Μέρα που είναι σήμερα – Ο εχθρός που έχει ακινητοποιήσει τη ζωή μας

«Νόμιζε δέ τήν μέν πατρίδα οἶκον, τούς δέ πολίτας ἑταίρους» Ξενοφώντας

Μέσα σε όσα συμβαίνουν προσπαθώ τις τελευταίες μέρες, όπως όλοι άλλωστε, να διατηρήσω την ψυχραιμία μου και να μην ξεστρατίσω από την κοινή λογική. Ανατρεπτικές, πρωτόγνωρες καταστάσεις σαν κι αυτή που ζούμε, γεννούν ανασφάλεια και φόβο που φτάνει μέχρι τον παραλογισμό και τον κυνισμό. Μέρα που είναι σήμερα, σκέφτομαι πως βρισκόμαστε για άλλη μια φορά σε πόλεμο. Ο εχθρός άγνωστος, γι’ αυτό και δυο φορές επικίνδυνος, έχει ακινητοποιήσει τη ζωή μας.

Ο χρόνος μετριέται με μέρες εγκλεισμού και με κρούσματα. Νιώθουμε ανυπεράσπιστοι, αμήχανοι μπροστά του. Αναρωτιόμαστε. «Θα ζήσουμε; Πώς θα επιβιώσουμε; Να κάνουμε όνειρα ή μας απαγορεύεται; Όταν όλα περάσουν –πότε άραγε;– πόσες πληγές θα μετράει ο τόπος μας; Όταν όλα περάσουν, θα είμαστε οι ίδιοι ή θα έχουμε αποθηριωθεί; Θα διατηρήσουμε ή θα απεκδυθούμε και τις τελευταίες ηθικές αξίες που μας έχουν απομείνει»; Αλλάζει ο άνθρωπος όταν βιώνει αλλόκοτες καταστάσεις. Σκληραίνει.

Με τρομάζει αυτή η σκέψη. Μπορεί όμως –λέω μέσα μου– ν’ αλλάξει και προς το καλύτερο, φτάνει ν’ αγωνιστεί γι’ αυτό. Φτάνει να το θελήσει. Μπερδεύομαι, δεν ξέρω ν’ απαντήσω τι απ’ τα δύο θα συμβεί. Για άλλη μια φορά καταφεύγω σε παλιές γραφές – στα δύσκολα της ζωής μου, πάντα εκεί με οδηγεί η σκέψη μου. Φέρνω στο νου μου το Θουκυδίδη και το Μακρυγιάννη που έλεγαν πως όταν η πατρίδα δυστυχεί, δυστυχούν κι οι πολίτες της. Πως όταν καταστρέφεται, σύντομα έρχεται κι ο δικός τους όλεθρος.

Φέρνω στο νου μου τον αρχαίο Έλληνα, που δεν μπορούσε να αυτοπροσδιοριστεί και να κατανοήσει την ύπαρξή του παρά μονάχα μέσα στα πλαίσια της πόλης του. Ο άπολις, αυτός που εξοριζόταν από το γενέθλιο τόπο, ήταν καταδικασμένος σε ψυχικό θάνατο, σε απόλυτο εκμηδενισμό. Ανέστιος, μετέωρος, περιπλανιόταν κουβαλώντας στις πλάτες του την απόρριψη των συμπολιτών του.

Γιατί η πόλις είναι το όλον και ο πολίτης το μέρος, κατά πως λέει ο Αριστοτέλης. Και το μέρος, το άτομο δεν μπορεί να ζήσει ξεκομμένο από το σύνολο. Έτσι και τώρα, σκέφτομαι. Πατρίδα δεν είναι μονάχα η γης που μας γέννησε, ο εδαφικά οριοθετημένος τόπος, αλλά και οι άνθρωποι που κατοικούν εντός του. Ακόμα κι εκείνοι που δεν υπάρχουν πια, οι γενιές που πέρασαν από δω, που άφησαν τα χνάρια τους, αγωνίστηκαν και μάτωσαν για να είμαστε σήμερα λεύτεροι, κι αυτοί πατρίδα είναι, σάρκα απ’ τη σάρκα της.

Κομμάτια αυτού του τόπου κι εμείς, οι τωρινοί έχουμε χρέος απέναντί του, μα κι απέναντι στους συμπολίτες μας. Στις δύσκολες στιγμές που ζούμε, καλούμαστε να παραμερίσουμε τον ατομικισμό, τις εγωκεντρικές λογικές, την ιδιοτέλεια, τη μικροψυχία, τις ιδεολογικές, κομματικές και όποιες άλλες διαφορές μας. Με μια λέξη, να συνειδητοποιήσουμε την ασημαντότητά μας.

Καλούμαστε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά και να γίνουμε κρίκοι της ίδιας αλυσίδας. Να συμπράξουμε, να συμπορευτούμε. Να παραμείνουμε ενωμένοι. Αν το κατορθώσουμε –παραδόξως– θα αντιληφθούμε τη σπουδαιότητά μας. Και θα αντιληφθούμε ότι αυτός ο πόλεμος είναι προπάντων η αναμέτρηση με τον ίδιο μας τον εαυτό, και η αρχή της ατομικής και συλλογικής μας ωριμότητας.