Το “καταραμένο” σοβιετικό πυρηνικό υποβρύχιο K-19

Το Κ-19 ήταν το πρώτο της κλάσης 658 (κωδικός ΝΑΤΟ Hotel Ι). Καθελκύστηκε το 1959 και εντάχθηκε σε υπηρεσία το 1960. Είχε εκτόπισμα 5.500 τόνων, μήκος 114μ., πλάτος 9,2μ, πλήρωμα 104 ανδρών και προωθείτο από δύο πυρηνικούς αντιδραστήρες. Ανέπτυσσε μέγιστη ταχύτητα σε ανάδυση 18 κόμβους και σε κατάδυση 26. Έφερε τρεις βαλλιστικούς πυραύλους R-13 (κωδικός ΝΑΤΟ SS-N-4 Shark) τοποθετημένους κάθετα στο πίσω μέρος του πύργου του υποβρυχίου, οι οποίοι είχαν βεληνεκές 650 χλμ. περίπου. Επίσης το σκάφος έφερε τέσσερις τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 21in και τέσσερις των 16in.

Μπορούσε, θεωρητικά, να καταδυθεί σε βάθος έως 300μ. Ωστόσο για να εκτοξεύσει τους πυραύλους του έπρεπε να αναδυθεί, ενώ απαιτούνται περίπου 12 λεπτά της ώρας προετοιμασίας, μετά την ανάδυση, για τη βολή. Το σκάφος δεν ήταν καλής κατασκευής, καθώς οι Σοβιετικοί βιάζονταν να δημιουργήσουν έναν στόλο υποβρυχίων με βαλλιστικούς πυραύλους, ως αντίβαρο στην αμερικανική υπεροχή. Ο ίδιος ο πλοίαρχος του Κ-19, Νικολάι Ζατάγιεφ δεν θεωρούσε το σκάφος του ικανό προς υπηρεσία.

Μια γρουσούζικη μηχανή θανάτου…

Άλλωστε το σκάφος έφερε τη ρετσινιά του “γρουσούζικου” ήδη από την καθέλκυσή του, καθώς το μπουκάλι με την σαμπάνια που ρίχτηκε πάνω του κατά τη “βάπτιση” δεν έσπασε! Το σκάφος επιβεβαίωσε τη φήμη του, όταν κατά την φόρτωση των πυραύλων ένας εργάτης κυριολεκτικά συντρίφτηκε από την στεγανή θύρα του διαμερίσματος εκτόξευσης. Άλλοι δύο εργάτες κάηκαν ζωντανοί σε πυρκαγιά που ξέσπασε κατά τη ναυπήγησή του και έξι ακόμα εργάτριες πέθαναν από αναθυμιάσεις κατά την κόλληση στεγανωτικού υλικού!

Σα να μην έφταναν όλα αυτά, τον Ιανουάριο του 1960, κατά τη διάρκεια δοκιμών, λόγω λάθους του πληρώματος, ένας πυρηνικός αντιδραστήρας υπέστη βλάβη. Κατά τη διάρκεια των θαλάσσιων δοκιμών, μετά από ταχεία ανάδυση, το εξωτερικό επίστρωμα του σκάφους έφυγε εντελώς, ενώ σε κατάδυση σε βάθος 300μ. παρουσιάστηκε εισροή ύδατος στο διαμέρισμα των αντιδραστήρων.

Ο Ζατάγιεφ διέταξε αμέσως ανάδυση και το σκάφος, γέρνοντας από το νερό που είχε πάρει, έφτασε κακήν-κακώς στο λιμάνι. Όπως ανακαλύφθηκε επρόκειτο για κατασκευαστικό σφάλμα. Νέο ατύχημα σημειώθηκε τον Οκτώβριο του στο μαγειρείο του σκάφους με αποτέλεσμα και πάλι το ένατο διαμέρισμα του σκάφους να πάρει νερά και να πλημμυρήσει κατά τα 2/3. Από θαύμα δεν υπήρξαν ανθρώπινες απώλειες. Τον Δεκέμβριο του 1960 το σύστημα ψύξης παρουσίασε πρόβλημα. Παρόλα αυτά, στις 18 Ιουνίου 1961, ο κινούμενος θάνατος απέπλευσε για την πρώτη του αποστολή με 139 άνδρες, καθώς στο πλήρωμά του προστέθηκαν και ειδικοί.

