Η ιταλική πρόταση για αναθεώρηση της συνθήκης των Σεβρών

Με δεδομένο ότι η Ιταλία υπήρξε ο υπέρτατος (the greatest) υποστηρικτής των Nεoτούρκων, όπως είδαμε και στο προηγούμενο άρθρο, το πρώτο, ανεπίσημο, γραφείο αντιπροσώπευσης της (Κυβέρνησης) της Άγκυρας στο εξωτερικό άνοιξε στην Ρώμη, στην πλατεία dell’ Esquilino. Ο κόμης Sforza, πρώην πρέσβης της Ιταλίας στην Κωνσταντινούπολη και μετέπειτα υφυπουργός και υπουργός Εξωτερικών, ήταν ο πρώτος επίσημος Ευρωπαίος κυβερνητικός αξιωματούχος που υπερασπίστηκε την αναθεώρηση της Συνθήκης των Σεβρών. Η οποία είχε υπογραφεί στα 1920 μεταξύ των νικητών συμμάχων και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και απαξιώνει πλήρως την οθωμανική κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης.

Επιπλέον ο Sforza κάλεσε την κυβέρνηση της Άγκυρας στη σύσκεψη του Λονδίνου το Φεβρουάριο του 1921, όπου μόνον η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης εδικαιούτο ως νόμιμη κυβέρνηση να παρευρεθεί, γεγονός που προσέφερε στην κυβέρνηση της Άγκυρας διεθνή νομιμοποίηση. Τοιουτοτρόπως η κεμαλική αντιπροσωπεία εκπροσωπούσα την κυβέρνηση της Άγκυρας πρώτα κατευθύνθηκε στην Αττάλεια και από εκεί συνοδευόμενη από Ιταλούς κατευθύνθηκε στην Ιταλία, όπου αφού συναντήθηκε με τον Sforza και έλαβε τις κατάλληλες οδηγίες πήγε στο Λονδίνο. Μετά την λειτουργία του κοινοβουλίου στην Άγκυρα, ο κόμης Sforza με επιτυχείς διπλωματικές παρεμβάσεις απελευθέρωσε τους Νεότουρκους που βρίσκονταν εξόριστοι στη Μάλτα. Αυτοί ενίσχυσαν την κυβέρνηση της Άγκυρας στη σύγκρουσή της με την κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης.

Ο ελληνικός στρατός, ωθούμενος από τον Κρητικό κομιτατζή (Komitadji) Βενιζέλο, στα 1919 πάτησε την Σμύρνη και κινήθηκε βαθύτερα στην Ανατολία. Τελικά μετά την παραίτηση του Βενιζέλου στα 1920, το ελληνικό στράτευμα έχασε τη βρετανική υποστήριξη. Η Ιταλική Εμπορική Τράπεζα άνοιξε μερικά δάνεια στην Άγκυρα τον Μάρτιο του 1921 και ως εκ τούτου η Άγκυρα ισχυροποιούνταν με την αγορά εξοπλισμού.

Σύμφωνα με τον συγγραφέα Fabio L. Graci, ο Ιταλός έμπορος Mario Pelegrini τροφοδοτούσε με ρουχισμό, οπλισμό και πυρομαχικά τον στρατό της Άγκυρας. Επιπλέον ο Pelegrini ανέφερε στην Άγκυρα ότι οι Ιταλοί εθελοντές έφτασαν από την Ιταλία στο Κουσάντασι να πολεμήσουν με το κεμαλικό στρατό. Σύμφωνα με αυτήν την έκθεση καταγεγραμμένη από το συγγραφέα Grassi στο βιβλίο του, αυτοί η Ιταλοί εθελοντές «πολέμησαν εναντίον των Ελλήνων μαζί με το στρατό της Άγκυρας στην μάχη του Inonu».

Η τούρκικη νίκη

«Ο ελληνικός στρατός δεν μπορούσε να αντισταθεί εναντίον της κυβέρνησης της Άγκυρας που είχε τη στήριξη της Ιταλίας, της Γαλλίας, των ΗΠΑ και της Ρωσίας. Οι Έλληνες υποχώρησαν από τα τουρκικά εδάφη τον Σεπτέμβρη του 1922. Μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατού από τη Σμύρνη, ο Fethi Bey (στενός συνεργάτης του Κεμάλ) έκανε την ακόλουθη δήλωση στον ξένο Τύπο. “Η Τουρκία ευχαριστεί την Ιταλία που υπερασπίστηκε τα δικαιώματά μας στο όνομα του ανθρωπισμού. Η Ιταλία υπήρξε η πρώτη που υπερασπίστηκε το δικαίωμα μας να συνεχίσουμε να υπάρχουμε μετά την ανακωχή. Ο Κόμης Sforza δεν θα ξεχαστεί”».

