Μπορούσε να παραδοθεί αλλά δεν το έκανε! Ο Γρηγόρης Αυξεντίου νίκησε το θάνατο

Στις 3 Μαρτίου 1957, Καθαρά Δευτέρα ήταν τότε, ο Γρηγόρης Αυξεντίου, μια από τις κορυφαίες μορφές του εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα, 1955-1959, της ΕΟΚΑ, έπεσε μαχόμενος εναντίον του αποικιακού ζυγού, για την ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Τα μνημόσυνα, είναι παρηγοριά και άλλοθι. Κυρίως όταν φαίνεται πως η σημερινή πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση με εκείνη τη θυσία, εκείνες τις ηρωικές πράξεις. Με το πώς αντιλαμβάνονται οι μετέπειτα και σημερινές γενιές «ιδέες και αξίες».

Οι γενιές του αντιαποικιακού- αντικατοχικού αγώνα, των κοινωνικών αγώνων, του αντιχουντικού δημοκρατικού κινήματος, του πολέμου, της τουρκικής εισβολής του 1974, έχουν πολλά να διηγούνται. Ακόμη και εκείνοι που ξεκίνησαν να αλλάξουν τον κόσμο και τελικά άλλαξαν οι ίδιοι! Η κάθε γενιά έχει να διηγείται τις δικές της ιστορίες. Όπως και οι μετέπειτα, οι σημερινές, με άλλα, βέβαια, δεδομένα και αφηγήσεις.

Κανείς δεν μπορεί να σβήσει την ιστορία

Η θυσία του Γρηγόρη Αυξεντίου και των άλλων παλληκαριών του αντιαποικιακού αγώνα, αποτελούν σημεία αναφοράς και πράξεις που θα κουβαλά η ιστορία του ελληνισμού για πάντα. Θα είναι οι φωτεινές πτυχές της ιστορίας. Ο αγώνας τότε, μια επανάσταση, μπορεί να κρίνεται εκ των υστέρων λαμβάνοντας υπόψη διάφορες παραμέτρους, πολιτικές, διπλωματικές, στη «σκιά των διεθνών δεδομένων», αλλά κανείς δεν μπορεί να μειώσει τη σημασία και την αξία του.

Μπορεί ο καθένας εκ του ασφαλούς να προβαίνει σε «γεωπολιτικές αναλύσεις» και να αποφαίνεται πολλά και διάφορα. Μπορεί ακόμη να μην λαμβάνει υπόψη τα τότε δεδομένα, της κατοχής και της καταπίεσης, της δίψας για ελευθερία και αυτοδιάθεση, ένωση. Είναι δικαίωμα τους. Δεν μπορεί, όμως, κανείς να σβήσει την ιστορία και να την προσαρμόσει στις δικές τους «ιδέες». Ήταν μια αναμέτρηση με μια αυτοκρατορία. Εάν οι επαναστάτες έκαναν συγκρίσεις, αποφάσιζαν μόνο στη βάση της ισορροπίας δυνάμεων, καμία επανάσταση, κανένας αγώνας δεν θα διεξαγόταν. Για αυτό και οι επαναστάσεις έχουν το στοιχείο της ανατροπής ενίοτε και του ρομαντισμού. Εκφράζουν, όμως, την ανάγκη για ελευθερία, εθνική και κοινωνική.

Δεν ήταν τα δεδομένα υπέρ μας τότε (και πότε είναι;). Ακόμη και στην Αθήνα, η πολιτική ελίτ δεν καλόβλεπε τον αγώνα των Κυπρίων για ένωση. Ήταν ένας ακόμη πονοκέφαλος (κάποιοι θεωρούν πως αυτός- ο πονοκέφαλος- κρατάει ακόμη, πλην όμως τούτο είναι ένα άλλο θέμα). Στην Κύπρο, όμως, τον Μάρτιο του 1957, ο αγώνας βρισκόταν σε εξέλιξη, γιατί οι λαοί δεν αποφασίζουν στη βάση του πώς βολεύει τους διάφορους τρίτους.

Ο ήρωας Γρηγόρη Αυξεντίου “νικάει και το θάνατο”

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου δεν σκέφτηκε «γεωπολιτικά». Εκείνες τις δέκα ώρες που κράτησε η μάχη, θα πρέπει να πέρασαν πολλές σκέψεις από το μυαλό του. Κι ας είχε αποφασίσει. Κι ας ήταν έτοιμος από καιρό. Ο Γιάννης Ρίτσος στον «Αποχαιρετισμό», ήταν ως να τον γνώριζε χρόνια. Ως να ήταν δίπλα του εκείνες τις ώρες. Ήταν ως να αφηγείτο, μονολογούσε ο Γρηγόρης και έγραφε ο Ρίτσος. «Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας είναι η απόφαση του θανάτου μας… Όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή του Νικάει και το θάνατο».

Θα μπορούσε να παραδοθεί και να ζήσει. Μπορούσε, αλλά δεν το έκανε. Νίκησε το θάνατο, έμεινε στην αθανασία. Ντρόπιασε τον κατακτητή, που επιστράτευσε ακραίες μεθόδους, όταν κατάλαβε πως δεν θα παραδινόταν. Δεν μπορούσε να τον νικήσει. Η θυσία του μπορεί να λειτουργεί ως παρηγοριά σε μια κοινωνία με παθογένειες και πολλές στρεβλώσεις, αλλά σημασία έχει περισσότερο να ξυπνήσουμε από τον λήθαργο.