Τί πιστεύουν οι Ελβετοί για τον Καποδίστρια

Ο Ελβετός Πρέσβης στην Αθήνα κ. Lorenzo Amberg σε διάλεξή του στο Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών παρέθεσε ένα θαυμάσιο δείγμα των απόψεων των Ελβετών για τον Καποδίστρια. «Πώς θα μπορέσουμε ποτέ να ανταποδώσουμε αυτά που οφείλουμε σ΄ αυτόν τον υπέροχο Καποδίστρια; Έχει τόσο ευγενικά αισθήματα που θα άξιζε να είναι δικός μας. Είναι ο φοίνικας της διπλωματίας. Χωρίς αυτόν, το Συνέδριο της Βιέννης και οι λοιπές διαβουλεύσεις θα ήταν αξιοθρήνητα.(…)» (Cramer, II,171).

Ο Francois d’ Ivernois εκπρόσωπος της Γενεύης στο Συνέδριο της Βιέννης, καταθέτει στο Συνέδριο. «Ο κόμης Καποδίστριας έχει εκδηλώσει, για τον σκοπό μας, μια συνεχή καλή πρόθεση, αναλλοίωτη, πάντοτε ευγενή, ολοένα και πιο μεγάλη». (Από τα πρακτικά του Συνεδρίου 17/4/1815. Πηγή: Ομιλία Πρέσβη της Ελβετίας, Lorenzo Amberg, Μουσείο της Πόλεως των Αθηνών, 7 Ιουνίου 2013).

Τον Σεπτέμβριο του 1813, η Ελβετία είναι κατακερματισμένη. Η χώρα σπαράσσεται από πολιτικούς διχασμούς, από διαμάχες επιρροών, από εδαφικές διεκδικήσεις. Πρόκειται για μια πολύ οδυνηρή μεταβατική περίοδο και η κατάσταση είναι τόσο σοβαρή, ώστε η χώρα να βρίσκεται στο μεταίχμιο ενός εμφυλίου πολέμου. Ο Κερκυραίος, ο οποίος απαντώντας στον Τσάρο δηλώνει ότι γνωρίζει την Ελβετία μόνο από τα βιβλία και πως δεν μιλά γερμανικά, βουτάει στα βαθιά νερά κι αναπτύσσει μια αξιοθαύμαστη δραστηριότητα. Σε λίγο καιρό, γίνεται γνώστης των ελβετικών πραγμάτων.

Επισκέπτεται όλους τους παράγοντες, όλα τα καντόνια, συντάσσει σχέδια αποφάσεων και συνταγμάτων, συμβουλεύεται, κατευνάζει τα πάθη, αναζητά συμβιβασμούς και την ίδια στιγμή αναφέρει πιστά και λεπτομερώς στους ανωτέρους του όλα όσα συμβαίνουν στην Ελβετία. Μόνο μια φορά χρησιμοποιεί, μαζί με τους συναδέλφους του, την απειλή. Τον Αύγουστο του 1814, όταν η ομοσπονδιακή Βουλή ή το Κοινοβούλιο, το οποίο εδρεύει στη Ζυρίχη, δεν έχει καταλήξει στο κείμενο του νέου ελβετικού Συντάγματος, οι ξένοι διπλωμάτες απειλούν να διαλύσουν τις σχέσεις τους με τη Βουλή και να εγκαταλείψουν τη χώρα στους διχασμούς της. Τρείς μέρες αργότερα υιοθετείται το σχέδιο του Συντάγματος.

Ο βιογράφος Γούντχαουζ

Ο Άγγλος βιογράφος του και ασφαλώς όχι από τους υμνητές του γράφει: «Η φιλοσοφία του για την ζωή δεν μεταβλήθηκε. Σύμφωνα με τις προδιαγραφές του 19^ου αιώνα παρέμεινε ένας φιλελεύθερος από την αρχή μέχρι το τέλος. Άλλαζαν όμως οι αντίπαλοι του φιλελευθερισμού του. Στην νεότητά του ήταν οι Ενετοί και οι Τούρκοι. Στα μισά της ζωής του ο Ναπολέων και ο Μέτερνιχ, ενώ στα τελευταία του χρόνια ήταν οι πρόκριτοι και οι Φαναριώτες. Εκείνος δεν μεταστράφηκε από τον φιλελευθερισμό στην τυραννία, πολύ δε περισσότερο δεν μεταπήδησε από τον ελληνικό εθνικισμό στον ρωσικό σωβινισμό. Ο Κοραής έσφαλε απολύτως ως προς το πρώτο σημείο, στον ίδιο βαθμό που έσφαλε και ο Μέτερνιχ ως προς το δεύτερο. Ο δυσφημιστικός χαρακτηρισμός ότι ο Καποδίστριας δεν ήταν παρά ένας Ρώσος πράκτορας αν και εξακολούθησε να διαδίδεται από τους εχθρούς του, απορρίφτηκε μετά τον θάνατό του από όλους τους λογικούς παρατηρητές, τόσο Έλληνες όσο και ξένους». (Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ, ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ. Ο θεμελιωτής της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Εκδ. Μίνωας, 2020, σελ.714)

