Το συλλογικό τραύμα στον καιρό του lockdown

Μπορεί να έχουμε “φάει” την πρώτη, την εαρινή καραντίνα, αλλά αυτό δεν κάνει τη δεύτερη λιγότερο επώδυνη. Μάλλον συμβαίνει το αντίθετο, αφού αποδεικνύεται πως το καλοκαίρι ήταν ένα διάλειμμα. Όπως και την πρώτη φορά, πάντως, οι άνθρωποι ψάχνουν και βρίσκουν διόδους για κοινωνικοποίηση σ’ αυτές τις τόσο δύσκολες συνθήκες.

Τα τηλέφωνα έχουν και πάλι πάρει φωτιά. Το ίδιο και τα σόσιαλ μίντια. Και πάλι στις εκ του μακρόθεν συνομιλίες ο λόγος για τον αριθμό των κρουσμάτων και των θανάτων, οι οποίοι έχουν πολλαπλασιαστεί σε σύγκριση με την άνοιξη. Και βέβαια ανταλλαγή πληροφοριών για γνωστούς που κόλλησαν και το περνάνε ελαφριά ή χειρότερα εάν βρίσκονται στο νοσοκομείο. Και κάπως έτσι αυτές οι συνομιλίες καταλήγουν στο «ρε μαλ… τί ζούμε;». Αυτή είναι η φράση που κληρονομήσαμε από την πρώτη καραντίνα. Μόνο που τώρα αναμένουμε με αγωνία, αλλά και ανησυχία, το εμβόλιο…

Ψύχραιμοι, λιγότεροι ψύχραιμοι, πανικόβλητοι, υπό καθεστώς φόβου, φύσει αισιόδοξοι, ανέμελοι και ανεύθυνοι, όλοι ανεξαιρέτως συναισθάνονται ότι βρισκόμαστε ενώπιον ιστορικών στιγμών. Μία κατάσταση βγαλμένη από ταινία που πριν ένα χρόνο θα την βλέπαμε καγχάζοντας, με μπουκωμένα από ποπ κορν στόματα στις οθόνες μας. Σήμερα, όμως, παλεύουμε να δημιουργήσουμε μία κανονικότητα, υπό συνθήκες απόλυτης υγειονομικής κρίσης με καταστροφικά οικονομικά αποτελέσματα.

Όπως και το Πάσχα έτσι και τα Χριστούγεννα θα τα περάσουμε μακριά από τις εκκλησίες. Ούτε λόγος για εκδρομές στις γιορτές, μόνο θρηνούμε τις “θεσμοθετημένες” αποδράσεις-απολαύσεις μας. Ο κορονοϊός έχει γκρεμίσει τις σταθερές του βίου μας, επιβάλλοντας στην καθημερινότητά μας μάσκες, αντισηπτικά και μία προσοχή σε τι ακουμπάμε που εάν την παρατηρούσαμε σε κάποιον πριν ένα χρόνο θα το σχολιάζαμε σαν “μικροβιοφοβία”.

Κάτι γνωρίζουν οι Κινέζοι όταν λένε ως κατάρα κάτι που στα αυτιά ενός δυτικού μοιάζει με ευχή: «Να ζήσεις σε ενδιαφέρουσες εποχές». Σε αυτές, όμως, τις ενδιαφέρουσες εποχές, μία εκ των προκλήσεων –πέρα από την πρώτιστη και ασύγκριτη αγωνία της επιβίωσης της δικής μας και των οικείων μας– είναι η οχύρωση, η ακύρωση της όποιας εξωστρέφειάς μας.

Το συλλογικό τραύμα

«Μείνετε σπίτι», επαναλαμβάνουν σαν σε συγχορδία κυβερνώντες και αρμόδιοι επιστήμονες. Κι αυτό κατά κανόνα κάνουμε. Αυτό, όμως, συχνά μας οδηγεί στην άνευ εξωτερικών περισπασμών ενδοσκόπηση. Στη Μάνη ισχύει το δόγμα «όσους κλείνει η πόρτα μου», εννοώντας τους δικούς μας ανθρώπους. Όσους δεσμούς και να καλλιεργήσει κανείς έξω από αυτό τον κύκλο, στα δύσκολα όλα τα σημαντικά, που καταμετρώνται στα δάχτυλα του ενός χεριού, βρίσκονται συνήθως σε μερικά τετραγωνικά.

Αυτά τα τετραγωνικά, όμως, λιγότερα για κάποιους, περισσότερα για άλλους, μπορούν να αποδειχθούν ιδιαίτερα αποπνικτικά, εφόσον οι επιλογές μας στέκονται εκεί ασάλευτες και κάποιοι εξ ημών δεν μπορούμε πλέον να στρέψουμε το βλέμμα μας κάπου αλλού. Κάποιοι που αναμετρήθηκαν με τη δοκιμασία και την άνοιξη και τώρα αποδείχθηκαν λειψοί, αδυνατώντας να υπακούσουν τις οδηγίες. Αγνοούν τους κανόνες της δημόσιας υγείας, προτάσσοντας έναν εγωκεντρισμό που “μποχάει”. Είναι οι παθογένειες που ταλανίζουν ανώριμες και απαίδευτες κοινωνίες.

Από τον πρώτο εγκλεισμό εκδηλώθηκαν οι αυτόκλητοι δικαστές. Μένοντας στο σπίτι τους και μην μπορώντας να εστιάσουν τον άπλετο χρόνο τους στον μικρόκοσμό τους, επέλεξαν να μετατραπούν σε χωροφύλακες. Κρίνοντας πόσες φορές πρέπει να βγάλει κανείς έξω τα σκυλιά και συγκεντρώνοντας διαδικτυακές αποδείξεις που αποδεικνύουν την ανοησία των συμπολιτών τους σίγουρα δεν αναβαθμίζουν την δική τους κοινωνική ενσυναίσθηση.

Ό,τι, όμως, και να είναι αυτό που δοκιμάζει τις αντοχές του καθενός, το μόνο σίγουρο είναι ότι βιώνουμε ένα συλλογικό τραύμα που λίγο ως πολύ μετασχηματίζει την κανονικότητα που τόσο πολύ αποζητούμε, ποντάροντας(;) στο εμβόλιο. Όταν με το καλό περάσει η πανδημία, θα μετρηθούμε και θα αξιολογήσουμε την ατομική και συλλογική μας επίδοση στην αναμέτρηση με τα δύσκολα. Όσες ζημιές κι αν προκληθούν στον ψυχισμό και στα κουράγια μας, όσες ζημιές κι αν προκληθούν στα έτσι κι αλλιώς δύσκολα οικονομικά μας, το κρίσιμο είναι να μείνουμε υγιείς για να τις επιδιορθώσουμε.