Η πρώτη, άγνωστη, ήττα του Μεγάλου Ναπολέοντα – Τα “σκυλιά” του πολέμου

Ο Ναπολέων υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες της ιστορίας και δει της στρατιωτικής. Ο μεγάλος στρατηλάτης με την ομιχλώδη καταγωγή ωστόσο δεν ηττήθηκε μόνο στο Άσπερν – Έσλινγκ (1809), στη Ρωσία (1812-13), στη Λειψία (1813), ή στο Βατερλό (1815) όπως γενικώς πιστεύεται.

Η πρώτη του ήττα σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της ιταλικής εκστρατείας του 1796 από τους Αυστριακούς, τους οποίους ωστόσο ο ίδιος, «σκυλιά», μέχρι το 1809 τουλάχιστον όταν λίγο έλειψε να τον συντρίψουν. Τον χειμώνα του 1796 η κατάσταση δεν ήταν καλή για τους Αυστριακούς στη βόρεια Ιταλία. Οι Γάλλοι πολιορκούσαν τη Μάντοβα και οι Αυστριακοί είχαν ήδη δύο φορές να «σπάσουν» την πολιορκία.

Στις 2 Νοεμβρίου 1796 ο στρατηγός Γιόζεφ Άλβιντσι, επικεφαλής 28.000 ανδρών πέρασε τον ποταμό Πιάβε και κινήθηκε δυτικά με τελικό στόχο την άρση της πολιορκίας της Μάντοβα. Παράλληλα μια άλλη αυστριακή δύναμη 18.000 ανδρών, υπό τον στρατηγό Νταβίντοβιτς κινήθηκε νότια μέσω του Τρέντο. Στην Μάντοβα ήταν αποκλεισμένη η αυστριακή στρατιά του στρατάρχη Βίρμσερ, δυνάμεως 24.000 περίπου ανδρών.

Αν η πολιορκία «έσπαγε», οι Αυστριακοί θα κέρδιζαν στρατηγικό και αριθμητικό πλεονέκτημα έναντι των Γάλλων. Έναντι της απειλής ο Ναπολέων, διοικητής της γαλλικής Στρατιάς της Ιταλίας, διέταξε την δυνάμεως 10.000 περίπου ανδρών μεραρχία του στρατηγού Βαμπουά να ελέγξει την πορεία του Νταβίντοβιτς, ενώ έστειλε τη ίσης περίπου δυνάμεως μεραρχία του στρατηγού Μασενά να ελέγξει το πέρασμα του ποταμού Μπρέντα στο Μπασάνο.

Τήρησε ως άμεση εφεδρεία του την μεραρχία του Οζερώ (8.500 άνδρες) και μια ταξιαρχία (4.300 άνδρες) στη Βερόνα υπό άμεση διοίκηση. Παράλληλα η μεραρχία του ιρλανδικής καταγωγής στρατηγού Κίλμαϊν (περίπου 9.000 άνδρες), συνέχιζε τον αποκλεισμό της Μάντοβα. Στις 6 Νοεμβρίου ο Ναπολέων συγκεντρώνοντας όλες τις υπ’ αυτόν δυνάμεις αποφάσισε να επιτεθεί στον Άλβιντσι στο Μπασάνο.

Στην άγρια μάχη που ακολούθησε οι Αυστριακοί απέκρουσαν τη γαλλική επίθεση. Οι Γάλλοι είχαν 3.000 απώλειες έναντι 2.800 των Αυστριακών. Την ίδια ώρα ο Νταβόντοβιτς κατανίκησε και έτρεψε σε φυγή την απέναντί του γαλλική μεραρχία, προκαλώντας της 4.400 απώλειες έναντι 3.500 δικών του. Η κατάσταση εμφανιζόταν δυσοίωνη για τους Γάλλους. Ευτυχώς για τον Ναπολέοντα διασώθηκαν από την αδράνεια του Νταβίντοβιτς, ο οποίος πίστεψε ότι οι απέναντί του γαλλικές δυνάμεις ενισχύθηκαν.

Καλντιέρο

Μετά την αμυντική του νίκη στο Μπασάνο ο Άλβιντσι συνέχισε την κίνησή του. Στις 11 Νοεμβρίου η εμπροσθοφυλακή του έφτασε στο Καλντιέρο, μια μικρή πόλη σε απόσταση 15 χλμ. ανατολικά της Βερόνα. Ο διοικητής της αυστριακής εμπροσθοφυλακής υποστράτηγος Χόχεντζόλερν-Ένσινγκεν, πιστεύοντας ότι η Βερόνα είχε εκκενωθεί από τους Γάλλους, προωθήθηκε προς τα εκεί αλλά αποκρούστηκε βρίσκοντας απέναντί του τις γαλλικές μεραρχίες του Μασενά και του Ωζερό.

Οι αυστριακές απώλειες ανήλθαν σε 400 νεκρούς και τραυματίες. κατόπιν αυτού ο Χόχεντζόλερν-Ένσινγκεν αποσύρθηκε σε μια γραμμή υψωμάτων βόρεια του Καλντιέρο. Ο Ναπολέων αποφάσισε να επιτεθεί. Την επομένη, επικεφαλής των 13.000 ανδρών των δύο μεραρχιών των μετέπειτα στραταρχών του, ο Ναπολέων εξαπέλυσε την επίθεση του. Η μεραρχία Μασενά επιτέθηκε κατά του αυστριακού δεξιού και αυτή του Ωζερώ κατά του αυστριακού αριστερού.

Οι Αυστριακοί, ανεπτυγμένοι αμυντικά στην εκεί τοποθεσία αντιμετώπισαν με θάρρος τις σφοδρές γαλλικές επιθέσεις. Ούτε οι φάλαγγες εφόδου, ούτε οι «μικτή τάξη» είχε αποτέλεσμα στο δύσκολο έδαφος έναντι των αποφασισμένων αμυνομένων. Στο μεταξύ ξέσπασε άγρια νεροποντή η οποία κατέστησε τα όπλα των αντιπάλων άχρηστα. Ο Μασενά επέμεινε όμως και με την ξιφολόγχη οι άνδρες του κατάφεραν να διεισδύσουν στο αυστριακό δεξιό. Ωστόσο η άμεση αντεπίθεση δύο αυστριακών ταξιαρχιών ανέτρεψε τους Γάλλους. Την ίδια ώρα εμφανίστηκε η μεραρχία του αντιστράτηγου Πρόβερα, οι ενισχύσεις που έστελνε δηλαδή ο Άλβιντσι προς τον «ήχο των πυροβόλων».

Ο Πρόβερα επιτέθηκε άμεσα στον Ωζερώ και τον υποχρέωσε σε υποχώρηση. Ο Ναπολέων αντιλαμβανόμενος την ήττα του υποχώρησε προς τη Βερόνα εκμεταλλευόμενος τη βροχή που δεν επέτρεψε την καταδίωξη των δυνάμεών του από τους νικητές. Ήταν η πρώτη αλλά όχι η τελευταία ήττα του Ναπολέοντα. Οι Γάλλοι έχασαν περί τους 2.000 άνδρες και δύο πυροβόλα. Οι αυστριακές απώλειες έφτασαν τους 1.200 άνδρες. Συνεπεία της ήττας ο Ναπολέων ήρε την πολιορκία της Μάντοβας, προσωρινά, όπως αποδείχθηκε.