Το ηθικό, πνευματικό και πολιτικό μέγεθος του Καποδίστρια

Παρά το ηθικό, πνευματικό και πολιτικό μέγεθος του Ιωάννη Καποδίστρια, η μελέτη για τον ίδιο ως Κυβερνήτη, ως διπλωμάτη, ως εθνικό και κοινωνικό απελευθερωτή, παραμένει ελλιπής, αν μέσα από το τεράστιο έργο του, τον τιτάνιο αγώνα του, δεν αναγνωρίσουμε το πρόσωπο του ανθρώπου Καποδίστρια. Αν ο Ιωάννης Καποδίστριας θεωρούσε τον εαυτό του πολιτικό καριέρας, πολιτικό κατ’ επάγγελμα, δεν θα εγκατέλειπε το υπουργείο εξωτερικών της Ρωσίας, για την θέση του Κυβερνήτη της Ελλάδος. Κυβερνήτη μιας χώρας που δεν υπήρχε…

Μιας επανάστασης που είχε συντριβεί κυρίως από εμφύλιες διαμάχες, μιας χώρας που είχε περιοριστεί στον Μοριά και μάλιστα ενός Μοριά υπό την κατοχή του Ιμπραήμ και του κινήματος των προσκυνημένων του αρματολού Νενέκου.

Κατά συνέπεια η προσέγγιση του Καποδίστρια, ως προσώπου και όχι ως πολιτικού, όχι ως Κυβερνήτη, είναι κάτι που χρειάζεται και αυτό που θα επιχειρήσουμε σε αυτή την σύντομη παρουσίαση. Ένα εγχείρημα όχι και τόσο εύκολο λαμβανομένου υπ΄ όψιν του όγκου των αντιτιθέμενων πληροφοριών, των λιβέλων και των ιδεολογικοπολιτικών φορτίσεων που ενυπάρχουν στις κρίσεις για τον Καποδίστρια και που τον συνοδεύουν και μετά την δολοφονία του.

Τί εκφράζει ο Καποδίστριας

Ο Ιωάννης Καποδίστριας ως προσωπικότητα, ως πνευματική και ηθική οντότητα αποτελεί την ενσάρκωση του ιδεώδους του Διονυσίου Σολωμού. Εκφράζει το ιδεώδες της “Αγάπης και του Έρωτα του καλού”. Αποτελεί ζωντανή έκφραση των τριών αυτών εννοιών στην βαθύτερη τους εκδοχή. Εκφράζει το ιδεώδες μιας πεπαιδευμένης συνείδησης, Συγκεκριμένα συμπυκνώνει και εκφράζει «της γνώσης την νηφάλια ενόραση, της σκόπιμης βούλησης την σταθερή γύμναση και της ηθικής ενέργειας το ιερό μεθύσι».

Εκφράζει την αγάπη με την χριστιανική της έννοια. Όπως επίσης εκφράζει τον Έρωτα για το καλό με την Αρχαιοελληνική του έννοια. Τον Έρωτα ως την έννοια της συμπαντικής κινητήριας δύναμης, της συμπαντικής έλξης, που συνέχει και κινεί τον κόσμο. Αυτήν την έλξη, την ενδιάθετη τάση και ροπή προς το “καλό”, έχει ο Ιωάννης Καποδίστριας. Η επίγνωση, η συνείδηση της αλήθειας του, εκ μέρους του, αποτελεί, για τον Ιωάννη Καποδίστρια, την αείρροη πηγή, της ακατάβλητης ζωτικότητάς του, της ακαταπόνητης εργατικότητας, αλλά και ακατάλυτης δύναμης της πειθούς που τον χαρακτήριζε και συνόδευε.

Η γνώση, συνείδηση και η πίστη του Καποδίστρια στην ιερότητα του σκοπού του, την χρησιμότητα του σκοπού του, της ανιδιοτέλειάς του, μπορεί να εξηγήσει την ακατάβλητη ζωτικότητα του, την ζωτικότητα ενός ανθρώπου εύθραυστης υγείας. Μόνο με την πεποίθηση και την επίγνωση ότι ανιδιοτελώς, μέχρι το επίπεδο της αυτοθυσιαστικής προσφοράς, προσφέρει και μετέχει στα κοινά, υπήρξε κατορθωτή η ακαταπόνητη εργατικότητα, η αταλάντευτη αφοσίωσή του.

