Το απατηλό φτερούγισμα της νίκης – Έσχατη ναπολεόντεια μάχη στην Ιταλία

Στις 15 Μαρτίου 1815 ο στρατάρχης Ιωακείμ Μυρά, βασιλιάς, ακόμα στο βασίλειο της Νεαπόλεως, αποφάσισε να αλλάξει και πάλι στρατόπεδο και να στραφεί κατά των νέων του συμμάχων και υπέρ του Ναπολέοντα που είχε αποδράσει από τη νήσο Έλβα. Ο Μυρά είχε τοποθετηθεί βασιλιάς στο νοτιοϊταλικό βασίλειο της Νεαπόλεως από τον Ναπολέοντα, τον οποίο πρόδωσε το 1813 συμμαχώντας με τους εχθρούς του.

Ωστόσο μετά την ήττα του 1814 και την παραίτηση του Ναπολέοντα, ο Μυρά κατάλαβε ότι παρά την προδοσία του, οι σύμμαχοι αντίπαλοι της Γαλλίας δεν σκόπευαν να τον αφήσουν στον θρόνο του. Αυτός ήταν και ο λόγος που ο Μυρά άλλαξε και πάλι στρατόπεδο. Αφού συγκέντρωσε περί τους 50.000 άνδρες κινήθηκε βόρεια και σύντομα κατέλαβε μεγάλο μέρος τα ιταλικής χερσονήσου φτάνοντας ως τον ποταμό Πάδο.

Πολιόρκησε τη Φεράρα, ελπίζοντας να ξεσηκώσει τους Ιταλούς κατά των Αυστριακών. Οι Αυστριακοί απάντησαν κινητοποιώντας περί τους 35.000 άνδρες, σταδιακά. Ο Μυρά δεν κατάφερε να κερδίσει την συμπάθεια των Ιταλών και στις 8-9 Απριλίου ηττήθηκε οικτρά στην προσπάθειά του να περάσει τον Πάδο, στο Όκιομπελο. Κατόπιν αυτού ο Μυρά υποχώρησε καλυπτόμενος από ισχυρές οπισθοφυλακές.

Προς την αποφασιστική σύγκρουση

Ο Μυρά υποχώρησε πέρα από το Τολεντίνο (περίπου 40 χλμ. νοτιοδυτικά της Ανκόνα) όπου συγκέντρωσε 25.000 άνδρες και 58 πυροβόλα. Με τις δυνάμεις αυτές θεωρούσε ότι εύκολα θα μπορούσε να νικήσει το αυστριακό σώμα του στρατηγού Φρίντριχ Μπιάνκι που διέθετε μόλις 13.000 άνδρες και 28 πυροβόλα. Ο Μυρά ήλπιζε να ελιχθεί επί εσωτερικών γραμμών, και αφού νικήσει τον Μπιάνκι να στραφεί κατά του ετέρου αυστριακού σώματος, του Νάιμπεργκ, που επίσης κινείτο νότια.

Ο Μπιάνκι διέθετε μια ελαφρά ταξιαρχία (λόχος μηχανικού, 1.000 επίλεκτοι αναπολροβολιστές κυνηγοί, 400 οροφύλακες Grenzner, 440 ουσάροι, μια έφιππη πυροβολαρχία με 6 ελαφρά πυροβόλα), 9 τάγματα πεζικού γραμμής, δύο πεδινές πυροβολαρχίες έκαστη των 8 πυροβόλων, ένα ισχυρό τάγμα Grenz (970 άνδρες) και μια τοσκανική ταξιαρχία με 726 ιππείς και μια έφιππη πυροβολαρχία με 6 ελαφρά πυροβόλα.

Από την άλλη πλευρά ο Μυρά διέθετε τη μικτή μεραρχία της φρουράς του με 3.330 πεζούς, 1.300 ιππείς και 20 πυροβόλα, τη 2η Μεραρχία Πεζικού (8.000 πεζοί, 10 πυροβόλα), τη 3η μεραρχία πεζικού (7.900 πεζού, 10 πυροβόλα), την 4η μεραρχία πεζικού (1.900 πεζοί, 500 ιππείς) και τη μεραρχία ιππικού (περίπου 1.800 ιππείς). Ο Μυρά διέθετε μια ακόμα μεραρχία, την οποία διέταξε να κινηθεί ανεξάρτητα και να επιτηρεί το σώμα του Νάιμπεργκ.

Στις 29 οι Αυστριακοί ουσάροι κατέλαβαν το Τολεντίνο, τρέποντας σε φυγή την ιταλική φρουρά. Ο Μυρά κατόπιν αυτού στάθμευσε στη Ματσεράτα και ετοιμάστηκε για την επίθεση. Ο Μπιάνκι, έχοντας αντιληφθεί τις προθέσεις του αντιπάλου του, αποφάσισε με την σειρά του να αμυνθεί στην τοποθεσία του Τολεντίνο, παρότι οι δυνάμεις του υστερούσαν αριθμητικά των εχθρικών. Ήλπιζε να κερδίσει χρόνο ώστε να προλάβει να φτάσει στην περιοχή και το σώμα του Νάιμπεργκ και να κυκλώσει τον στρατό του Μυρά. Έτσι έταξε τις δυνάμεις του σε μια σειρά σημείων στηρίγματος στην περιοχή, τον πύργο του Κατέρβο, το παλιό κάστρο της Ράντσια, τις εκκλησίες της Μαέστα και του Αγίου Ιωσήφ, το χωριό της Πολέντσα.