Ο Θάνος Βερέμης αναγνωρίζοντας κατά κάποιο τρόπο το ρόλο του Sforza στις Μικρασιατικές εξελίξεις παρατηρεί: «Με τον Ιταλό υπουργό Sforza οι Τούρκοι συμφώνησαν κοινή διαχείριση των πόρων της ιταλικής ζώνης στη Μικρά Ασία με αντάλλαγμα την αναγνώριση των τουρκικών διεκδικήσεων στη Σμύρνη και τη Θράκη. Η Ιταλία απέσυρε σταδιακά τις δυνάμεις της από την Antalya και επέτρεψε στους Τούρκους να αναλάβουν τον έλεγχο της περιοχής. Οι Γάλλοι γρήγορα ακολούθησαν το ιταλικό παράδειγμα τερματίζοντας τις εχθροπραξίες με τους Τούρκους, ώστε τον Οκτώβριο του 1921 ο υπουργός Franklin Bouillon να υπογράψει με τον Κεμάλ την ομώνυμη συμφωνία στην Άγκυρα». (Θάνος Βερέμης, «Μικρασιατική Εκστρατεία 1919-1922», 7 ημέρες «Η Καθημερινή», Αθήνα 2000).

Ο Βερέμης αναφέρεται στο σύμφωνο Sforza – Semi Bekin, της άνοιξης του 1921. Τον ρόλο του Sforza επιβεβαιώνει επίσης ο Τούρκος ερευνητής Yuluk Tekin Kurat, ο οποίος δίνει και μια εξήγηση για το ιταλικό μένος εναντίον των Ελλήνων. «Είχε προηγηθεί την άνοιξη του 1921, ιταλοτουρκική συμφωνία (Σύμφωνο Sforza – Bekin Sami), με την οποία οι Ιταλοί κεφαλαιούχοι αποκτούσαν δικαίωμα προτεραιότητας στα σαντζάκια Αττάλειας Μούργου και Μποντούρ και η Ιταλία όφειλε να υποστηρίξει την απόδοση της Θράκης και της Σμύρνης στην Τουρκία, να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Μικρά Ασία και έδινε την άδεια τους κεμαλικούς να προμηθευτούν πολεμικό υλικό από την ιταλική ζώνη στη Αττάλεια».

Η απαξίωση των Σεβρών και ο Sforza

«Όταν ο Ελληνικός στρατός απέτυχε να καταλάβει το Εσκί Σεχίρ και άρχισε την οπισθοχώρησή του μπροστά στην άμυνα της πόλης Inonu στις αρχές του Ιανουαρίου του 1921 οι πολεμικές συγκρούσεις έδωσαν για λίγο τη θέση τους στη διπλωματία. Η πρωτοβουλία ανήκε στους συμμάχους οι οποίοι είχαν συναντηθεί στο Παρίσι στις 25 Ιανουαρίου και είχαν αποδεχθεί σχετική πρόταση του Υπουργού Εξωτερικών Κόμη Sforza για μiα διάσκεψη στο Λονδίνο. Aκολούθησε η διάσκεψη στο Λονδίνο μεταξύ των συμμάχων και αντιπροσώπων της Ελλάδος και των δύο κυβερνήσεων της Τουρκίας (της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας).

Η πρόσκληση υπογράμμιζε ότι η βάση των συζητήσεων θα ήταν η συνθήκη των Σεβρών αλλά ως αντικείμενο προσαρμογών, όπως πιθανότητα έχουν καταστεί αναγκαίες από τις εξελίξεις. Πράγματι συγκεκριμένες εξελίξεις είχαν καταστήσει την επανεξέταση της Συνθήκης αναγκαία. Αρχής γενομένης από τις μάχες στην περιοχή Inonu, 10-11 Ιανουαρίου του 22, που οδήγησαν τους συμμάχους στο να αμφιβάλλουν για τις ελληνικές προοπτικές στην Ανατολία»…