Η μάχη που έκρινε την ροή της Ιστορίας – Νέα στοιχεία για τον Μαραθώνα

Η σημασία της μάχης του Μαραθώνα για την ροή της Παγκόσμιας Ιστορίας είναι κοινώς αναγνωρισμένη. Το βιβλίο που έχουμε συγγράψει με τον Φώτη Καρυανό “Μάχη του Μαραθώνα: Η Ανατροπή” (εκδόσεις “Μένανδρος”) προσκομίζει νέα στοιχεία στη σχετική έρευνα. Είναι ενδεικτικό ότι το βιβλίο έχει μεταφραστεί στα αγγλικά από τον John Carr για τις εκδόσεις “Pen and Sword” και κυκλοφορεί με τίτλο “Who Really Won the Battle of Marathon? A Bold Re-appraisal of One of History’s Most Famous Battles”. Το βιβλίο πωλείται στα μεγαλύτερα βιβλιοπωλεία της Βρετανίας και από την Amazon.

Μία σημαντική νέα αποκάλυψη είναι η θέση όπου οι Αθηναίοι και οι Πλαταιείς στρατοπέδευσαν πριν από τη μάχη. Τα κατάλοιπα της ελληνικής στρατοπέδευσης –με πιο σημαντικό ένα οχυρό με περίμετρο 300 μέτρων– βρίσκονται στο Όρος Αγριελίκι, νοτίως της πεδιάδας του Μαραθώνα. Τα αρχαία αυτά κατάλοιπα ήταν γνωστά στην επιστημονική κοινότητα και πριν την έκδοση του βιβλίου μας, αλλά είχαν λανθασμένα ταυτοποιηθεί σαν μυκηναϊκή ακρόπολη. Κάτω ακριβώς από την ελληνική στρατοπεδεία, στα όρια της Νέας Μάκρης με τον Μαραθώνα, βρίσκεται το πέρασμα της Μπρεξίζας, τμήμα του οποίου καταλαμβάνει το Μικρό Έλος (έλος Μπρεξίζας).

Σύμφωνα με την έρευνά μας, το Μικρό Έλος –γεωλογικές μελέτες καταδεικνύουν ότι διαμορφώθηκε πολλούς αιώνες πριν από το 490 π.Χ.– υπήρξε καθοριστικό στην εξέλιξη της μάχης του Μαραθώνα. Μπροστά σε αυτό παρατάχθηκαν οι Έλληνες και μέσα σε αυτό διεξήχθη η πλέον αποφασιστική σύγκρουσή τους με τους Πέρσες. Στο ελληνικό στράτευμα που πολέμησε στον Μαραθώνα, εκτός από οπλίτες, υπήρχαν και πολλοί ελαφρά οπλισμένοι στρατιώτες (τοξότες, ακοντιστές, λιθοβόλοι).

Ο σημαντικός τους ρόλος στη μάχη αναδεικνύεται για πρώτη φορά, καθώς εξόντωσαν τις επίλεκτες περσικές δυνάμεις. Ιδίως το πανίσχυρο περσικό Ιππικό, το οποίο συμμετείχε στη μάχη, αλλά έπεσε σε μια καλά στημένη παγίδα στο έλος της Μπρεξίζα. Την εξέλιξη της μάχης, παρουσιάζουμε σε επτά σχέδια, με την ελληνική παράταξη πάνω σε σημερινό οδικό χάρτη του Μαραθώνα.

Η καταδίκη του Μιλτιάδη

Τα νέα δεδομένα που αποκαλύπτουμε, φωτίζουν άγνωστες λεπτομέρειες του σχεδίου μάχης που εκπόνησε ο Μιλτιάδης. Τα πιο σημαντικά από αυτά είναι η ελληνική στρατοπέδευση, πριν από τη μάχη, στο πιο στρατηγικό σημείο του Μαραθώνα, κάτι που οδήγησε στον αποκλεισμό των Περσών μέσα στην πεδιάδα του και την επιλογή της Μπρεξίζας ως του πεδίου της μάχης.

Τα περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά της περιοχής, δηλαδή ένα στενό πέρασμα όπου κυριαρχούσε ένα έλος, ευνοούσαν σαφώς τους Έλληνες, αφού εξουδετέρωσαν τα πλεονεκτήματα του ισχυρότερου όπλου των Περσών, που ήταν το ιππικό τους. Με βάση το σχέδιο μάχης του Μιλτιάδη, οι επίλεκτες περσικές δυνάμεις πεζικού και ιππικού στο κέντρο της παράταξής τους, παρασύρθηκαν σε μια φυσική παγίδα, όπου εγκλωβίστηκαν και εξουδετερώθηκαν από τους Έλληνες, παρά τη μεγάλη αριθμητική υπεροχή.

Γνωρίζουμε ότι αμέσως μετά το 490 π.Χ., οι θήτες, δηλαδή οι Αθηναίοι πολίτες της κατώτερης κοινωνικής τάξης, απέκτησαν σημαντική πολιτική δύναμη. Έτσι το πολίτευμα της Αθήνας έγινε πιο δημοκρατικό. Στο βιβλίο μας καταδεικνύουμε ότι η εξέλιξη αυτή σχετίζεται άμεσα με το γεγονός ότι οι θήτες πολέμησαν στη μάχη του Μαραθώνα και μάλιστα είχαν αποφασιστικό ρόλο στην πιο κρίσιμη φάση της, δηλαδή, στην εξουδετέρωση των επίλεκτων περσικών δυνάμεων.

Το πρώτο θύμα της πολιτικής αναβάθμισης των θητών υπήρξε ο ίδιος ο Μιλτιάδης, ένα μόλις χρόνο μετά το θρίαμβό του στον Μαραθώνα. Αν και ήταν ο ιθύνων νους της νίκης, που είχε σαν αποτέλεσμα την ενίσχυση της δημοκρατίας, ο Μιλτιάδης ήταν ταυτόχρονα και ο ηγέτης των Αθηναίων αριστοκρατών και ο κύριος πολιτικός αντίπαλος των θητών. Το 489 π.Χ. ο Δήμος, όπου κυριαρχούσαν οι θήτες, δίκασε και καταδίκασε τον Μιλτιάδη, με αφορμή την αποτυχημένη εκστρατεία του εναντίον της Πάρου. Πρόκειται δε για την πρώτη περίπτωση στην αθηναϊκή δημοκρατία που ένας άρχοντας δικάστηκε από τον Δήμο.