Aνέκαθεν υπέρμαχος της γαλλικής πολιτικής ο Κοραής

Ο πρώτος λίβελος του Κοραή κατά Καποδίστρια κυκλοφορεί στις 10 Δεκεμβρίου 1830. Όπως σημειώνει ο Απ. Θ. Δασκαλάκης, η μεταστροφή του Κοραή εμφανίζεται μερικούς μήνες μετά την επαναστατική ανατροπή των Βουρβώνων στο Παρίσι, τον Ιούλιο του 1830 και την ριζική αλλαγή πολιτικής του Νέου Αυτοκράτορα στις σχέσεις του με την Αγγλία, την Ρωσία και φυσικά την Ελλάδα και τον Καποδίστρια…

Για την επίπτωση αυτής της αλλαγής στην Υδραίικη αντιπολίτευση, ο Καποδίστριας γράφει στις 24 Αυγούστου 1830, από το Ναύπλιο στους πληρεξουσίους της Αγγλίας της Γαλλίας και της Ρωσίας: «Αφού δε συνέβησαν εν τε τη Γαλλία αι κατά τον Ιούλιον μεγάλαι μεταβολαί… τότε οι παρ ημίν αρχέκακοι τοιαύτην έλαβον ευπορίαν ώστε εν βραχεί κατώρθωσαν να αποπλανήσωσι και τους εμφρονεστάτους και ευδοκιμοτάτους των Υδραίων..( Επιστολαί Ι.Κ. Καποδίστρια, Κυβερνήτου της Ελλάδος απο 8/4/1827 μΈχρις 26 Σεπτεμβρίου 1831.Αθήνησιν εκ της Τυπογραφίας Γ.Χαρτοφύλακος 1843).

Την καθοριστικής σημασίας αλλαγή πολιτικής από το ίδιο καθεστώς στη Γαλλία απέναντι στον Καποδίστρια επισημαίνει και ο Ανδρέας Ιδρωμένος, στην βιογραφία του Καποδίστρια. Κατά συνέπεια τίθεται το κρίσιμο ερώτημα: Η μεταστροφή του Κοραή και η επίδοσή του σε εκτός ορίων ύβρεις, μπορεί να αποδοθεί σε αφυπνισθέντα ιδεολογικά κίνητρα ή συνδέεται με τις αλλαγές στην γαλλική πολιτική; Κατά τον Δασκαλάκη, αυτή η αλλαγή έριξε αποφασιστικά τον Κοραή στο στρατόπεδο των πολέμιων του Καποδίστρια.

Κοραής και η αντιπολίτευση της Ύδρας

Ο εκδότης της εφημερίδας της αντιπολίτευσης, του Απόλλωνα, ο Πολυζωίδης έρχεται στην Ελλάδα από το Παρίσι μετά την Ιουλιανή επανάσταση. Ο Πολυζωίδης δεν έκρινε ότι όφειλε να ζητήσει άδεια γιατί το σύνταγμα της Τροιζήνας έλεγε ρητά ότι «όλοι οι Έλληνες είχαν δικαίωμα να γράφωσι και να διαδίδωσι ελευθέρως δια του τύπου και άλλως τας γνώμας των» (Τάκης Αργ. Σταματόπουλος, Ο εσωτερικός αγών Τόμος Δ σελ. 387). Μετά την κατάσχεση του πρώτου φύλλου του Απόλλωνα ο Πολυζωίδης καταφεύγει στην Ύδρα, την απόρθητη έδρα της αντιπολίτευσης.

Ο Κοραής βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με τον Πολυζωίδη. Σε επιστολή του στον Πολυζωίδη στην Ύδρα, ο Κοραής, στις 5 Μαΐου 1831, αφού βεβαιώσει για τρεις επιστολές που έχει λάβει, τον ενημερώνει ότι σύντομα θα βρεθεί στην Ύδρα κάποιος Ζυγομαλάς, έτοιμος να συνεργήσει σε όλα τα καλά και τα δίκαια. Και συνεχίζει: «Άσπασε εκ μέρους μου τους κ. Γεώργιον και Λάζαρον Καντουριώτη. Από την φιλοπατρίαν των ελπίζω δραστικοτάτην συνέργειαν» (Ο Κουντουριώτης όπως τεκμηριώνεται ιστορικά έχει χρηματοδοτήσει την δολοφονία του Καποδίστρια).

