Η επιστολή του Υψηλάντη στον Τσάρο για την Επανάσταση

Ένας ελάχιστος φόρος τιμής στον άνθρωπο που ανέλαβε την κήρυξη της επανάστασης του 1821: Και μια αποκαλυπτική αναφορά για την σχέση Καποδίστρια, Αλέξανδρου Υψηλάντη και Τσάρου Αλεξάνδρου στην προετοιμασία του 1821. Ο Υψηλάντης γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη στις 12 Δεκεμβρίου 1792 και πέθανε στην Βιέννη 31 Ιανουαρίου 1828, αμέσως μετά την αποφυλάκιση του από τις αυστριακές φυλακές.

Ήταν γεννημένος σε μια οικογένεια με ρίζες στα Υψηλά της Βυζαντινής Τραπεζούντας,η οποία ήταν αφιερωμένη στην απελευθέρωση των Ελλήνων, αλλά και των Χριστιανών από τον οθωμανικό ζυγό. Μια απελευθέρωση που ασφαλώς σχεδιάστηκε και ξεκίνησε πολύ νωρίτερα από την ίδρυση της Φιλομούσου και της Φιλικής. Ο Υψηλάντης κατάγεται από οικογένεια, από αυτές που λειτούργησαν ως υποκείμενα της ιστορίας και υπηρέτησαν την αναγέννηση την ανασυγκρότηση και την απελευθέρωση του Ελληνισμού.

Οι Υψηλάντηδες λειτούργησαν ως υποκείμενα της ελληνικής, της βαλκανικής (ο καθοριστικός ρόλος τους στις σέρβικες επαναστάσεις 1804 και 1816 είναι απόλυτα τεκμηριωμένος), αλλά και της οθωμανικής ιστορίας. Της ιστορίας των ρωσο-οθωμανικών σχέσεων και των οθωμανο-ευρωπαϊκών σχέσεων. Κατά τον Ιωάννη Φιλήμονα η ιστορικής σημασίας Νεοτουρκική Συνθήκη Συμμαχίας του 1799 υπήρξε έργο του Κωνσταντίνου Υψηλάντη.

Όπως επίσης δική του ιδέα ήταν και η ίδρυση της Επτανήσου Πολιτείας, (1800-1807) που κατέστη μήτρα και τροφός του 1821 υπό τον Ιωάννη Καποδίστρια. Ασφαλώς δεν είναι ατύχημα ότι ο Ρήγας ο Βελεστινλής εργάστηκε και μαθήτευσε στην οικογένεια Υψηλάντη. Δεν είναι ατύχημα ότι η οικογένεια Υψηλάντη συνεργάστηκε με την οικογένεια Καποδίστρια και με τον ίδιο τον Ιωάννη Καποδίστρια για τη στήριξη της σερβικής ανεξαρτησίας.

Υψηλάντης και επανάσταση 

Στην επέτειο του θανάτου του Αλέξανδρου Υψηλάντη αξίζει να επισημάνουμε και να τονίσουμε μερικά βασικά αποσπάσματα από την αποκαλυπτικότατη επιστολή του Αλέξανδρου Υψηλάντη στον Τσάρο Νικόλαο, που διαδέχτηκε τον Αλέξανδρο στον ρωσικό θρόνο στα 1825. Είναι μια επιστολή αποκαλυπτική του ρόλου του Καποδίστρια και του Τσάρου Αλεξάνδρου στην προετοιμασία του 1821, ενώ δείχνει το γιατί και το πότε του προσφέρθηκε το “ποτήρι” του ηγετικού ρόλου!

Πριν, όμως, προχωρήσουμε στην αποκαλυπτική επιστολή αυτή καθ’ αυτή, αξίζει μια αναφορά στο επίπεδο των συμβολισμών που συνδέουν τον Υψηλάντη, τον Καποδιστρια και την κήρυξη της Επανάστασης. Τα σύμβολα πολλές φορές αποκαλύπτουν περισσότερα από τις διακηρύξεις. Αξίζει να επισημάνουμε το “Μάχου Υπέρ Πίστεως και Πατρίδος” του Υψηλάντη, το συναντάμε ως δίπτυχο “Πίστις-Πατρίς” στο οικόσημο της οικογένειας Καποδίστρια. Να επισημάνουμε επίσης τις “τρεις λέξεις” από την σημαία του Ιερού Λόχου, το περίφημο “Εν τούτω Νίκα”.

