Bidoon: Οι “αόρατοι” σιίτες του Αραβικού Κόσμου

Κοινωνική κατακραυγή στο Κουβέιτ έχει προκαλέσει η είδηση της αυτοκτονίας ενός δωδεκάχρονου αγοριού, το οποίο βρέθηκε κρεμασμένο στο δωμάτιο του. Το τραγικό περιστατικό έφερε στο προσκήνιο τις συνθήκες διαβίωσης της κοινότητας των “απάτριδων” (“Bidoon”), των χιλιάδων σιιτών μουσουλμάνων-μεταναστών, που ζουν σαν “σκιές” στο πλούσιο σουνιτικό εμιράτο.

Οι “Bidoon”, που στα αραβικά σημαίνει “χωρίς”, είναι στην πλειονότητα τους σιιτικοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί που έχουν μεταναστεύσει στο Κουβέιτ, από την Σαουδική Αραβία και το Μπαχρέιν. Ο αριθμός τους υπολογίζεται επισήμως σε 110.000 ανθρώπους, αν και ανθρωπιστικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι είναι πολύ περισσότεροι. Βάση της νομοθεσίας του εμιράτου δεν τους επιτρέπεται η έκδοση δελτίων ταυτότητας, πιστοποιητικών γέννησης και θανάτου, με συνέπεια να αποκλείονται από τα σχολεία και τα πανεπιστήμια του Κουβέιτ, ακόμα και από τις στοιχειώδεις υπηρεσίες υγείας.

Το Κουβέιτ είναι το μοναδικό σουνιτικό εμιράτο του Κόλπου που έχει επιδιώξει ένα modus vivendi με το σιιτικό Ιράν και με την μειονότητα των (Κουβεϊτιανών) σιιτών που ζουν στο εσωτερικό του, χωρίς μάλιστα να μετατραπεί σε “παρία” του Αραβικού Κόσμου, όπως συνέβη στο πρόσφατο παρελθόν με το Κατάρ. Για παράδειγμα, το Κουβέιτ είχε υποστηρίξει την ιστορική συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν της κυβέρνησης Ομπάμπα, από την οποία είχε αποσυρθεί μονομερώς η κυβέρνηση Τραμπ, προς μεγάλη ικανοποίηση της Σαουδικής Αραβίας.

Επιπλέον, το Κουβέιτ είχε αναλάβει τον ρόλο του μεσολαβητή στην διένεξη του Κατάρ με τα κράτη του Κόλπου, με την διπλωματία του εμιράτου να πιστώνεται την πρόσφατη συμφωνία εξομάλυνσης, που έθεσε τέλος στον οικονομικό αποκλεισμό της Ντόχα και στην ιστορική αγκαλιά του Σαουδάραβα πρίγκηπα Σαλμάν με τον Καταριανό εμίρη Αλ-Θάνι.

Οι “αόρατοι” σιίτες του Κουβέιτ

Η σιιτική μειονότητα του Κουβέιτ αντιστοιχεί στο 30% του συνολικού πληθυσμού (4,5 εκατομμύρια) και δεν αντιμετωπίζουν τις διώξεις που έχουν οι ομόδοξοι τους στην Σαουδική Αραβία ή το Μπαχρέιν, όταν μάλιστα στο δεύτερο αποτελούν και την πλειονότητα του πληθυσμού. Στο Κουβέιτ οι σίιτες έχουν δικαίωμα ψήφου, αν και οι αρχές παρακολουθούν τις κοινότητες τους για ενδεχόμενη διασύνδεση των μελών τους με το Ιράν ή την Χεζμπολάχ, επιβάλλοντας θανατικές καταδίκες και αυστηρές ποινές σε μέλη της σιιτικής κοινότητας το 2016, για «κατασκοπία» υπέρ της Τεχεράνης.

Όμως ένας Κουβεϊτιανός σιίτης ζει μία καλύτερη ζωή από τον ομόδοξο του στην Σαουδική Αραβία και στο Μπαχρέιν, με τις κοινότητες των σιιτών να ζουν στο περιθώριο, υπό απειλή συνεχιζόμενων διώξεων και έκθετοι στην ρητορική μίσους, που εκπορεύεται από τα ανώτατα (σουνιτικά) θρησκευτικά ιδρύματα. Αυτές οι διώξεις έχουν ενταθεί μετά την “Αραβική Άνοιξη”, όπου το Μπαχρέιν είχε καταστείλει με την βοήθεια των σαουδαραβικών ενόπλων δυνάμεων την μαζική εξέγερση των σιιτών, βλέποντας από κοινού με την Σαουδική Αραβία ιρανικό “δάκτυλο” πίσω από αυτές.