Η απατηλή εικόνα της νίκης…

Η μάχη άρχισε στις 2 Μαΐου 1815. Οι δυνάμεις του Μυρά επιτέθηκαν με ορμή και αιχμαλώτισαν μάλιστα τον Μπιάνκι για μερικά λεπτά, καθώς οι Αυστριακοί ουσάροι, με αντεπίθεση, τον απελευθέρωσαν. Μετά από σφοδρό κανονιοβολισμό οι άνδρες του Μυρά εφόρμησαν κατά της Πολέντσα και του κάστρο της Ράντσια. Εκεί εκτυλίχθηκαν απίστευτες σκηνές ηρωισμού μα και ανθρωποσφαγής. Αμφότερα τα σημεία στηρίγματος άλλαξαν κάτοχο πολλές φορές με τους νεκρούς να συσσωρεύονται εντός και γύρω τους. Στο τέλος της ημέρα όμως οι Αυστριακοί επικράτησαν.

Ο Μυρά, όμως, δεν είχε σκοπό να παραιτηθεί. Την επομένη, 3 Μαΐου, το κανόνι βρόντηξε και πάλι δίνοντας το σύνθημα για την έναρξη της δεύτερης ημέρας της μάχης. Αυτή τη φορά οι Ιταλοί κατάφεραν να καταλάβουν το κάστρο της Ράντσια και τα κοντινά υψώματα του Κάνταγκαλο, πιέζοντας ασφυκτικά το αυστριακό αριστερό πλευρό. Εκεί όμως που η νίκη φαινόταν σίγουρη έγινε το τραγικό λάθος.

Οι Ιταλοί φοβούμενοι επίθεση του αυστριακού ιππικού που είχε προσεγγίσει σταμάτησαν την επίθεση του πεζικού τους και σχημάτισαν τετράγωνα. Με τον τρόπο αυτό όμως όχι μόνο έδωσαν χρόνο στο αυστριακό πεζικό να ανασυγκροτηθεί, αλλά επέτρεψαν στους Αυστριακούς να ανοίξουν φονικό πυρ εναντίον τους –τα τετράγωνα ήταν λόγω μεγέθους ιδανικοί στόχοι– με κάθε διαθέσιμο όπλο και πυροβόλο. Την ίδια ώρα που τα ιταλικά τετράγωνα άρχισαν να διαλύονται από τα πυρά, οι Αυστριακοί, υπό τον εξαίρετο στρατηγό Γιόχαν Φρίντριχ φον Μορ, υποχρέωναν σε υποχώρηση τους Ιταλούς στο κέντρο και στο δεξιό τους πλευρό.

Ο Μυρά είχε ηττηθεί. Το επισφράγισμα δε ήταν η είδηση που του έφερε αγγελιοφόρος ότι η μεραρχία που είχε αποσπάσει για να επιτηρεί τον Νάιμπεργκ είχε επίσης ηττηθεί. Φοβούμενος περικύκλωσή του διέταξε υποχώρηση, η οποία όμως σύντομα οδήγησε σε πλήρη διάλυση του στρατού του λόγω και της φήμης περί απόβασης βρετανικών δυνάμεων στα νώτα του. Στη διήμερη μάχη οι Αυστριακοί έχασαν 800 άνδρες, έναντι 4.120 των αντιπάλων τους. Όπως όμως αναφέρθηκε, ο στρατός του Μυρά διαλύθηκε καθώς χιλιάδες άνδρες λιποτάκτησαν μετά την ήττα.

Ο Μυρά κατάφερε πάντως να διαφύγει στην Κορσική. Προσπάθησε να επανέλθει στη υπηρεσία του Ναπολέοντα πριν το Βατερλό, αλλά ο αυτοκράτορας δεν δέχτηκε τον προδότη. Κατόπιν ο Μυρά αποφάσισε να ανακτήσει τον θρόνο της Νεαπόλεως, υπολογίζοντας να κερδίσει με το μέρος του τον λαό έναντι του Βουρβόνου βασιλιά Φερδινάνδου που επανήλθε. Απέτυχε παταγωδώς όμως, συνελήφθη και εκτελέστηκε στις 13 Οκτωβρίου 1815. Πέθανε με θάρρος αρνούμενος να του δέσουν τα μάτια και δίνοντας ο ίδιος την εντολή “Πυρ”, ζητώντας ωστόσο από τους στρατιώτες να σημαδέψουν στην καρδιά του και όχι στο πρόσωπο…