Οι λέξεις αυτές κατά την παράδοση αποτέλεσαν την αφετηρία ίδρυσης της Χριστιανικής Βυζαντινής Ανατολής. Ασφαλώς δεν είναι τυχαία η επιλογή του “Εν Τούτω Νίκα” και του αναγεννώμενου Φοίνικα ως των Συμβόλων της κήρυξης της Επανάστασης. Και μετά τα σύμβολα στο απόσπασμα της αποκαλυπτικής επιστολής.

Η επιστολή

«… Εάν το μίσος τούτο, όπερ εδημιούργησε τόσας συκοφαντίας, όπως συντρίψη εμέ εν τη γνώμη της Α. Μ. του αυτοκράτορος Αλεξάνδρου, μη αρκεσθέν δια της αυστηρότητος της φυλακίσεώς μου, όπως αποτρέψη την δικαίωσίν μου ενωπίον του ένδοξου αδελφού Υμών, θέλη εισέτι την εκμηδένισίν μου, δια ν’ ασφαλίση καλλίτερον το απόκρυφον των απεχθών μηχανορραφιών αυτού εάν δεν υψωθή υπέρ εμού η φωνή των ανθρώπων, οίτινες γνωρίζουν τα πράγματα και χαίρουν της κοινής υπολήψεως, ίνα δικαιώσωσιν ευκόλως την διαγωγήν μου, τολμώ να πιστεύω ότι καθ’ ην στιγμήν εξαιτούνται την προστασίαν του Ηγεμόνος μου και ήδη ευεργέτου μου, το καθήκον μοι επιβάλλει όπως αποπειραθώ ν΄ απολογηθώ ενωπίον της Υμετέρας Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητος, εμπιστευόμενος εις την φρόνησιν Υμών γεγονότα μέχρι της σήμερον κρυπτόμενα εν τω στήθει μου και ων η αποκάλυψις μου επιβάλλεται δια να τύχω της οφειλομένης μοι δικαιοσύνης.

»Πάντες σχεδόν οι περί της Επαναστάσεως των Ελλήνων γράψαντες έκριναν εύλογον όπως ομιλήσωσι και περί εμού και, κατά τον “Αυστριακόν Παρατηρητήν” και τίνας άλλους λιβελλογράφους, τας αυτάς επανέλαβον συκοφαντίας, πάντα συνεσώρευσαν τα σφάλματα επ’ εμού και πάσαν κατέβαλον δύναμιν όπως παραστήσωσιν εμέ, ενωπίον του Κοινού, νέον μανιωδώς φιλόδοξον, όστις, εν τη παράφρονι εξάψει αυτού και άνευ ελπίδος σωτηρίας, έσυρε το έθνος αυτού εις την απώλειαν. Ουδέν τούτου ψευδέστερον.

»Το έθνος ειργάζετο προς αναγέννησιν αυτού, πάσαν καταβάλλον προσπάθειαν, και συνεννοείτο δια τινος μυστικής Εταιρείας πολύν χρόνον, πριν οι καταχρήσεις και διαφωνίαι, διακινδυνεύσουσαι την ύπαρξιν αυτής, αναγκάσωσι τους διευθυντάς της Εταιρείας να πέμψωσιν εις την Πετρούπολιν και μοι εμπιστευθώσι την ανωτάτην διεύθυνσιν ταύτης. Ο κίνδυνος ηδύνατο να γίνη μέγας. Επίστευσα ότι η ώρα του ζήλου εσήμανε δι’ εμέ, και την συμβουλήν του κόμιτος Καποδιστρίου λαβών, εδέχθην. Ην δε τότε το έτος 1820 αρχόμενον, καθ’ ην εποχήν η Οθωμανική Πύλη διεκήρυξε θανάσιμον πόλεμον κατά του Αλή πασά των Ιωαννίνων.

