1967-1974» (εκδ. ΤΟΠΟΣ) και ανάβει τη σπίθα της ελπίδας.

Ο συγγραφέας του έργου Δημήτρης Βεριώνης, τραγουδοποιός με πέντε δίσκους, πρόεδρος του “Peter Sellers Appreciation Society” και αρχισυντάκτης του περιοδικού PSAS Magazine και αρθρογράφος στο περιοδικό Historical Quest έρχεται και μας καταθέτει μια αφυπνιστική πολυετή έρευνα που για πρώτη φορά παρουσιάζει λεπτομερώς τις 247 κατονομασμένες περιπτώσεις των θανάτων που συνδέθηκαν με το καθεστώς της δικτατορίας (“αυτοκτονίες”, “ατυχήματα”, “ασθένειες”, “εξαφανίσεις”. Θάνατοι συνεπεία κακουχιών από τις εξορίες και πολυάριθμες ακόμα φημολογούμενες περιπτώσεις ανώνυμων και επώνυμων προσώπων).

Θάνατοι στην χούντα: Το ιστορικό καθήκον

Πάνω από 250 συνεντεύξεις οικείων προσώπων, 290 φωτογραφίες, άγνωστα ή δημοσιευμένα αρχεία και μαρτυρίες αποτυπώνουν για πρώτη φορά τις ιστορίες των θυμάτων της χούντας, συνολικά και εξατομικευμένα. Τι έκανε τον Βεριώνη όμως να αναλάβει αυτή την ευθύνη; Πως προέκυψε; Όπως έγινε γνωστό κατά την παρουσίαση του βιβλίου στον Σύνδεσμο Φυλακισθέντων και Εξορισθέντων Αντιστασιακών (πρώην ΕΑΤ – ΕΣΑ), ο Βεριώνης είχε επισκεφθεί το χώρο που είναι γεμάτος με φωτογραφίες της εποχής, είδε το «κενό» δίπλα από μία φωτογραφία θύματος που είχε μόνο ένα όνομα.

Ο Βεριώνης θεώρησε καθήκον του να το γεμίσει μετατρέποντας τα άγνωστα θύματα της χούντας σε επώνυμους αποκαθιστώντας το χρέος της Ιστορίας απέναντί τους. Συνεπώς, η αντίδραση και η πράξη αυτού του ανθρώπου όχι μόνο κάλυψε το κενό του δημοκρατικού κράτους που όφειλε να έχει καλύψει αυτό το «κενό», αλλά κατέδειξε πως εν τέλει Ιστορία γράφουν οι μονάδες που υψώνουν ανάστημα στις κρίσιμες στιγμές, ανοίγοντας το δρόμο για τους πολλούς. Ο Βεριώνης όχι μόνο άνοιξε το δρόμο στους επαγγελματίες ιστορικούς, αλλά έδωσε και στους πολλούς με το παράδειγμά του την ελπίδα.

Στην παρουσίαση στην κατάμεστη αίθουσα του ΣΦΕΑ στο Πάρκο Ελευθερίας παραβρέθηκαν μέλη του Συνδέσμου και συγγενείς των θυμάτων της δικτατορίας. Μίλησαν ο γιατρός-ερευνητής Γιώργος Παυλάκης, ο ιστορικός ερευνητής Ιάσονας Χανδρινός και ο καθηγητής της Φιλοσοφικής του ΕΚΠΑ Γιώργος Βάρσος γιος του συνταγματάρχη Γιάννη Βάρσου (1921-1973) που “αυτοκτόνησε” και συμμαθητής μου, ο οποίος μου έκανε την τιμή να με προσκαλέσει στην παρουσίαση.

Η ομιλία του Γιώργου Βάρσου ήταν συγκλονιστική μετά από πενήντα χρόνια σιωπής για ένα τραύμα που δεν έκλεισε ποτέ, ούτε γι’ αυτόν, ούτε για τον αδερφό του, ούτε για τη μάνα του. Ας δεχθούμε πως η Ιστορία αυτή καθαυτή δεν είναι συνομωσία, όμως ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι είναι γεμάτη συνομωσίες. Εννοείται πως η Ιστορία δεν έχει τελειώσει παρά τις επίμονες προσπάθειες κάποιων φιλοσόφων, παραμένει ανοιχτή. Βεβαίως, μπορεί η Ιστορία να μη διδάσκει, αλλά ενίοτε εμπνέει και αν μη τι άλλο λειτουργεί ως συσσωρευτής κοινωνικής δυσαρέσκειας που νομοτελειακά κατά περιόδους αποσυμπιέζεται με ανατροπές.

Άλλωστε, όπως έχουν ξεκαθαρίσει οι πραγματιστές «η ελπίδα δεν είναι στρατηγική», όμως παραμένει το κινητήριο καύσιμο της Ιστορίας.