Πόσο αξιόμαχος ήταν ο ιταλικός στρατός που επετέθη στην Ελλάδα το 1940

Αν και σήμερα πολλοί τείνουν να υποστηρίζουν το αντίθετο, η Ιταλία του 1940, ήταν μια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη. Δεν ήταν Γερμανία, δεν ήταν Βρετανία, αλλά ήταν μεγάλη δύναμη ειδικά συγκρινόμενη με την μικρή Ελλάδα. Ο δικτάτορας Μουσουλίνι είχε προσπαθήσει να ενισχύσει τον ιταλικό στρατό, χωρίς να το επιτύχει ιδιαίτερα.

Ο ιταλικός στρατός απείχε πολύ από το να είναι μια καλοκουρδισμένη, καλά εκπαιδευμένη δύναμη. Το πεζικό ιδιαίτερα υστερούσε σε εκπαίδευση, ειδικά στη χρήση του εδάφους. Οι τακτικές επίθεσής του ήταν του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου και βασιζόταν στη ισχύ του πυρός κυρίως, και όχι τόσο στον ελιγμό, για να κάμψει την αντίσταση του αντιπάλου.

Ο όγκος του ιταλικού στρατού, όπως και των λοιπών στρατών άλλωστε, αποτελείτο από μεραρχίες πεζικού. Οι ιταλικές Μεραρχίες Πεζικού (ΜΠ) που βρέθηκαν απέναντι στον Ελληνικό Στρατό το 1940-41 ήταν δυαδικού τύπου, δηλαδή διέθεταν δύο συντάγματα πεζικού, αντί τριών που ήταν το διεθνές καθιερωμένο. Συνήθως συμπλήρωναν την δύναμή τους με 2-3 τάγματα (κοόρτεις, κατά τη φασιστική ορολογία) Μελανοχιτώνων, είτε ανεξάρτητων είτε συγκροτημένων σε δικό τους σύνταγμα (λεγεώνα, πάλι κατά τη φασιστική ορολογία).

Η ΜΠ διέθετε, επιτελείο, δύο συντάγματα πεζικού, έκαστο των τριών ταγμάτων, ένα σύνταγμα πυροβολικού των τριών μοιρών, των τεσσάρων πυροβολαρχιών έκαστη (36 πυροβόλα), λόχο Σκαπανέων, λόχο διαβιβάσεων, αντιαρματικό λόχο με οκτώ πυροβόλα των 47 χλστ., ένα τάγμα όλμων με 18 (και όχι 48 όπως κακώς έχει επικρατήσει να αναφέρεται στην ελληνική βιβλιογραφία) σωλήνες των 81 χλστ. και λοιπές υπηρεσίες.

Κάθε σύνταγμα διέθετε επιτελείο, διμοιρία διοίκησης, διμοιρία διαβιβάσεων, τρία Τάγματα Πεζικού (ΤΠ) και επιπλέον μια πυροβολαρχία συνοδείας πεζικού με τέσσερα πυροβόλα των 65 χλστ. 571 άλογα, 10 μοτοσικλέτες, 19 ποδήλατα και 44 άλλα οχήματα. Ο οπλισμός του συντάγματος αποτελείτο από τέσσερα πυροβόλα των 65 χλστ. 54 ελαφρούς όλμους των 45 χλστ. 25 πολυβόλα και 108 οπλοπολυβόλα. Η δύναμή του ήταν 115 αξιωματικοί, 171 υπαξιωματικοί και 3.163 στρατιώτες.

Τί διέθετε ο ιταλικός στρατός

Κάθε τάγμα πεζικού διέθετε 52 αξιωματικούς, 76 υπαξιωματικούς και 1.130 στρατιώτες. Το τάγμα διέθετε τρεις λόχους πεζικού, λόχο βαρέων όπλων, διμοιρία διοίκησης, διμοιρία διαβιβάσεων, διμοιρία ανιχνευτών, μεταγωγικά. Ο κάθε λόχος διέθετε τρεις διμοιρίες, έκαστη των δύο, μόνο, ομάδων. Κάθε ομάδα,όμως, διέθετε δύο οπλοπολυβόλα αντί του ενός στις ομάδες του Ελληνικού Στρατού. Ο λόχος βαρέων όπλων διέθετε δύο διμοιρίες πολυβόλων, έκαστη με 4 πολυβόλα (συνολικά 8) και διμοιρία ελαφρών όλμων (9 σωλήνες των 45 χλστ. συνολικά).