Διαρροή ραδιενέργειας

Στις 4 Ιουλίου καθώς το σκάφος βρισκόταν στον Βόρειο Ατλαντικό παρουσίασε διαρροή ραδιενέργειας. Αιτία της διαρροής πιστεύεται πως ήταν ένα λάθος κατά τις δοκιμές του ενός αντιδραστήρα, όταν η πίεση σε αυτόν αυξήθηκε στις 400 ατμόσφαιρες ενώ το όριο αντοχής τους ήταν μόλις 200. Ο υπεύθυνος της αντελήφθη το πρόβλημα τότε, αλλά δεν το είπε σε κανέναν, πιθανόν από φόβο για την προσωπική του ασφάλεια…Η διαρροή προερχόταν από το τον ρυθμιστή πίεσης στο κύριο σύστημα ψύξης του πυρηνικού αντιδραστήρα, προκαλώντας ξαφνική πτώση της πίεσης η οποία έθεσε εκτός λειτουργίας και το βοηθητικό σύστημα.

Έτσι το ύδωρ που χρησιμοποιείτο για την ψύξη των αντιδραστήρων άρχισε να βράζει με την θερμοκρασία στο διαμέρισμα του ενός αντιδραστήρα να αγγίζει τους 800 βαθμούς Κελσίου. Σύντομα ξέσπασε πυρκαγιά. Η φωτιά κατασβέστηκε αλλά το πρόβλημα παρέμενε. Ο πλοίαρχος Ζατάγιεφ πάντως δεν αντέδρασε άμεσα. Όταν κατέλαβε τι είχε συμβεί οι επιλογές του ήταν περιορισμένες. Έπρεπε να σταματήσει η διαρροή και για να γίνει αυτό μέλη του πληρώματος έπρεπε να εισέλθουν στο διαμέρισμα του αντιδραστήρα.

Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να αποφευχθεί η ανατίναξη του υποβρυχίου. Ήταν όμως δεδομένο ότι όσοι εισέρχονταν στο διαμέρισμα του πυρηνικού αντιδραστήρα δεν είχαν ελπίδα επιβίωσης. Τελικά οκτώ ήρωες βρέθηκαν και κατάφεραν να επιλύσουν το πρόβλημα χρησιμοποιώντας το απόθεμα πόσιμου νερού του υποβρυχίου. Εκτέθηκαν όμως σε πολύ ισχυρές δόσεις ραδιενέργειας. Τελικά ένα συμβατικό υποβρύχιο έπλευσε κοντά και περισυνέλεξε το πλήρωμα, καθώς το Κ-19 αρνήθηκε αμερικανική βοήθεια που του προσφέρθηκε. Το δε Κ-19 ρυμουλκήθηκε στη βάση του.

Θάνατοι μέχρι το τέλος

Εντός ημερών οι οκτώ πέθαναν. Και άλλα μέλη του πληρώματος όμως εκτέθηκαν στη ραδιενέργεια και 15 πέθαναν εντός των επομένων δύο ετών. Επίσης μολύνθηκαν άνδρες των συνεργείων, που εκτελούσαν τις εργασίες επισκευής οι οποίες διήρκεσαν επίσης δύο χρόνια. Παρόλα αυτά το υποβρύχιο επισκευάστηκε και αναβαθμίστηκε μάλιστα στο επίπεδο Hotel II. Πάντως η κακοτυχία συνεχίστηκε.

Το 1969 το υποβρύχιο συγκρούστηκε, μέσα στο βυθό, με το αμερικανικό υποβρύχιο USS Gato και μόλις σώθηκε. Το 1972 όμως μια ακόμα μεγαλύτερη καταστροφή έπληξε το σκάφος, στο οποίο ξέσπασε φωτιά. Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι η αιτία της συμφοράς δεν ήταν η φωτιά αλλά νέα διαρροή ραδιενέργειας. Όπως και να έχει 30 μέλη του πληρώματος πέθαναν. Παρόλα αυτά οι σοβιετικές αρχές που ούτως ή άλλως τηρούσαν μυστικά όλα όσα συνέβησαν στο Κ-19 (μόνο μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ μαθεύτηκε η αλήθεια) απλώς διέταξαν την επισκευή του σκάφους και την επιστροφή του στην ενεργό υπηρεσία.

Η Pravda, το 1991, έγραψε πως και το δυστύχημα του 1972 προκλήθηκε από διαρροή ραδιενέργειας. Το σκάφος τέθηκε εκτός υπηρεσίας μόλις το 1990. Όχι τυχαία το πλήρωμά του το είχε ονομάσει Χιροσίμα. Ένα άλλο “υποκοριστικό” του δε ήταν «η μηχανή που δημιουργεί χήρες…».