Κατά την Ρωξάνδρα Στούρτζα, ο Τσάρος Αλέξανδρος αναγνώριζε στον Καποδίστρια αγνές προθέσεις, ικανότητα, ορθές απόψεις. Στον διάλογό της με τον Τσάρο, που παραθέτει η Στούρτζα αναφέρει: «Ήταν μεγάλη ανάγκη να στείλω στην Ελβετία έναν άνθρωπο ικανό, με προθέσεις αγνές και ορθές απόψεις. Ο κόμης Καποδίστριας υπερέβη τις προσδοκίες μου… Δεν γνωρίζω κανέναν άλλον που να διαθέτει τόσο ισχυρή προσωπικότητα, ώστε να συγκρουστεί με τον Μέτερνιχ και έχω σκοπό να προσεγγίσω τον κόμητα εγώ ο ίδιος». (Ρωξάνδρας Στούρτζα, Απομνημονεύματα. Μετάφραση Μαρίας Τσάτσου. Πρόλογος-Σημειώσεις Κώστας Χατζηαντωνίου. Εκδ. Ιδεόγραμμα, σελ. 123).

Στούρτζα για τον Καποδίστρια

Η περιγραφή της Στούρτζα για τον Καποδίστρια είναι μάλλον περισσότερο ενδιαφέρουσα γιατί αφήνει και κάποια ίχνη σκιάς στην υπέροχη προσωπογραφία: «Ο κόμης Καποδίστριας είναι από τα πρόσωπα εκείνα που η γνωριμία τους αφήνει εποχή στην ζωή ενός ανθρώπου, χωρίς δε να αναφερθεί στο ιστορικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει. Το ωραίο του πρόσωπο, το οποίο φέρει την σφραγίδα της ιδιοφυίας, μπορεί να χρησιμεύσει ως μοντέλο για τον ζωγράφο και τον φυσιογνωμιστή, Το διαυγές, γόνιμο και οξυδερκές πνεύμα του συλλαμβάνει με θέρμη ό,τι συμβαίνει να τον απασχολεί και δίνει στο αντικείμενο των στοχασμών του, νέα μεγαλόπνοη μορφή. Αλλά όμοιος με τον καλλιτέχνη που εργάζεται για τις επερχόμενες γενιές, τα δημιουργήματά του απορροφούν κατά κανόνα όλη του τη σκέψη και οτιδήποτε άλλο δεν είναι για αυτόν παρά το φόντο ενός ζωγραφικού πίνακα. Αυτή η διάθεσή του μπορεί μερικές φορές να πληγώνει τους φίλους του. Σκεπτόμενοι όμως βαθύτερα πρέπει να τον συγχωρήσωμε, γιατί αυτή ακριβώς η διάθεση οφείλεται στην ανωτερότητα του πνεύματός του… Εξ άλλου, η εξαιρετική καλοσύνη του κόμητος Καποδίστρια, η γενναιοδωρία του, η γλυκύτητα και η προσήνεια του χαρακτήρα του, μπορούν κάλλιστα να εξισορροπήσουν κάποια μικρά ελαττώματα που και αυτά εξαφανίστηκαν στην συνέχεια, όταν η ηλικία και η πείρα είχαν τιθασεύσει αυτόν τον φλογερό πόθο της δίκαιης δόξας που κατελάμβανε τότε το πνεύμα του στην ολότητά του».

Ως προς το πρόσωπο Καποδίστριας ο Woodhouse παρατηρεί: «Από εκείνη την περίοδο σώζεται μια περιγραφή του Καποδίστρια από ένα από τους πρώτους βιογράφους του, τον Δημήτριο Αρλιώτη, ο οποίος υπήρξε φίλος και συγκαιρινός του, έστω και αν δεν υπήρξε συμφοιτητής του. Περιγράφει τον 20χρονο φοιτητή με στοργικό θαυμασμό. Τα χαρακτηριστικά τα οποία είδε είναι ομολογουμένως υπερβολικά ωραία για να είναι αληθινά.» (Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ, ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ. Ο θεμελιωτής της Ανεξαρτησίας της Ελλάδος. Εκδ. Μίνωας, 2020, σελ.36).

Όμως όταν αυτά τα χαρακτηριστικά δεν τα είδε μόνο ο Αρλιώτης, παρότι υπερβολικά ωραία, φαίνεται να είναι αληθινά. Είναι δίκαιο να τονίσουμε ότι παρόμοια προτερήματα με αυτά που αποδίδει ο Αρλιώτης, στον Καποδίστρια, του αναγνωρίζουν οι Αγιορείτες μοναχοί. «Αρετή, υψηλό φρόνημα, μετριοφροσύνη, καταδεχτηκότητα και γλυκύτητα» σε επιστολή προς τον Πατέρα του. (Έργα Πατέρων της Εκκλησίας, Οσίου Πατρός ημών Νικοδήμου του Αγιορείτου, Ερμηνεία εις τας ΙΔ΄ Επιστολάς του Αποστόλου Παύλου. Τόμος Α΄. Εκδ. «ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΚΥΨΕΛΗ». Εισαγωγή-Μετάφραση-Επιμέλεια: Σάββας Ηλιάδης, Κιλκίς, 5-5-21, orthodoxia–ellhnismos.gr).