Θα μπορούσε η Δύση να νικήσει το ναζισμό χωρίς τους Σοβιετικούς;

Εργώδεις προσπάθειες γίνονται από “πρόθυμους” ιστορικούς να θάψουν κάτω από τη λάσπη ή να αποσιωπήσουν τη σημασία του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου (ΜΠΠ). Να κάνουν ό,τι έκαναν και στον τόπο μας όσοι ξαναμέτρησαν τους στόλους των τριών δυνάμεων στο Ναβαρίνο (το ούτως ή άλλως παρεξηγημένο, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα) και τους βρήκαν τελικά δύο. Τι όμως πρέπει να ξεχαστεί από τον ΜΠΠ κατά του ναζισμού;

Ο “κακός” και “βρομερός” Ρώσος, που σήμερα φιλοτεχνείται στην Δύση ακριβώς με τα ίδια χαρακτηριστικά που φιλοτεχνήθηκε τον περασμένο αιώνα ο Εβραίος, δεν θα πρέπει να πιστωθεί με ένα τεράστιο θετικό πολεμικό άθλο. Κατανοητό αυτό. Ωστόσο, όχι αρκετό. Το σκάνδαλο είναι βαθύτερο. Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος φέρει αξίες και πολιτικά και ηθικά μηνύματα, τα οποία είναι ασύμβατα με το νέο θαυμαστό κόσμο που οικοδομείται.

Στις 3 Ιουλίου 1941 -μετά από 10ήμερη σιωπή- ο Στάλιν απηύθυνε το ιστορικό διάγγελμά του προς τους πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης. Η ίδια η επιλογή των λέξεων διαφέρει από τον τυπικό ξύλινο κομματικό λόγο: «Σύντροφοι! Πολίτες! Αδέρφια και αδερφές! Μαχητές του στρατού και του ναυτικού μας! Σε σας απευθύνομαι φίλοι μου! Ο πόλεμός μας είναι πόλεμος δίκαιος, πόλεμος πατριωτικός και είναι συνέχεια του Αλεξάντρ Νιέβσκι και του Κουτούζωφ».

Ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος είχε μόλις αρχίσει. Διαφωτιστική είναι η αντιπαραβολή της γλώσσας αυτής με εκείνην του αντίστοιχου διαγγέλματος του Χίτλερ: Παρουσίασε την εισβολή ως προληπτική επίθεση, ισχυριζόμενος ότι η Σοβιετική Ένωση είχε συγκεντρώσει στρατεύματα στα σύνορα και ετοιμαζόταν να επιτεθεί στη Γερμανία. Κάτι μας θυμίζει!

Πατριωτική πανστρατιά

Οι επιθετικοί, ιμπεριαλιστικοί πόλεμοι εμψυχώνονται από ιδεολογίες υπεροχής, εθνικιστικής, φυλετικής, πολιτισμικής. Μπορούν να διεξαχθούν και από μισθοφορικά στρατεύματα. Οι αμυντικοί πόλεμοι όμως δεν μπορούν να διεξαχθούν παρά μόνον από τους ίδιους τους πολίτες της χώρας. Σε συνθήκες αμυντικού πολέμου, καθίσταται κατεπείγουσα και αποκτά κρίσιμο χαρακτήρα η παλλαϊκή κινητοποίηση.

Για ποιους λόγους οι πολίτες μπορούν σε φτάσουν σε πράξεις ηρωϊσμού και αυταπάρνησης, όπως αυτές που τόσο συχνά καταγράφηκαν στους αγώνες των λαών κατά του Ναζισμού/Φασισμού και κατά του ιμπεριαλιστικού μιλιταρισμού, κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο; «Υπέρ βωμών και εστιών», έλεγαν οι αρχαίοι μας.

Προσφέρει κανείς τον εαυτό του, όχι για να αποδείξει την ανωτερότητά του, αλλά όταν διακυβεύονται τα ιερά και τα όσια που ορίζουν την ύπαρξή του. Που χωρίς αυτά δεν μπορεί να υπάρξει με αξιοπρέπεια και ανθρωπιά. Αυτό είδαμε να γίνεται στους αγώνες των μεγάλων λαών της Σοβιετικής Ένωσης και της Κίνας κατά των ξένων εισβολέων. Το ίδιο είδαμε και σε όλους τους λαούς που αντιστάθηκαν στις δυνάμεις του Άξονα.