Τί είπαν για τον Καποδίστρια

Από την αφθονία των τεκμηρίων για την ως άνω θέση, θα σας παρουσιάσω ένα φάσμα προσώπων που τον περιγράφουν ως μορφή, ως προσωπικότητα, ως χαρακτήρα. Αυτό το φάσμα περιλαμβάνει: Τον Alfred Francois Villemain ( Γάλλο πολιτικό,1790-1870), τον Κερκυραίο Νικόλαο Αρλιώτη (1777-1860), διακεκριμένο νομικό, σύγχρονο του Καποδίστρια και βιογράφο του. Τον Κερκυραίο λόγιο Μάριο Πιέρη, φίλο γείτονα και συμμαθητή του Καποδίστρια.

Τον Ελβετού Francois d’ Ivernois, εκπρόσωπο του Καντονίου της Γενεύης στο Συνέδριο της Βιέννης. Τον συνάδελφο του Καποδίστρια στο Ρώσικο Υπουργείο των Εξωτερικών, Nesselrode. Το Άγγλο βιογράφο του, Κρίστοφερ Γούντχαουζ. Την Ρωξάνδρα Στούρτζα, την γυναίκα που ταυτίστηκε συναισθηματικά με τον Καποδίστρια και τον Stratford Canning, τον μακροβιότερο Πρέσβη της Βρετανίας στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Θα συμπληρώσω την περιγραφή με τρεις αποκαλυπτικές μαρτυρίες από τον ίδιο τον Καποδίστρια για τον εαυτό του.

Περιγράφοντας τον Καποδίστρια ο Villemain λέει: «Εάν υπάρχει στον κόσμο μια αρχέγονη ευγένεια υπογραμμισμένη από την υπεροχή της φυσιογνωμίας, την πνευματική καθαρότητα του βλέμματος, την χαριτωμένη απλότητα των τρόπων, την αυθόρμητη χάρη του λόγου, σε κάθε γλώσσα, κανένας δεν υπήρξε πιο φυσικά ευγενής, από τον κόμητα Καποδίστρια της Κέρκυρας» (Villemain, Γάλλος πολιτικός και συγγραφέας, μεταξύ άλλων καθηγητής στην Σορβόννη, Γραμματέας της Γαλλικής Ακαδημίας… υπουργός Παιδείας της Γαλλίας… πηγή: Κερκυραϊκά Χρονικά, Τομ. 22).

Ο Αρλιώτης, Κερκυραίος βιογράφος του: «Η Γλυκύτητα και η ειλικρίνεια της έκφρασής του, τα μεγάλα σκουρογάλανα μάτια του, τα οποία αποκαλύπτουν ολοκάθαρα την καλοσύνη και την μετριοπάθεια του πνεύματός του, το πλατύ μέτωπο το ελαφρά συνοφρυωμένο, που υπονοεί το βάθος και την έξαρση των σκέψεών του, η αρχοντική ωχρότητα του δέρματός του, υποδηλώνει ψυχή ευαίσθητη και μελαγχολική, τα χείλη με τις τέλειες αναλογίες, που κατά διαστήματα ανοίγουν σε ένα ακτινοβόλο χαμόγελο, η ευτυχής σύζευξη των σωματικών και ψυχικών χαρακτηριστικών, η οποία καθιστούσε τον εκ γενετής αριστοκράτη γοητευτικό στον ύψιστο βαθμό και ταυτοχρόνως μια εντυπωσιακή προσωπικότητα, η οποία επέβαλλε τον σεβασμό και την συμπάθεια σε όλους τους γνωστούς και τους συμφοιτητές του».

Ο Κερκυραίος λόγιος Μάριος Πιέρης, σύγχρονος του Καποδίστρια γείτονας και φίλος του γράφει. «Όμως το σκληρότερο πλήγμα που δέχτηκα, υπήρξε η αναχώρηση του σύγχρονου και γείτονά μου Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος επέπρωτο να αποδειχτεί ένας από τους σημαντικότερους και δυστυχέστερους άνδρες της εποχής μας. Μου φαίνεται πως τον βλέπω να έρχεται να με αποχαιρετήσει, με την αγγελική του όψη, με εκείνους του αβρούς αριστοκρατικούς τρόπους του, τους τόσο διαφορετικούς από τους δικούς μου». Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματος θα δούμε και άλλες μαρτυρίες…