Οι συμβουλές του Κοραή στον Πολυζωίδη και η φροντίδα του να διοχετεύεται στο Γαλλικό τύπο η αντικαποδιστριακή προπαγάνδα προκύπτει επίσης από την αλληλογραφία του με τον φίλο του Κοντόπουλο. (31/12/1831 Δαμαλάς σελ. 537, Δασκαλάκης). Στα αρχεία του Κοραή δεν έχουν ανευρεθεί επιστολές από την αντιπολίτευση της Ύδρας. Από την διαθήκη του φαίνεται ότι με εντολή του αποτεφρώθηκαν δέσμες επιστολών και σημειώσεων.

Μια παρατήρηση σχετική με τα περί ελευθεροτυπίας κηρύγματα του Απόλλωνα (εφημερίδα εκδιδομένη στην Ύδρα), του εκδότη του Πολυζωίδη και της Υδραϊκής Αντιπολίτευσης: Σε ανατύπωση του πρώτου λιβέλου, που έκανε η Εφημερίδα Απόλλων, παρελήφθη κάθε αναφορά του Κοραή στους Φαναριώτες, για να μην θιγεί ο Φαναριώτης- πρίγκιπας και “ιδεολογικός” αρχηγός της Υδραίικης Αντιπολίτευσης, Μαυροκορδάτος.

Ο Κοραής από το 1800 διεκήρυξε ότι μόνον από τους Δημοκρατικούς Γάλλους θα μπορούσε να αναμένει ενίσχυση για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Το ίδιο επαναλαμβάνει το 1830: Ότι μόνο από νέο γαλλικό καθεστώς η Ελλάδα θα διασφαλίσει ειλικρινή φιλία και υποστηρίζει η Ελλάδα «να παραδοθεί εις την ανακαινισθείσαν από το θείον δρέπανον Γαλλίαν». Μόνον τους Γάλλους έπρεπε να δεχθεί συμβούλους και προστάτες: «Να ζητήσει από τη Γαλλικήν Βουλήν τρεις άνδρες φιλέλληνες οι οποίοι θα επεξεργάζοντο, από κοινού μετά της Ελληνικής Βουλής, το πολιτικόν Σύνταγμα της Ελλάδας.

Ακόμα να παρακαλέσουμε τον πολίτη βασιλιά Φίλιππον να βάλει έναν στρατηγό για την διοργάνωση του Ελληνικού Στρατεύματος με το οποίο η Ελλάς θα διεκδικούσε τα δίκαια και θα εξάπλωνε τα όριά τους ως την Κρήτην τη Σάμον και τα άλλα νησιά. Και δεν παραλείπει να ασχοληθεί και με την Γαλλογραικίαν της Μικράς Ασίας, κατά τον Στράβωνα και η οποία θα ήταν δυνατόν να ξαναζήσει εάν η, δια του δρεπάνου καθισταμένη, ελευθέρα Ελλάς εδέχετο μόνον των Γάλλων την προστασίαν» (Γαλλογρακία Γαλλοελληνικόν κράτος της Μικράς Ασίας 280 π.Χ. από στίφη Γαλατών κατακτητών ….. – Από το άσμα πολεμιστήριον του Κοραή).

Γιατί ο πόλεμος του Κοραή στον Καποδίστρια

Ο Κοραής παρέδιδε για εκτύπωση τον δεύτερον διάλογο-λίβελο, ένα περίπου μήνα μετά την δολοφονία με τίτλο «Τι συμφέρει εις την Ελεθερωμένην από τους Τούρκους Ελλάδα να πράξη εις τας παρούσας περιστάσεις, για να μην δουλωθεί εις Χριστιανούς ΤΟΥΡΚΙΖΟΝΤΑΣ». Ο Κοραής με το ψευδόνυμο Πανταζίδης, κύριο πρόσωπο του διαλόγου ανεβάζει κατακόρυφα και την πολεμική του. «Για την ανατροπή του Τυράννου κάθε μέσον είναι επιτετραμμένον, αν μη επιβεβλημένον…».

Το τραγικό αλλά και αποκαλυπτικό χαρακτηριστικό, του δεύτερου λιβέλου, είναι ότι αρχίζει με καταγγελία περί δημεύσεως, από τις Καποδιστριακές Αρχές, του πρώτου λιβέλου. Καταγγελία η οποία διαψεύσθηκε κατηγορηματικά δια τα τύπου, από τον άνθρωπο που είχε την ευθύνη της διακίνησης του πρώτου λιβέλου στην Ελλάδα. Η επιστολή του Ν. Πρανακάκη δημοσιεύθηκε τόσο στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως Γενικήν Εφημερίδα 1831, σελ. 188, όσο και στην γαλλική έκδοσή της στην Αίγινα. Βέβαια, η διάψευση δεν αναφέρθηκε στον αντικαποδιστριακό τύπο.

