Σπάρτωλος: Ιππικό και “πυρ” κρίνουν την μάχη… δεινή ήττα Αθηναίων

Η πόλη Σπάρτωλος ήταν η πρωτεύουσα των Βοττιαίων. Η πόλη βρισκόταν στη δυτική Χαλκιδική, κοντά στην Όλυνθο. Αποτελούσε μέρος της Αθηναϊκής Συμμαχίας μέχρι την έκρηξη του Πελοποννησιακού Πολέμου (431 π.Χ.) οπότε επαναστάτησε και αποχώρησε από την συμμαχία.

Το 429 π.Χ. μια αθηναϊκή δύναμη 4.000 περίπου ανδρών υπό τον στρατηγό Ξενοφώντα (συνονόματος απλώς του γνωστού στρατηγού και ιστορικού), γιο του τραγικού ποιητή Ευριπίδη, κινήθηκε κατά της πόλης. Οι Αθηναίοι έφτασαν έξω από την πόλη και αφού πρώτα κατέστρεψαν τις σοδειές, ξεκίνησαν διαπραγματεύσεις με τη φιλοαθηναϊκή μερίδα εντός της πόλεως.

Ωστόσο οι αντίπαλη μερίδα επικράτησε και αντί της παράδοσης της πόλης, όπως ανέμεναν οι Αθηναίοι, οι κάτοικοι του Σπαρτώλου ζήτησαν τη βοήθεια της Ολύνθου. Συγκεντρώθηκε μια ισχυρή δύναμη από την Σπάρτωλο και άλλες περιοχές της Χαλκιδικής προς αντιμετώπιση των Αθηναίων.

Οι δύο αντίπαλες δυνάμεις συγκρούστηκαν έξω από την πόλη πριν οι άνδρες της Ολύνθου φτάσουν. Οι Αθηναίοι ήταν πιο έμπειροι και οι οπλίτες τους επιτέθηκαν και υποχρέωσαν σε υποχώρηση τους αντιπάλους οπλίτες του χαλκιδικού κέντρου και του δεξιού πλευρού σημαντικές απώλειες. Το αριστερό πλευρό του στρατού των συμμάχων της Χαλκιδικής αποτελούσαν έμπειροι Πελοποννήσιοι που όμως βλέποντας τους συμμάχους τους να υποχωρούν υποχώρησαν και αυτοί για να μην περικυκλωθούν.

Οι ηττημένοι κατέφυγαν στην πόλη και οι Αθηναίοι εφησύχασαν θεωρώντας εαυτούς νικητές. Ωστόσο οι αντίπαλοί τους είχαν διαφορετική άποψη και όταν τελικά έφτασαν και οι της Ολύνθου οι σύμμαχοι, αριθμώντας πλέον 5.000 πεζούς και 400 ιππείς επιτέθηκαν με νέα τακτική κατά των Αθηναίων, χρησιμοποιώντας τους πελταστές και τα ελαφρά τους τμήματα για να καταπονήσουν τους αντιπάλους με βολές ακοντίων.

Υπό την βροχή των βλημάτων οι Αθηναίοι άρχισαν να υποχωρούν. Τότε επενέβη το συμμαχικό ιππικό το οποίο πλησίαζε τους Αθηναίους και εκ του ασφαλούς τους έπληττε με ακόντια. Όταν οι πεζοί Αθηναίοι επιχειρούσαν να αντεπιτεθούν οι ιππείς απλώς υποχωρούσαν χάρη στην ταχύτητα των αλόγων τους.

Το παιχνίδι αυτό της γάτας και του ποντικού συνεχίστηκε για κάποια ώρα με αποτέλεσμα τον εκνευρισμό και την κόπωση των Αθηναίων. Οι άνδρες των πίσω ζυγών της αθηναϊκής φάλαγγας άρχισαν να εγκαταλείπουν τις γραμμές τους. Σε λίγο δημιουργήθηκαν κενά στην αθηναϊκή παράταξη τα οποία εκμεταλλεύτηκε το συμμαχικό ιππικό και ελαφρύ πεζικό κατακόπτοντας πολλούς Αθηναίους, μεταξύ των οποίον και τον στρατηγό Ξενοφώντα.

Στην μάχη έπεσαν πάνω από 430 Αθηναίοι έναντι 315 συμμάχων. Οι περισσότεροι από τους νεκρούς των συμμάχων έπεσαν στην αρχική φάση της μάχης.

Η μάχη στην Σπάρτωλο ξέφυγε από τα τετριμμένα της οπλιτικής σύγκρουσης. Δεν κρίθηκε από την “κλαγγή των όπλων”, αλλά από το “πυρ”, τα βλήματα δηλαδή των ελαφρών τμημάτων των συμμάχων και από του ιππικό, το οποίο αποτέλεσε το όπλο που χάρισε τη νίκη στους αντιπάλους των Αθηναίων.