»Το περιστατικό τούτου, όπερ συνεχώρει τοις Έλλησι τον εξοπλισμόν, προήγαγε την έξαψιν και τας ελπίδας αυτών εις το άκρον. Ουδαμώς εγενόμην ο έσχατος, όπως διακρίνω τα εκ τούτου προκύψαντα ωφελήματα. Ο κόμις Καποδίστριας, ον συνεβουλεύθην, συνεφώνησε προς την γνώμην μου, εύρε τα σχέδια και τας παρασκευάς μου καλάς και καταλλήλους και μοι συνεβούλευσεν ίνα ενεργήσω και επιχειρήσω την έναρξιν τούτων μη δεικνύων διασταγμόν τινα περί της επιτυχίας… Ιδού η αρχή, εφ’ ης εστηρίχθη πάσα επιχείρησις και καθ’ ην ενήργησα εν πάση πεποιθήσει, πιστεύων ότι η Α. Μ. ο Αυτοκράτωρ ην εντελώς σύμφωνος, ως αυτός ούτος ευδοκήσας, μοι ωμίλησε πλειστάκις εν Πετρουπόλει και εν Τσάρσκοϊ Σέλο…

»Άλλως δε, και αν δεν έλαβεν η Α. Μ. ο Αυτοκράτωρ γνώσιν των καθέκαστον, η κατά την στιγμήν της εκρήξεως, βέβαιον είναι ότι συνεφώνει επί της αρχής, και από του έτους 1816 γνωρίζων την ύπαρξιν της μυστικής Εταιρείας υπέτρεφε σχέδια, τα οποία συχνάκις άφηνε να διαφαίνωνται, ενώ ωμίλει, όταν οι Έλληνες ήρχοντο ικετεύοντες την γενναιότητα αυτού, και πάντοτε απήρχοντο πλήρεις ευεργετημάτων.

Οι Έλληνες ούτοι πανταχού επανελάμβανον μετ’ ενθουσιασμού τας πλήρεις ευμενείας εκφράσεις της Α. Μ. του Αυτοκράτορος και τας ελπίδας τας οποίας έδιδεν εις αυτούς δια το μέλλον. Ούτως εσχηματίσθη προφητική τις ηχώ, αντηχούσα εις πάσαν γωνίαν της Ελλάδος και υπεκκαίουσα πάσαν καρδίαν, δια του ιερού πυρός του ενθουσιασμού και της προσηλώσεως εις την Πατρίδα. Εις την αιτίαν ταύτην επίσης οφείλεται η άπειρος επιτυχία και το αποτέλεσμα τω επιστολών μου και των μυστικών προκηρύξεών μου προς τους προύχοντας και τους καπετανέους της ξηράς και της θαλάσσης, ως και ο ζήλος ο χαρακτηρίσας τας πρώτας επιχειρήσεις, εκτελεσθείσας δια τόσω ελαχίστων μέσων…

»Με κατηγορούσι, κατά μείζονα λόγον, ότι κακώς εξέλεξα την στιγμήν και εξώθησα τα πράγματα…. πληροφορούμενος υπό ασφαλών πηγών ότι η Πύλη υπήρχεν εν γνώσει της συνωμοσίας και ο κίνδυνος επέκειτο, υπεχρεώθην όπως δώσω το σύνθημα, ριπτόμενος εις τας δύο ηγεμονίας, και, ελκυομένης προς αυτάς όλης της προσοχής της Πύλης, δυνηθώσι πολλαί της Ελλάδος επαρχίαι να προπαρασκευασθώσιν ευκολώτερον…

»Ιδού, Μεγαλειότατε, όλαι αι συνωμοσίαι και η μηχανορραφία αυτή, ην η Αυστριακή διπλωματία, κατά την σύνοδον της Λουβιάννης, κατέστησεν εν καιρώ ύφασμα φρίκης και κακουργημάτων· και επειδή η Α. Μ. ο Αυτοκράτωρ ηρνείτο να πιστεύση εις τούτο, η αυτή διπλωματία όπως πείση αυτόν, έσχε την ανήκουστον θρασύτητα, ίνα δείξη τούτω αλληλογραφίαν επίβουλον, μεταξύ εμού και των φιλελευθέρων των Παρισίων. Αναξιοπρεπής δολιότης, αλλ’ επιτυχούσα, διότι τότε μόνον η Α. Μ. ο Αυτοκράτωρ, κύπτων εις αποδείξεις, ας επίστευεν αληθείς, κατέθλιψεν ημάς, εμέ μεν εγκαταλείπων εις το μίσος της Αυστρίας, το δε Έθνος εις την εκδίκησην των Τούρκων, συμβουλευομένων, οδηγουμένων και υπηρετουμένων παρ’ όλων των Ευρωπαϊκών φίλων αυτών».