Η “λεγεώνα” των Μελανοχιτώνων, διέθετε 2-3 “κοόρτεις”. Κάθε “κοόρτη” διέθετε περί τους 700-750 άνδρες, οπλισμένους με 24 οπλοπολυβόλα, 6 πολυβόλα, 9 ολμίσκους των 45 χλστ. και τυφέκια. Το μεραρχιακό τάγμα όλμων διέθετε τρεις λόχους όλμων των 81 χλστ. με 6 σωλήνες ανά λόχο και είχε δύναμη 530 ανδρών.

Η αντιαρματική πυροβολαρχία παρέτασσε 240 άνδρες και διέθετε οκτώ Α/Τ πυροβόλα των 47 χλστ. 76 άλογα, 10 φορτηγά οχήματα και ένα ποδήλατο. Το μεραρχιακό σύνταγμα πυροβολικού διέθετε τρεις μοίρες, μια με οβιδοβόλα των 100 χλστ. και δύο με πυροβόλα των 75 χλστ. Διέθετε επίσης αντιαεροπορική μοίρα με 8 πυροβόλα των 20 χλστ. Παρέτασσε δε 2.750 άνδρες, μαζί με τους ανάλογους όρχους και συζυγαρχίες.

Οι ιταλικές ΜΠ δεν ήταν όλες της αυτής ποιότητας. Οι στρατολογούμενες στη βόρεια και στην κεντρική Ιταλία θεωρούνταν, γενικά, καλύτερες και όχι τυχαία αυτές που βρίσκονταν στην Αλβανία προέρχονταν όλες από αυτές τις περιοχές. Στις 28 Οκτωβρίου 1940 στην Αλβανία και τη Βόρειο Ήπειρο βρισκόταν οι: 23η ΜΠ “Φεράρα”, 51η ΜΠ “Σιένα”, την Τεθωρακισμένη Μεραρχία “Κένταυρος”, το Παραλιακό Συγκρότημα που στην ελληνική βιβλιογραφία αναφέρεται ως “Μεραρχία Ιππικού”, την 3η Αλπινιστών “Τζούλια”, την 29η ΜΠ “Πιεμόντε”, την 49η ΜΠ “Πάρμα”, την 19η ΜΠ “Βενέτσια” και την 53η ΜΠ “Αρέτσο”. Οι τρεις πρώτες μαζί με το Παραλιακό Συγκρότημα συγκροτούσαν το Σώμα Στρατού “Τσαμουριάς”, ενώ οι άλλες ήταν ενταγμένες ή εντάχθηκαν κατόπιν στο 26ο Σώμα Στρατού.

Οι Μεραρχίες Αλπινιστών

Οι Αλπινιστές θεωρούντο επίλεκτο σώμα του ιταλικού στρατού. Το 1940 υπήρχαν 5 μεραρχίες Αλπινιστών στον ιταλικό στρατό. Μια έκτη συγκροτήθηκε το 1941. Οι άνδρες των μεραρχιών αυτών προέρχονταν από τις ορεινές, αλπικές περιοχές, της βόρειας Ιταλίας και ήταν καλά εκπαιδευμένοι στον ορεινό αγώνα. Οι μεραρχίες Αλπινιστών διέθεταν, όπως και αυτές του πεζικού, δύο συντάγματα με τρία τάγματα έκαστο και ένα σύνταγμα πυροβολικού με έξι πυροβολαρχίες.

Η διαφορά ήταν ότι κάθε τάγμα Αλπινιστών είχε προσκολλημένη μόνιμα σε αυτό μια πυροβολαρχία, στοιχεία μηχανικού και υπηρεσιών. Έτσι κάθε τάγμα αποτελούσε ένα αυτόνομο συγκρότημα ικανό να αναλαμβάνει αυτόνομες αποστολές. Η μεραρχία διέθετε επιτελείο, λόχο στρατηγείου, δύο συντάγματα Αλπινιστών, ένα σύνταγμα πυροβολικού, ένα τάγμα μηχανικού, λόχο χημικού πολέμου, δύο έμπεδα τάγμα και υπηρεσίες.

