Δρόμος ανθρώπινης επικοινωνίας η συγχώρεση

Το ρήμα συγχωρώ ανήκει στις λέξεις που κουβαλούν μέσα τους βαρύ νοηματικό φορτίο. Με την έννοια του συμφωνώ, συμβιβάζομαι, υποχωρώ, χωράω μαζί, κάνω χώρο για να χωρέσουν κι άλλοι, ταξιδεύει στο χρόνο και διεισδύει στα πεδία της Θεολογίας, Ψυχολογίας, των Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών ως αίτημα για μια άλλη στάση ζωής. Στη χριστιανική θρησκεία η συγχώρεση είναι άρρηκτα δεμένη με το αμάρτημα, με την ανοχή, την αναγνώριση του εύθραυστου των άλλων και την επιείκεια.

Με αυτή την έννοια η συγχώρεση είναι δρόμος επικοινωνίας με το συνάνθρωπο και το Θεό. Ευρύτερη είναι η προσέγγιση της σύγχρονης Ψυχολογίας, σύμφωνα με την οποία το ρήμα «συγχωρώ» έχει την έννοια του «αφήνω χώρο στη σκέψη μου», έτσι ώστε αυτή να μπορέσει να χωρέσει και άλλες απόψεις πέρα από τη δική μου, δίνω περιθώρια σε δύο ή περισσότερες ενδεχόμενες ερμηνείες που αφορούν το ίδιο γεγονός, εν ολίγοις, κατανοώ την άποψη του άλλου, χωρίς απαραίτητα να την ενστερνιστώ.

Συγχώρεση δε σημαίνει ότι το άτομο αγνοεί τη σοβαρότητα μιας προσβολής, ή μιας επιβλαβούς προς το πρόσωπό του ενέργειας. Σημαίνει ότι επιλέγει να βάλει ένα τέλος σ’ αυτό το συμβάν και στα συνεπακόλουθά του, στα αρνητικά δηλαδή συναισθήματα (οργή, εκδικητικότητα, επιθετικότητα), στην ψυχολογική και σωματική ένταση και να συμφιλιωθεί πρώτα με τον εαυτό του και κατόπιν με τους γύρω του.

Με αυτήν την έννοια, η συγχώρεση είναι η υπέρβαση του επώδυνου βιώματος, ένας τρόπος ανάκτησης της εσωτερικής ισορροπίας, ίαση της ψυχής. Στα πλαίσια του συλλογικού βίου η συγχώρεση σχετίζεται άμεσα με τη συνύπαρξη αντιθέτων απόψεων, την ανταλλαγή στοιχείων και την αρμονική συμβίωση των διαφορετικών κοινωνικών ομάδων.

Κανένα περιθώριο συγχώρεσης

Η συγχώρεση σχετίζεται με το χώρο που παραχωρούμε στα δικαιώματα του Άλλου, όσο και με την ικανότητα και διάθεση να αξιολογήσουμε τις απόψεις του και να διαλεχθούμε ειλικρινά και απροκατάληπτα μαζί του. Τα γεγονότα των τελευταίων ημερών στη χώρα μας αποδεικνύουν, για μια ακόμη φορά, ότι η ελληνική κοινωνία απέχει παρασάγγας από μια τέτοιου είδους βιοθεωρία και κοσμοαντίληψη.

Το παιχνίδι των συμφερόντων σε επίπεδο πολιτικής ηγεσίας, η προπαγάνδα των μέσων μαζικής ενημέρωσης, η στενοχωρία που επέφερε ο εγκλεισμός και η ιδεολογική τύφλωση μιας μερίδας πολιτών, πυροδοτούν αντιδράσεις βίας και δημιουργούν αντιμαχόμενα στρατόπεδα. Η βία ανακυκλώνεται, θολώνει την όραση και την πολιτική σκέψη, εκμηδενίζει την πιθανότητα ανάληψης ευθυνών και επιφέρει διχασμό.

Στον κατακερματισμένο πολιτικό και κοινωνικό χώρο δεν υπάρχει περιθώριο συγχώρεσης, παρά μόνο πόλωση, και απομόνωση. Εξορίζοντας την ετερότητα και απορρίπτοντας το διαφορετικό με την αιτιολογία ότι είναι ταυτόσημο του εχθρικού, ο χώρος προορίζεται μόνο για το όμοιο, στενεύει επικίνδυνα και καθίσταται ένα νοσηρό σύμπαν.

Νοσηρό σύμπαν

Ένα νοσηρό σύμπαν, στα πλαίσια του οποίου τα άτομα στερούνται δυνατότητας αυτοκριτικής και κατανόησης της ολότητας. Ένας χώρος ασφυκτικός, όπου η ομοιομορφία, η μονομέρεια, η απόρριψη των επιχειρημάτων της απέναντι πλευράς και οι επαναλαμβανόμενες στάσεις και συμπεριφορές διογκώνουν την αλαζονεία, επιτείνουν την αγριότητα και επιφέρουν κοινωνική αποσύνθεση.

Ο χωρισμός, η διάσπαση και η σύγκρουση ισοδυναμούν με την στάση σε όλα τα επίπεδα του ατομικού και συλλογικού βίου, όπως εύγλωττα περιγράφει ο ησιόδειος μύθος της αλληλοφαγίας και ο λόγος των αρχαίων τραγικών και φιλοσόφων.«Σε μια κοινωνία δικαίου ο κόσμος πρέπει να είναι ένας και αδιάσπαστος και κάθε στοιχείο που επιφέρει την έριδα πρέπει να εξοριστεί από την ψυχή και την πόλιν». (Γιάγκος Ανδρεάδης, “Η μοναξιά των Θεών και των ανθρώπων στον Ησίοδο: μια συμβολή στη διερεύνηση της κοινωνικής σημασίας του μύθου στην Αρχαία Ελλάδα”, Επιθεώρηση Κοινωνικών Ερευνών, τ. 81, 1986).

Κάτι τέτοιο όμως προϋποθέτει την πειθώ και όχι τη γοητεία τη συνυφασμένη με το δόλο, έναν πολιτικό λόγο απαλλαγμένο από σοφιστείες και λαϊκισμό και έναν πολίτη έντιμο, ώριμο και πεπαιδευμένο, ικανό να κατανοήσει ότι η συνύπαρξη με το έτερον και η αποδοχή του Άλλου διευρύνει τον ατομικό και συλλογικό χώρο. Έναν πολίτη ικανό να αντιληφθεί ότι η συγχώρεση ως ενοποιητική δύναμη είναι το συνώνυμο της Φιλότητος και, κατ’ επέκταση, συνώνυμο του πολιτισμού.