Η μετριοπαθής πολιτική του εμιράτου έχει λειτουργήσει ως πόλος έλξης σε σιίτες της Σαουδικής Αραβίας, του Μπαχρέιν, ακόμα και του Ιράκ, να μεταναστεύσουν στο Κουβέιτ, προσδοκώντας στην απόκτηση της ιθαγένειας και σε μία καλύτερη ζωή, σε σχέση με τις πατρίδες τους. Αυτό φυσικά το ενδεχόμενο “τρέμει” η ηγεσία του σουνιτικού εμιράτου, φοβούμενη την αποσταθεροποίηση της εξουσίας της από μία ενδεχόμενη δημογραφική μεταβολή υπέρ των σιιτών, για αυτό και παγίως αρνείται κάθε συζήτηση παραχώρησης υπηκοότητας στους μεταναστευτικούς πληθυσμούς των “Bidoon”.

Το αποτέλεσμα είναι να έχει δημιουργηθεί μία “γκρίζα ζώνη” στο Κουβέιτ χιλιάδων “απάτριδων” ανθρώπων που ζουν στο περιθώριο και εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες εργασίας, αποκρύβοντας την χώρα καταγωγής τους, φοβούμενοι την απέλαση τους. Η τραγική αυτοκτονία του 12χρονου σιίτη Ali Khaled, ήρθε ως συνέχεια άλλων αυτοκτονιών σιιτών της κοινότητας των “απάτριδων” στο Κουβέιτ, φέρνοντας με δραματικό τρόπο στο προσκήνιο τις συνθήκες ζωής των “αόρατων σιιτών” του εμιράτου.

Οργή στα social media

Η οργή ξεχειλίζει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης του Κουβέιτ, σε πρωτοφανή βαθμό για τα δεδομένα του αραβικού κόσμου. Τα #Bidoon lives matter κάνει τον γύρο των social media, με αμέτρητα μηνύματα συμπαράστασης που επικρίνουν την μεταχείριση των Bidoon από τις αρχές, με τον ιατρικό σύλλογο του εμιράτου να καλεί σε «σεβασμό των δικαιωμάτων των σιιτών Bidoon, όπως προβλέπουν οι διδαχές του Ισλάμ και το σύνταγμα της χώρας».

Ήταν τα social media που έκαναν γνωστή την ιστορία του Τυνησίου μικροπωλητή που αυτοπυρπολήθηκε διαμαρτυρόμενος για την κακομεταχείριση του από τις αστυνομικές αρχές, γεγονός που υπήρξε το έναυσμα για τις διαδηλώσεις της “Αραβικής Άνοιξης”, που είχαν συνταράξει  τον Αραβικό Κόσμο. Από τότε τα αραβικά καθεστώτα βλέπουν την δράση τους με δυσπιστία, καθώς δεν μπορούν να τα θέσουν υπό τον ολοκληρωτικό έλεγχο τους.

Στην περίπτωση του Κουβέιτ, που εμφανίζεται πιο “μεταρρυθμιστικό” από τους Άραβες γείτονες του, τα social media γέννησαν το πρώτο κίνημα #Metoo του αραβικού κόσμου. Ένα διαδικτυακό κίνημα γυναικών, αποφασισμένο να καταγγείλει την σεξουαλική παρενόχληση που υφίστανται οι γυναίκες στο σουνιτικό εμιράτο και έχει μάλιστα ως στόχο να αποτελέσει και την “φωνή” μίας άλλης “αόρατης” κοινωνικής ομάδας του Κουβέιτ: των αλλοδαπών οικιακών βοηθών, που παγίως αποτελούν θύματα σεξουαλικής και εργασιακής κακοποίησης σε όλα τα εμιράτα του κόλπου.

Η κουβεϊτιανή μοναρχία παρακολουθεί μάλλον αιφνιδιασμένη τον κοινωνικό αναβρασμό που μαίνεται το τελευταίο διάστημα και διεκδικεί να δοθεί “φωνή” στους “αόρατους πολίτες” του εμιράτου: στις γυναίκες, στις αλλοδαπές οικιακές βοηθούς και τώρα στις κοινότητες “Bidoon”, τους “απάτριδες” πληθυσμούς των σιιτών. Όμως τον κοινωνικό αναβρασμό παρακολουθούν με βεβαιότητα και όλα τα καθεστώτα Κόλπου, φοβούμενα ένα “κοινωνικό ντόμινο” που θα αποσταθεροποιήσει τις αυταρχικές εξουσίες τους.