Στον λόχο στρατηγείου ήταν ενταγμένη και μια διμοιρία αντιαρματικών πυροβόλων. Κάθε σύνταγμα διέθετε επίσης λόχο στρατηγείου, στον οποίο ήταν ενταγμένος λόχος φλογοβόλων και τα τρία του τάγματα. Το σύνταγμα Αλπινιστών διέθετε 27 πολυβόλα, 81 οπλοπολυβόλα, 27 ελαφρούς όλμους Brixia των 45 χλστ., 12 όλμους των 81 χλστ. και 27 φλογοβόλα. Τα πυροβόλα ήταν ορειβατικά των 75 χλστ. Τέτοιου τύπου ήταν η 3η Μεραρχία Αλπινιστών “Τζούλια” που επιχείρησε να διασπάσει το ελληνικό μέτωπο στην Πίνδο, στις αρχές του πολέμου. Κατά των Ελλήνων πολέμησε και η 4η Μεραρχία Αλπινιστών “Κουνένσε” και η 5η Πουστερία”.

Η Μεραρχία “Κένταυρος”

Η ιταλική 131η Τεθωρακισμένη Μεραρχία (ΤΘΜ) “Κένταυρος” ήταν η πρώτη ιταλική μεραρχία αυτού του τύπου και μαζί με την 132η ΤΘΜ “Αριέτε” συγκροτούσαν το ιταλικό Τεθωρακισμένο Σώμα Στρατού. Η μεραρχία διέθετε ένα σύνταγμα αρμάτων με τρεις επιλαρχίες, έκαστη με 55 άρματα και ένα μηχανοποίητο σύνταγμα πεζικού (Βερσαλιέρων) των τριών ταγμάτων.

Διέθετε επίσης ένα σύνταγμα πυροβολικού των τριών μοιρών, μηχανοκίνητη αντιαρματική ίλη, μηχανοποίητο τάγμα μηχανικού, μια επιλαρχία θωρακισμένων τροχοφόρων οχημάτων, τον 5ο λόχο Βερσαλιέρων μοτοσικλετιστών και υπηρεσίες.

Η μεραρχία διέθετε την 13η, 14η και 15η επιλαρχία ελαφρών αρμάτων με αρματίδια CV33/35 οπλισμένα με ένα ή δύο πολυβόλα των 6,5 ή 8 χλστ. Ωστόσο η ιταλική διοίκηση στην Αλβανία –ο στρατηγός Πράσκα– δεν χρησιμοποίησε συγκεντρωτικά τα διαθέσιμα άρματα ώστε στην κύρια ιταλική επίθεση στο Καλπάκι έλαβε μέρος μόλις το 1/3 των διαθεσίμων.

Τα ιταλικά αρματίδια (τανκέτες) δεν ήταν κάτι το ιδιαίτερο. Έναντι όμως των Ελλήνων που δεν διέθεταν αντιαρματικά όπλα μπορούσαν να κάνουν τη διαφορά, αν χρησιμοποιούντο μαζικά. Αντίθετα ο Πράσκα διέσπειρε τα άρματα του σε όλο το μέτωπο.  Στο Καλπάκι οι Έλληνες τα αντιμετώπισαν με αντιαρματικές τάφρους και αντιαρματικά εμπόδια εκ σιδηροτροχιών, υπονομεύσεις (ναρκοπέδια) και στο σημείο υποχρεωτικής διέλευσής τους με μαζικό πυρ από το συγκροτηθέν από τον διοικητής της ελληνικής VIII ΜΠ υποστράτηγο Χαράλαμπο Κατσιμήτρο, Αντιαρματικό Συγκρότημα, το οποίο διέθετε δύο πεδινές πυροβολαρχίες των 75 χλστ. μια πυροβολαρχία των 105 χλστ. και τέσσερα αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χλστ.