Η πατριωτική πανστρατιά για την αντιμετώπιση του εισβολέα συμφιλίωσε και αξιοποίησε δύο διαφορετικές και μέχρι τότε αντίθετες ρωσικές παραδόσεις. Τον παρτιζάνικο πόλεμο και την ορθόδοξη πίστη. Προσφυώς επισημαίνει η έκθεση της CIA του 1949, ότι η παρτιζάνικη αντίσταση δεν αντλεί από το 1812, αλλά από τον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε την επανάσταση. Επικεφαλής άλλωστε παρτιζάνικων σωμάτων είναι συχνά βετεράνοι της εποχής εκείνης.

Ώστε η φλόγα της επανάστασης του 1917 είναι ακόμα ενεργή στην χαρακτηριστική αυτή μορφή πολέμου. Όσον αφορά την Εκκλησία και την στράτευσή της στον αγώνα, εδώ χρειάστηκε μια ανατροπή και υπέρβαση της μέχρι τότε καταπιεστικής πολιτικής των Μπολσεβίκων. Οι ναοί άνοιξαν, η Εκκλησία κλήθηκε να υποστηρίξει τον αγώνα κατά του εχθρού, παρουσιάζοντας τον πόλεμο ως ιερό καθήκον.

Οι παρτιζάνοι και ο ηττημένος ναζισμός 

Η παρτιζάνικη αντίσταση κηρύχθηκε ρητά ήδη από το πρώτο διάγγελμα του Στάλιν. Ιδιαίτερο γνώρισμα του σοβιετικού παρτιζάνικου πολέμου αποτέλεσε ο οργανωμένος εκ των άνω χαρακτήρας του, από την πρώτη μέρα του πολέμου. Οι παρτιζάνοι λειτούργησαν σε πλήρη συντονισμό με την διοίκηση του Κόκκινου Στρατού και υπηρετούν τις στρατηγικές του στοχεύσεις. Πρωτίστως όμως διαφυλάττουν την πατριωτική συνοχή και συστράτευση των πληθυσμών στις κατακτημένες περιοχές.

Σε γερμανική αναφορά του 1943 αναφέρεται ότι το αντάρτικο θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως «πολύ σημαντική και καλά πειθαρχημένη μέθοδος μάχης του Κόκκινου Στρατού». Οι Γερμανοί επισημαίνει ορθά ότι η ρωσική παράδοση αντάρτικου δεν ανάγεται στο 1812, αλλά στον εμφύλιο πόλεμο που ακολούθησε την Οκτωβριανή Επανάσταση, όπου το αντάρτικο έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο. Αποτελεί δε με αυτόν τον τρόπο έναν κρίκο συνέχειας με την επαναστατική ορμή του 1917.

Ο πόλεμος όμως, που είναι πατριωτικός και όχι ιδεολογικός-κομματικός, πρέπει να πραγματοποιηθεί μέσα από μια ηγεμονική πολιτική συνέγερσης όλων των δυνάμεων της πατρίδας. Μαζί με την επαναστατική ορμή, ενεργοποιείται και η θρησκευτική παράδοση, η οποία υπήρξε σημαντική σε παλαιότερους πολέμους και η οποία εξακολουθούσε να συγκινεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού, παρά την μέχρι τότε εχθρική πολιτική των Μπολσεβίκων. Το 1943, ο Στάλιν επέτρεψε την εκλογή Πατριάρχη της Μόσχας, κίνηση που σήμανε την επίσημη αναγνώριση της Εκκλησίας. Ο Πατριάρχης Σέργιος (1887-1944), που ήταν Πατριάρχης της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας από το 1943, διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στη συνεργασία με την κυβέρνηση Στάλιν κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Πέραν των ιερατικών της δραστηριοτήτων, η Εκκλησία συμμετείχε ενεργά στον πατριωτικό πόλεμο, βοηθώντας στην περίθαλψη τραυματιών, την σίτιση πληγέντων, αλλά και παρέχοντας πληροφόρηση, τροφοδοσία και ενίσχυση στα παρτιζάνικα δίκτυα. Σημαντικές μορφές του αγώνα και ήρωες του πατριωτικού πολέμου αναδείχθηκαν μέσα από τις τάξεις των ιερέων και των μοναχών, ανδρών και γυναικών. Μεταξύ αυτών και ο Λουκάς Βόϊνο-Γιασένιετσκυ, μετέπειτα γνωστός ως Άγιος Λουκάς της Κριμαίας, ως ιεράρχης και γιατρός, προσέφερε πνευματική και ψυχική στήριξη στους στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού.

Πολλοί εξ αυτών αγιοκατετάγησαν, εν μέρει και λόγω της πατριωτικής τους προσφοράς. Η πίστη στο δίκαιο και την ιερότητα του πολέμου χτίστηκε με όλα τα υλικά που διέθετε η ιστορία του τόπου και ειπώθηκε σε όλες τις γλώσσες που ενέπνεαν τους ανθρώπους της.