Ως προς το περιεχόμενο του Β. Λιβέλου, ενδεικτικά αρκεί να παραθέσουμε: «Είναι βέβαιον ότι η Ελλάς κινδυνεύει να μεταβεί από την Επτανήσιον βενετικήν ψώραν εις την φαναριώτικην λέπραν ή και να γεμιστεί από Κοζάκους, αν οι δύο φατρίαι, ή των Επτανησίων και«Φαναριωτών ενωθώσιν εις εν, δια να προδώσωσι την Ελλάδα εις τους Ρώσσους. Η ελληνική επανάσταση τέκνον της γαλλικής, άρρωστον ακόμη και άδηλον αν δεν το πνίξει εις τα σπάργανα ο Κερκυραίος δεσπότης δια να το παραδώσει πνιγμένον εις το Ρώσσον Δεσπότην.Τα αρχαία μνημεία των Αθηνών καταστρέφονται τη ανοχή του Κυβερνήτου διερωτάται τις επί τη ευκαιρία αυτή: Είναι Έλλην ο Καποδίστριας; Το εις την Αίγινα ιδρυθέν Μουσείον είναι παγίς και δέλεαρ του Καποδίστρια δια να στέλνουν εκεί τα έργα τα αρχαία τέχνης και αυτός μεν να καταθέτει τα μέτρια τα κολοβωμένα, τα δε άρτια και πολύτιμα να τα πωλεί κρυφίως ή να τα δίδει εις τους αναχωρούντας εις το εξωτερικό επιστήθιους φίλους του! Ο κυβερνήτης προτίθεται εκδιωκόμενος από την Ελλάδα να τα μεταφέρει εις το Μουσείον της Πετρουπόλεως και να τα μοιράσει εις φίλους του»….

Στον επίλογο του 2ου Λιβέλου το οποίον γράφει εν επιγνώσει της δολοφονίας και δικαιολογεί την, μετά την δολοφονία, έκδοση, και επανέρχεται… «Δια τον ανόσιον τούτον φόνο ήθελα συνθάψειν με τον φονευθέντα και τον διάλογον εάν δεν περιείχε πολλά αναγκαία να γνωρισθώσι εις τους ομογενείς μας και σωτήρια ίσως εις την παρούσαν των Ελληνικών πραγμάτων κατάστασιν». Κατηγορεί τον φονέα διότι με την εκδικητική του στάση, για όσα αυτός και η οικογένεια του υπέστησαν από τον Καποδίστρια, «δεν επέτρεψε στην πατρίδα να τον δικάσει αυτή, η οποία έμελε να τον κολάσει με ασυγκρίτως φρικτοτέραν του φόνου τιμωρίαν»…

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, απάντηση στους λιβέλους έδωσε ο Ευνάρδος από εφημερίδες, αλλά και με δημοσίευση ενός ογκωδέστατου τόμου με έγγραφα από την επίσημη αλληλογραφία του με τον Καποδίστρια και υπό την αιγίδα του Γαλλικού Φιλελληνικού κομιτάτου, με στήριξη από πολλές προσωπικότητες των Γαλλικών Γραμμάτων. Επίσης απαντήσεις έδωσαν Μηνάς Μινωίδης, ο Μουστοξύδης,ο Ιωάννης Τοπάλης Σούτσος (ο Έλληνας λόγιος Μηνάς Μινωίδης).

Επιστολή από 24 Αυγούστου 1831, Ναύπλιο: «Τοις κυρίοις Πληρεξουσίοις Αγγλίας, Γαλλίας και Ρωσσίας, τοις συνιστώσι το εν Λονδίνο Συνέδριον περί των Ελληνικών». Σε αυτήν την επιστολή, γραμμένη ένα μήνα πριν την δολοφονία του, ο Καποδίστριας αποκαλύπτει και καταγγέλλει: «Ανεκτική συμπεριφορά ενθάρρυνση και φιλικές σχέσεις των “προέδρων” των Αγγλογάλλων και των πλοιάρχων των στόλων τους, προς τους Υδραίους, πριν αλλά και μετά τον εμπρησμό του Εθνικού στόλου στον Πόρο». Συμπερασματικά: Ο πόλεμος του Κοραή στον Καποδίστρια δεν αποτελεί προσωπική σύγκρουση, είναι οργανικό μέρος της προσπάθειας ανατροπής του Καποδίστρια, ενορχηστρωμένης από το εσωτερικό και το εξωτερικό.