Εθνική “λειψυδρία” στη διαχείριση του νερού

Η πρόσφατη κακοκαιρία έφερε στην επικαιρότητα την πολυετή αδράνεια του ελληνικού κράτους στα θέματα της διαχείρισης του νερού. Ας τεθεί ένα ερώτημα προς τους πιο ειδικούς: αν υπήρχε φράγμα στο Μουζάκι της Καρδίτσας, θα είχε υπάρξει πλημμύρα και καταστροφή; Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τα βασικά:

Για το νερό γίνονταν και θα γίνονται πόλεμοι! Το 2001 ο Michael Klare, καθηγητής στο Hampshire College των ΗΠΑ, δημοσίευσε ένα άρθρο στο περιοδικό Foreign Affairs με τίτλο: “The New Geography of Conflict”. Σε εκείνο το άρθρο ο Klare παρουσίασε ένα χάρτη («Possible Flash Points for Resource Conflict») στον οποίο παρέθεσε διάφορα γεωγραφικά σημεία του πλανήτη, τα οποία θεωρούσε υποψήφια για τις επόμενες αναφλέξεις-συγκρούσεις. Συγκρούσεις, οι οποίες θα σχετίζονταν με την παρουσία πλουτοπαραγωγικών πηγών στις αντίστοιχες γεωγραφικές περιοχές.

Ο καθηγητής είχε θεωρήσει κύριες πλουτοπαραγωγικές πηγές, ως αιτίες αυτών των συγκρούσεων και συγκεκριμένα: το πετρέλαιο και φυσικό αέριο (και τους αγωγούς μεταφοράς αυτών), τα συστήματα νερού/υδροφόρους ορίζοντες, τα ορυκτά-πολύτιμους λίθους και τη ξυλεία. Μάλιστα, στον χάρτη του 2001 η Ελλάδα δεν περιλαμβανόταν. Αναρωτιέται κανείς, αν ο καθηγητής Klare ανανέωνε το χάρτη του, θα περιελάμβανε άραγε τη Μεσόγειο και την Ελλάδα;

Νερό = Ζωή

Αυτή είναι η μαθηματική εξίσωση της Ζωής. Για αυτό άλλωστε, τα διαστημόπλοια της ΝΑΣΑ όταν ψάχνουν για ίχνη ζωής σε άλλους πλανήτες, ψάχνουν πρωτίστως για ίχνη νερού. Ας ανοίξει μία παρένθεση. Η επόμενη πιο σημαντική εξίσωση της Ζωής, προέρχεται από τη φυσιολογία των φυτών: 6CΟ2 + 12Η2Ο + Ηλιακή ενέργεια → C6Η12Ο6 + 6O2 + 6Η2Ο. Αυτή είναι η εξίσωση της χλωροφύλλης.

Έξι μόρια διοξειδίου του άνθρακα, παρουσία νερού και χλωροφύλλης, μετατρέπονται σε γλυκόζη δεσμεύοντας ηλιακή ενέργεια. Η φωτοσύνθεση είναι η φυσιολογική λειτουργία κατά την οποία τα φυτά, με τη βοήθεια του ήλιου, διαχωρίζουν το νερό και το διοξείδιο του άνθρακα, μετατρέποντας τα σε οξυγόνο και γλυκόζη. Τα φυτά μετατρέπουν το διοξείδιο του άνθρακα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα σε ανθρακούχες ενώσεις, απαραίτητες για την ανάπτυξή τους.

Χωρίς την παρουσία διοξειδίου του άνθρακα τα φυτά δεν θα υπάρχουν. Για αυτό άλλωστε το διοξείδιο του άνθρακα αποκαλείται «τροφή» για τα φυτά. Το διοξείδιο του άνθρακα σχετίζεται με τη βιομάζα, δηλαδή, τη γεωργική παραγωγή. Τα τελευταία 150 χρόνια δείχνουν ότι η προσιτή και αξιόπιστη ενέργεια είναι το κλειδί στη δημόσια υγεία, στην υγιεινή, στην εκπαίδευση και στην ευημερία. Τα τελευταία 150 χρόνια επίσης δείχνουν ότι περισσότερο CO2 είναι ευεργετικό για τη φύση, το πρασίνισμα της Γης και την αύξηση των αποδόσεων των καλλιεργειών. Κλείνει η παρένθεση!

Η Ελλάδα, όσο αφορά το νερό, είναι ευλογημένος τόπος. Άλλες χώρες υποφέρουν από έλλειψη νερού. Κι όμως, η χώρα μας φαίνεται πως πάσχει από “λειψυδρία” στρατηγικής στη διαχείριση του νερού. Στην Κρήτη π.χ. που ρίχνει άφθονο νερό κάθε χρόνο, το 2018 κινδυνεύαμε με λειψυδρία! Απίστευτο;

“Not in my back yard”!

Είναι απαράδεκτο στην Κρήτη (και αλλού) να μην μπορεί να αποθηκευτεί και να διαχειριστεί κατάλληλα το άφθονο νερό, παράδειγμα το φράγμα του Βαλσαμιώτη έχει καταντήσει σαν το Γεφύρι της Άρτας! Όμως οι άνθρωποι δεν είναι ψάρια για να ζουν μέσα στο νερό. Για αξιοποιήσουν το νερό χρειάζονται υποδομές μεταφοράς και αποθήκευσής του. Δηλαδή, φράγματα, ταμιευτήρες, κανάλια, υδραγωγεία, δίκτυα κτλ.

Όμως, όπως και στην περίπτωση των υδρογονανθράκων, των ορυχείων και των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, έτσι και στις αντίστοιχες υποδομές και στα έργα αξιοποίησης-διαχείρισης του νερού, ορισμένες φορές ίσως δημιουργούνται αντιδράσεις από τις τοπικές κοινωνίες, το σύνδρομο “not in my back yard”! Και μετά, ξαφνικά ως δια μαγείας, έρχεται μία καταστροφή και όλοι κλαίνε και οδύρονται.

Οι τοπικές κοινωνίες οφείλουν να κατανοήσουν την μαθηματική εξίσωση: Νερό = Ζωή!
Η πολιτεία οφείλει να δώσει μεγάλη σημασία στη διαχείριση του νερού και τους εμπλεκόμενους τομείς (μετερεωλογία, αντιπλημμυρικά φράγματα, αρδευτικά/ταμιευτήρες, υδρογεωλογία, υδροπονία). Δεν χρειάζεται να πάμε στον Πλούτωνα για να τα καταλάβουμε αυτά!